VĂN BẢN: BÌNH NGÔ ĐẠI CÁO

Câu 1: Bạn đã từng học, từng đọc những áng văn cổ Việt Nam nào được mệnh danh là "hùng văn"? Hãy chia sẻ thông tin khái quát về một trong số tác phẩm ấy.

Đáp án chuẩn:

- Em đã từng đọc Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi.

- Đây được coi là một áng "hùng văn"

Câu 2: Theo bạn, một tác phẩm được nhìn nhận là bản tuyên ngôn độc lập của một dân tộc thường ra đời trong hoàn cảnh nào và có những đặc điểm gì?

Đáp án chuẩn:

- Hoàn cảnh dân tộc, quốc gia đó vừa giành lại chủ quyền từ ngoại bang. 

- Nó đặc điểm là đưa ra các lí lẽ, dẫn chứng để khẳng định sự độc lập của dân tộc đó.

Câu 1: "Chủ quyền dân tộc" được thể hiện ở những phương diện cơ bản nào?

Đáp án chuẩn:

- Lịch sử

- Phong tục tập quán

Câu 2: Tâm trạng phẫn uất của tác giả trước tội ác của kẻ thù đã được thể hiện như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Nêu lên nỗi lòng của nhân dân: "Để trong nước lòng dân oán hận".

- Gọi giặc là "quân cuồng Minh", "bọn gian tà".

- Dựa vào nhân nghĩa của đất trời để kể tội ác tàn bạo của quân giặc với giọng văn đầy cảm xúc.

Câu 3: Chủ tướng Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn đã có suy nghĩ và hành động gì trước tội ác của giặc Minh?

Đáp án chuẩn:

- Suy nghĩ: căm thù giặc, quyết không thể cùng sống chung.

- Hành động: dấy nghĩa.

Câu 4: Những khó khăn gì của nghĩa quân Lam Sơn buổi đầu dấy binh được chú ý nhấn mạnh?

Đáp án chuẩn:

- Khi vừa dấy nghĩa cũng là lúc quân thù đang mạnh.

- Thiếu người tài ra giúp sức.

Câu 5: Tinh thần đồng cam cộng khổ của tướng sĩ được thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh nào?

Đáp án chuẩn:

- Nhân dân lưu lạc khắp nơi cùng nhau về một mối để đánh giặc, không ngại khó khăn, nghèo khổ.

- Tướng sĩ một lòng phụ tử

- Mượn hình ảnh: dựng cần trúc làm ngọn cờ, đổ rượu xuống sông cho quân sĩ cùng uống.

Câu 6: Ý câu văn "Đem đại nghĩa... thay cường bạo" có mối liên hệ như thế nào với chủ trương "mưu phạt tâm công" và tư tưởng nhân nghĩa?

Đáp án chuẩn:

Vì "mưu phạt tâm công" và "nhân nghĩa" không thể nào là sử dụng cái ác, mà ngược lại phải làm cái tốt, cái thiện để đánh vào lòng người ("tâm").

Câu 7: Hành động lật lọng, bội ước của kẻ thù sẽ dẫn đến kết cục như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Gieo vạ cho cả quân giặc, để cười cho tất cả thế gian.

Câu 8: Sự hèn nhát và cảnh thảm bại của kẻ thù được thể hiện qua các chi tiết cụ thể nào?

Đáp án chuẩn:

- Đô đốc Thôi Tự lê gối dâng tờ tạ tội, Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng.

- Thây giặc chất đầy đường như thành núi; máu giặc trôi đỏ nước như sông suối.

- Quân Vân Nam bị chẹn ở Lê Hoa, quân Mộc Thạnh thua ở Cần Trạm

- Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng

Câu 1: Căn cứ vào nội dung bài học và hiểu biết của mình, hãy cho biết: tư cách phát ngôn của Nguyễn Trãi khi viết Bình Ngô đại cáo, sự kiện lịch sử được tái hiện và bàn luận trong tác phẩm, đối tượng tác động và mục đích viết của bài cáo.

Đáp án chuẩn:

- Nguyễn Trãi được Lê Thái Tổ giao cho viết Bình Ngô đại cáo với tư cách của Lê Thái Tổ.

- Sự kiện lịch sử: Nghĩa quân Lam Sơn dấy binh dẹp giặc Minh, giành lại giang sơn.

- Đối tượng tác động: toàn dân Đại Việt.

- Mục đích viết của bài cáo: bố cáo thiên hạ, tạo sự chính danh cho cuộc khởi nghĩa và triều đại nhà Lê.

Câu 2: Xác định luận đề của văn bản và nêu lí do vì sao bạn xác định như vậy.

Đáp án chuẩn:

- Luận đề: Chính nghĩa.

- Nguyễn Trãi sử dụng tư tưởng nhân nghĩa để mở đầu văn bản, sau đó triển khai theo hai hướng: tố cáo tội ác của giặc Minh và khẳng định chính nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn.

