VĂN BẢN: CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CHUẨN BỊ

CH: Đọc trước truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Nguyễn Minh Châu.

ĐỌC HIỂU

CH1: Sự xuất hiện của hai nhân vật có bất ngờ không? Dự đoán về hành động của họ?

CH2: Cảnh tượng này đem lại cho em suy nghĩ gì?

CH3: Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái đem lại cho em suy nghĩ gì?

CH4: Thử suy đoán về điều “vừa vỡ ra trong đầu” vị chánh án.

CH5: Tại sao hình ảnh con thuyền giữa sóng gió được lặp lại trong đoạn văn này?

SAU KHI ĐỌC

CH1: Truyện Chiếc thuyền ngoài xa có thể chia làm mấy phần? Lập sơ đồ về mối quan hệ giữa các nhân vật trong đoạn trích.

CH2: Truyện được kể từ điểm nhìn của ai? Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này?

CH3: Phân tích sự biến đổi trong cảm nhận của Phùng về những ngư dân trong tác phẩm.

CH4: Phân tích tính đa diện trong tính cách của người đàn bà hàng chài?

CH5: Chỉ ra tính đối thoại trong cái nhìn của người đàn bà hàng chài với cái nhìn của Phùng và Đẩu. Từ đó, nêu lên chủ đề của tác phầm?

CH6: Hãy trình bày quan điểm của em về sự lựa chọn cách sống của người đàn bà hàng chài.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CHUẨN BỊ

CH: - Tác giả Nguyễn Minh Châu

+ Năm sinh, năm mất : 1930-1989

+ Quê quán : quê ở làng Văn Thái, tên nôm là làng Thơi, xã Sơn Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An

+ Tác phẩm tiêu biểu: Cửa sông (tiểu thuyết, 1966), Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983), Bến quê (truyện ngắn, 1985),...

+ Sự nghiệp : Trong sự nghiệp sáng tác kéo dài ba thập kỷ (1960-1989), khép lại với truyện vừa Phiên chợ Giát viết năm 1989, ông để lại 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình.

ĐỌC HIỂU

CH1: Sự xuất hiện của hai nhân vật hoàn toàn gây bất ngờ bởi sau khi Phùng chụp được bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và nghĩ rằng có thể ra về ngay sau đó một chiếc thuyền xuất hiện

Dự đoán hành động của họ: đi trở về nhà sau một ngày làm việc mệt mỏi.

CH2: Cảnh tượng người đàn ông rút thắt lưng của lính ngụy đánh vợ một cách tàn bạo đã thể hiện một hiện thực khắc nghiệt, nghiệt ngã, trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp toàn mỹ của bức tranh thiên nhiên trước đó. Đây là bức tranh cuộc sống khổ cực ẩn sau sự hoàn mỹ của phát hiện thiên nhiên mà Phùng đã khám phá trước đó.

CH3: Trong tác phẩm, cô gái được mô tả “đứa con gái trạc 14, 15 tuổi. Đấy là trông vóc người và mái tóc xõa ngang vai…” trái ngược hoàn toàn với hình ảnh người mẹ “một thân hình quen thuộc của người đàn bà vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch”.

- Sự tương phản trong chân dung của mẹ và con gái càng làm nhấn mạnh sự khốn khổ, mệt mỏi của người đàn bà hàng chài- người đã phải trải qua biết bao nhiêu bất hạnh trong cuộc sống để nuôi các con khôn lớn.

CH4: Điều “vừa vỡ ra trong đầu” vị chánh án có thể là một sự nhận thức mới, một ý tưởng đột phá hoặc một quyết định quan trọng. 

CH5: Hình ảnh con thuyền giữa sóng gió được lặp lại trong đoạn văn một lần nữa như phần nào ẩn dụ cho những cuộc đời, số phận người dân bất hạnh, khó khăn, đối mặt với nhiều bi kịch. Con thuyền vẫn đậu ở ngay giữa sóng gió mà không hề về bờ cũng như cuộc sống bất hạnh của người dân phải trải qua nhiều thách thức, vất vả để buôn ba.

