THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CH1. Câu thơ nào dưới đây cho thấy tác giả đã thể hiện sự sáng tạo bằng cách phá vỡ những quy tắc ngôn ngữ thông thường? Dựa vào đâu bạn kết luận như vậy?

a.

Xanh om cổ thụ tròn xoe tán,

Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ.

(Hồ Xuân Hương, Cảnh thu) 

b. 

Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá,

Ánh sáng tuôn đầy các lối đi.

(Xuân Diệu, Trăng)

Đáp án chuẩn:

a. Đảo trật tự cú pháp: "xanh om" và "trắng xóa" được đặt lên đầu câu thơ

=> Dựa vào hình thức câu 

b. Đảo trật tự cú pháp ở câu thơ thứ hai khi thành phần chủ ngữ đặt cuối câu còn thành phần vị ngữ (động từ) đảo lên vị trí đầu câu.

CH2. Chỉ ra cụm từ có cách kết hợp từ không bình thường và phân tích hiệu quả của cách kết hợp đó ở hai câu sau:

a. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cố thì, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà... 

(Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ai đã đặt tên cho dòng sông?)

b. Để khi khoác ba lô lần đầu về Đất Mũi, rằng, thôi thì, ta cứ lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau. 

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ)

Đáp án chuẩn:

a. Cách kết hợp không bình thường: từ "như", khẳng định sự trầm mặc của sông Hương và những giá trị cổ xưa của dòng sông thơ mộng này mang lại. 

b. Cách kết hợp không bình thường: "rằng" "thôi thì", thông báo cho độc giả về chuyến hành trình về đất Mũi Cà Mau.

CH3. Thế là cãi nhau, hai thằng miền Trung giữa cái nắng miệt mài bên những hạt phù sa sinh nở khỏi từ hai chữ "quê nhà" ấy của thi sĩ đất Bắc. 

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ)

Tìm các từ ngữ có thể kết hợp hợp lí với cụm từ cái nắng trong câu trên. So sánh những cụm từ mà bạn tạo ra với cụm từ cái nắng miệt mài để thấy tác dụng của phương án kết hợp mà tác giả lựa chọn.

Đáp án chuẩn:

- Các từ như oi ả, nóng nực, oi bức diễn tả trạng thái nóng của mùa hè.

- Những cụm từ này thường chỉ trạng thái nóng bức, trong khi “cái nắng miệt mài” thể hiện hoạt động chăm chỉ của nắng và được nhân hóa như con người.

=> Giúp câu văn trở nên gần gũi hơn với sự vật.

CH4. Nhận xét đặc điểm các cụm từ in đậm trong hai câu sau và phân tích giá trị biểu đạt của từng trường hợp:

a. Giờ tới lượt bạn tôi gửi lại nơi này mấy đọt phù sa thơ kèm chút gió Lào cố quận.

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ) 

b. Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân. 

(Nguyễn Tuân, Người lái đò Sông Đà)

Đáp án chuẩn:

a. "đọt phù sa": giọt phù sa

=> à cụm danh từ chỉ phạm trù sự vật trong thiên nhiên, giúp câu văn mang đặc điểm ký sự mà tác giả đã có cuộc hành trình về đất Mũi Cà Mau. 

b. "áng tóc trữ tình","cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân": sự hiền dịu, xuân sắc

=> Dòng sông Đà vốn hung bạo, ngang tàn nay trở nên thơ mộng, trữ tình.