Câu 3: Theo bạn, trong đoạn 1 của văn bản, câu văn nào thể hiện rõ nhất mục đích của việc thực thi lí tưởng nhân nghĩa?

Đáp án chuẩn:

"Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân".

Câu 4: Hãy khái quát nội dung của các đoạn từ 2 đến 5 và cho biết chức năng của mỗi đoạn trong mạch lập luận.

Đáp án chuẩn:

- Đoạn 2: Lên án tội ác của giặc Minh.

- Đoạn 3: Kể lại diễn biến cuộc chiến từ lúc mở đầu đến khi toàn thắng.

- Đoạn 4: Tuyên bố độc lập, rút ra bài học lịch sử.

Câu 5: Nêu nhận xét chung về nghệ thuật lập luận của tác giả trong toàn tác phẩm.

Đáp án chuẩn:

- Nghệ thuật lập luận độc đáo, chặt chẽ và linh hoạt, phối hợp nhiều phương thức biểu đạt

- Cách sắp xếp bố cục nội dung, cách lập luận, giọng điệu, nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh 

=> Bài cáo trở nên vô cùng thuyết phục, sâu sắc đi vào lòng người bởi sự uyển chuyển của văn chương.

Câu 6: Hãy chỉ ra những yếu tố tự sự và biểu cảm trong văn bản. Theo bạn, những yếu tố này có thể đem lại hiệu quả gì trong việc thuyết phục người đọc, người nghe?

Đáp án chuẩn:

* Các yếu tố tự sự và biểu cảm:

- Tự sự: Kể về tội trạng của giặc Minh và chiến thắng của quân Đại Việt.

- Biểu cảm: 

  + Thể hiện sự căm phẫn trước tội ác của quân giặc và nỗi đau của nhân dân.

  + Sử dụng từ ngữ coi thường như giặc, lũ, nhãi con.

  + Dùng từ ngữ biểu cảm và động từ mạnh để tạo sức gợi cảm.

* Những yếu tố này cung cấp chứng cứ về sự tàn ác của quân giặc và khơi gợi cảm xúc người đọc, tăng sức thuyết phục.

Câu 7: Bình Ngô đại cáo được đánh giá là một áng hùng văn. Theo bạn, những căn cứ chính của đánh giá đó là gì?

Đáp án chuẩn:

- Bình Ngô đại cáo là một trong ba bản tuyên ngôn độc lập của Việt Nam.

- Văn bản đã khái quát được cuộc chiến 20 năm giành lại độc lập cho đất nước.

- Khẳng định sức mạnh quật cường của dân tộc trước quân xâm lược, làm cho ke thù khiếp sợ và từ bỏ dã tâm thôn tính Đại Việt.

Câu 8: Nêu khái quát ý nghĩa của Bình Ngô đại cáo đặt trong bối cảnh lịch sử - văn hóa cụ thể của nước ta ở đầu thế kỉ XV.

Đáp án chuẩn:

- Tuyên bố về việc dẹp yên giặc Ngô và tâm thế chiến thắng của dân tộc. Khẳng định sự thắng lợi của nghĩa quân trước quân xâm lược.

- Khẳng định Đại Việt là một nước độc lập, có chủ quyền, lãnh thổ và bình đẳng với Trung Quốc.

- Có ý nghĩa quan trọng đối với tiến trình phát triển văn học sử Việt Nam.

Câu 1: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) về một trong hai vấn đề sau:

- Mối quan hệ giữa tư tưởng nhân nghĩa và luận đề chính nghĩa thể hiện trong đoạn 1 của văn bản.

- Tinh thần độc lập, ý thức về chủ quyền dân tộc được thể hiện trong Bình Ngô đại cáo.

Đáp án chuẩn:

Vấn đề: Tinh thần độc lập, ý thức về chủ quyền dân tộc được thể hiện trong Bình Ngô đại cáo.

"Bình Ngô đại cáo" là một áng hùng văn thể hiện ý chí độc lập và chủ quyền dân tộc. Nguyễn Trãi khẳng định Đại Việt là một quốc gia độc lập với văn hiến và đường biên giới rõ ràng. Dù nhà Minh xâm lược trong lúc nhà Hồ rối ren, Lê Lợi và nghĩa quân đã kiên cường kháng chiến, vượt qua nhiều khó khăn và giành thắng lợi toàn diện, đẩy lùi kẻ thù ra khỏi bờ cõi.

Câu 7: Cách sử dụng từ ngữ, các thủ pháp nghệ thuật (liệt kê, đối, ẩn dụ, thậm xưng,...) trong việc xây dựng hình ảnh, tạo nhịp điệu ở bài cáo có tác dụng biểu cảm như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Liệt kê: giúp người đọc cảm nhận được sự khốn khổ của nhân dân và sự tàn ác của quân Minh

- Đối: Thể hiện sự tự hào, tự tôn của dân tộc 

- Ẩn dụ: làm cho câu văn giàu hình ảnh, tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

- Thậm xưng: gây ấn tượng mạnh cho người đọc, khắc sâu nội dung vào trí nhớ.