VĂN BẢN: NHỚ ĐỒNG

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1. Theo trải nghiệm của bạn, một nỗi nhớ thường được khởi đầu và phát triển như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Sự mong muốn, khát khao một điều gì đó hay mong muốn được gặp ai đó và chắc chắn, tình cảm mà mình dành cho nó là rất nhiều. 

CH2. Hãy tưởng tượng về cách bạn mở đầu một sáng tác ngôn từ có nội dung thể hiện nỗi nhớ của bản thân. Điều gì sẽ được nói đến trước hết? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

- Nỗi nhớ đó là gì. 

- Bởi trước khi bắt đầu một bài viết, việc đặt luôn ý chính của tác phẩm lên đầu sẽ giúp người đọc dễ nắm bắt được thông tin về tác phẩm. 

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Tiếng hò có mối quan hệ như thế nào với nỗi nhớ?

Đáp án chuẩn:

Gợi ra những âm thanh của cuộc sống. Tiếng hò là cảm hứng của toàn bài.

CH2. Các hình ảnh hiện lên ở đây có đặc điểm gì?

Đáp án chuẩn:

Tất cả đều đơn sơ, gần gũi, quen thuộc, thân thương, nhưng đều bị ngăn cách.

CH3. So với khổ thơ thứ nhất, khổ thơ này có điểm gì giống và khác?

Đáp án chuẩn:

- Khổ thơ thứ nhất không mang nặng sắc thái biểu cảm như khổ thơ thứ hai này. 

- Ở khổ thơ thứ hai từ "Ôi" xuất hiện ngay đầu câu thơ làm cho câu văn mang nặng nỗi nhớ khắc khoải.

CH4. So với khổ thơ thứ nhất, khổ thơ này có điểm gì giống và khác?

Đáp án chuẩn:

- Đó là những người dân cày quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Đó người nông dân với luống cày vất vả, gian nan, lưng còng theo năm tháng. 

- Thế nhưng, ở họ, toát lên một vẻ đẹp sáng ngời của phẩm chất trong sáng, dù có ở trong bùn đen nhưng vẫn nức hương. 

=>Những người gieo những tia hi vọng vào tương lai.

CH5. Đối tượng được gọi là "hồn thân" ở đây gồm những ai?

Đáp án chuẩn:

Những người chiến sĩ chìm đắm trong nỗi nhớ nhung, trong dòng hồi ức miên man không dứt.

CH6. "Tôi" ở khổ thơ này có sự phát triển như thế nào so với "tôi" ở khổ thơ trên?

Đáp án chuẩn:

- “Tôi” ở khổ thơ thứ 11 là cái tôi đã tìm ra chân lý và lý tưởng của đời mình, đang phấn đấu, thực hiện nó. Đây là một cái tôi đầy vui vẻ, yêu đời, tràn ngập niềm tin vào cuộc sống.

- “Tôi” ở khổ thơ thứ 10 là cái tôi đang tìm kiếm lý tưởng, băn khoăn trước nhiều lựa chọn, chán nản và chìm trong đen tối, buồn tủi vì chưa tìm ra chân lý.

CH7. Hình ảnh "cánh chim buồn nhớ gió mây" biểu đạt cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

Đáp án chuẩn:

Nỗi nhớ quê hương, đồng bào, đồng chí, đồng thời là khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng đang chịu cảnh tù đày. 

SAU KHI ĐỌC 

CH1. Theo bạn, nhan đề Nhớ đồng đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ hay chưa? Vì sao? Nên hiểu như thế nào về nghĩa của từ "đồng" trang nhan đề?

Đáp án chuẩn:

- Nhan đề đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ 

- Bởi bài thơ mang nặng nỗi nhớ da diết về cuộc sống bên ngoài của người tù cộng sản. 

- Từ "đồng" có thể hiểu là quê hương của người tù cách mạng.

CH2. Bạn có nhận xét gì về đặc điểm hình thức và nội dung của các khổ thơ 1, 4, 7, 13 trong văn bản? Các khổ thơ này được phân bố theo "quy luật” nào?

Đáp án chuẩn:

Đều sử dụng các câu cảm thán để biểu đạt nỗi nhớ của mình.

CH3. Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã biểu đạt được những nội dung gì? Bạn hiểu và đánh giá như thế nào về cách tác giả đan cài, phối hợp, sắp xếp các cụm hình ảnh?

Đáp án chuẩn:

- Nội dung về nỗi nhớ quê hương da diết thể hiện qua những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam. 

- Những sự vật bình dị, gắn bó mật thiết với quê hương xuất hiện theo trình tự hợp lý, phản ánh tâm tư của tác giả khi bị giam giữ, nhớ về quê hương và con đường cách mạng, buồn da diết vì hoàn cảnh bị giam cầm.

CH4. Từ “đâu” xuất hiện bao nhiêu lần và đóng vai trò gì trong cấu tứ của bài thơ?

Trả lời:Đáp án chuẩn:

- Từ “đâu” xuất hiện 10 lần trong tác phẩm. 

- Vai trò:

+ Thể hiện một tâm trạng ngổn ngang, vô định, không biết đi đâu, về đâu của một người thanh niên luôn sôi sục lòng yêu quê hương, đất nước với ý chí cách mạng mạnh mẽ nhưng lại chịu cảnh giam cầm, tù đày. 

+ Tấm lòng ấy chỉ có thể thốt thành lời, thành thơ chứ không thể thành hành động thực tế. 

=> Tác giả không khỏi băn khoăn, trăn trở về con đường sau này của cách mạng, của tương lai dân tộc. 

+ Thể hiện sự hồi tưởng về những năm tháng huy hoàng, tự do của tác giả.  

CH5. Phân tích tác dụng nghệ thuật của việc sử dụng luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản.

Đáp án chuẩn:

- Gợi lên tâm trạng ngổn ngang của tác giả, bất giác nhớ về quê hương với những hình ảnh quen thuộc, thân thương. 

- Câu kể đan xen khéo léo, miêu tả hình ảnh quê hương trong tâm trí tác giả.

=> Giúp người đọc hình dung quê hương trong tâm trí tác giả giản dị, ấm no, hạnh phúc.

- Tăng giá trị biểu cảm, bộc lộ cảm xúc dâng trào của tác giả, thể hiện nỗi nhớ đến đỉnh điểm và lòng yêu nước sôi sục, mong muốn cống hiến cho Tổ quốc.

CH6. Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng rõ nét hơn cả? Hãy làm rõ tính tượng trưng ở hình ảnh ấy.

Đáp án chuẩn:

- Hình ảnh “ruộng đồng” điển hình của nông thôn Việt Nam với cánh đồng xanh bát ngát, gợi lên cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

- Từ “đồng” còn ám chỉ đồng chí, bạn bè, những người cùng chí hướng cách mạng, đang chiến đấu trên mặt trận tư tưởng.

=> Thể hiện khát khao cháy bỏng của người thanh niên yêu nước.

CH7. Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất, lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình được tác giả bộc lộ trong bài thơ.

Đáp án chuẩn:

- Tâm trạng buồn xen lẫn nỗi nhớ quê hương da diết, mãnh liệt của người chiến sĩ cách mạng, khao khát được cống hiến cho Tổ quốc và nhân dân, bảo vệ những hình ảnh bình dị, thân thương.

- Nỗi nhớ da diết về quê hương khiến tác giả buồn man mác khi nghĩ về những ngày tháng tươi đẹp, đối lập với hiện thực khắc nghiệt của cảnh cầm tù và tương lai mờ mịt.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các chi tiết, hình ảnh đã làm nên thế giới cảm xúc "nhớ đồng" trong bài thơ.

Đáp án chuẩn:

Bài thơ “Nhớ đồng” là một sự tổng hòa giữa tâm trạng, cảm xúc lẫn lý tưởng của tác giả - một người thanh niên trẻ đang chịu cảnh tù đày. Bài thơ được đi theo một tuần tự hợp lý, từ hình ảnh quê hương hiện lên đến việc tìm ra chân lý, lý tưởng cách mạng của tác giả. Từ đó, ta có thể hiểu nhờ vào tình yêu quê hương, yêu từ những thứ nhỏ bé, bình dị nhất đã giúp tác giả tìm ra triết lý sống cho mình. Những tình cảm nhỏ bé đã vun đắp cho tâm hồn của người thanh niên, đưa anh đến gần với lý tưởng cách mạng. Nó như một điều kiện cần, căn bản cần có của một người chiến sĩ cách mạng đó là tình yêu quê hương, đất nước. Bởi vậy, những hình ảnh đó trong bài thơ đã góp một phần quan trọng giúp ta hiểu được tâm tư, tình cảm của tác giả, nỗi nhớ cùng niềm khát khao cháy bỏng của một người thanh niên trẻ yêu nước da diết.