SAU KHI ĐỌC

CH1: Truyện Chiếc thuyền ngoài xa có thể chia làm 4 phần:

Phần 1: Từ đầu…. ở chơi thêm vài bữa: Phát hiện thứ nhất của nhiếp ảnh Phùng

Phần 2: Ngay lúc ấy… lưới vó đã biến mất: Phát hiện thứ hai của nhiếp ảnh Phùng

Phần 3: Tôi thầm cảm ơn… mẹ nó không bị đánh: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài

Phần 4: Còn lại: Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy.

Sơ đồ mối quan hệ giữa các nhân vật:

v

CH2: Câu chuyện được kể từ điểm nhìn của nhiếp ảnh gia Phùng

Ý nghĩa của việc lựa chọn điểm nhìn này:

• Tạo ra điểm nhìn trần thuật sắc sảo

• Lời kể khách chân thật, khách quan, giàu thuyết phục

• Góp phần tạo nên tính đa chiều trong cảm nhận, đánh giá về nhân vật.

CH3: Tâm trạng của nhân vật Phùng khi chứng kiến hiện thực đời sống:

Cảnh tượng người đàn ông hàng chài đánh vợ một cách tàn nhẫn và càng kinh ngạc hơn khi người đàn bà bị đánh kia: “ không kêu một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cảnh trốn chạy. Sau đó, hình ảnh thằng bé giật lấy chiếc thắt lưng quất thẳng ngực người đàn ông; còn lão ta “ dang thẳng cánh cho thằng bé hai cái tát khiến thằng nhỏ lảo đảo dúi xuống cát”.

→ Tâm trạng nghệ sĩ Phùng: “ kinh ngạc đến thẫn thờ”, “ mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn lặng”...

b. Tâm trạng của nhân vật Phùng khi nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện.

- Câu chuyện của người đàn bà hàng chài : hoàn cảnh gia đình, lí do không muốn vỡ lẽ.

→ Tâm trạng nhân vật Phùng có nhiều sự thay đổi:

+ Người đàn bà hàng chài: Đằng sau bề ngoài thô kệch, lam lũ là người phụ nữ trải đời sâu sắc, có tình yêu thương con vô bờ bến, là người vợ bao dung, thấu hiểu chồng

+ Gã chồng vũ phu: Là người đáng trách nhưng cũng đáng thương. Gã không chỉ là tội nhân mà còn là nạn nhân của hoàn cảnh quẫn bách, khó khăn,

+ Thằng Phác: đằng sau hành động trái với luân thường đạo lý ấy là tình thương mẹ vô bờ bến.

→ Quá trình chuyển biến cảm xúc, thay đổi nhận thức của nhân vật Phùng: Từ hạnh phúc ngỡ mình nhìn thấy vẻ đẹp toàn bích của khung cảnh thiên nhiên đến cảm giác sững sờ, kinh ngạc, phẫn nộ trước bức tranh cuộc sống phũ phàng; từ sự thương hại trước vẻ nhẫn nhục đến sẻ chia, cảm thông; từ thái độ bất bình gay gắt trước những hoàn cảnh nghịch lí đến thấu hiểu lẽ đời.

→ Gửi gắm thông điệp: Nghệ thuật xuất phát từ cuộc sống, phải phục vụ cuộc sống. Vì thế, người nghệ sĩ không thể đơn giản chỉ là dùng cái nhìn hời hợt để quan sát cuộc sống mà buộc phải đặt trong mối quan hệ đa dạng, nhiều chiều.

CH4: - Một mặt người phụ nữ ấy mang tính cách nhẫn nhục, chịu đựng, hay chính là sự yếu đuối, bất lực trước những trận đòn roi và tính khí nóng nảy của người chồng. –

- Mặt khác, người đàn bà hàng chài cũng mang một tính cách mạnh mẽ, kiên cường. Đó là sự mạnh mẽ của một người phụ nũ miền biển, mạnh mẽ đứng dậy tiếp tục mưu sinh sau những ngày vất vả, sau những trận đòn roi đau đớn.

- Người đàn bà hàng chài cũng mang tính cách rất thâm trầm và sâu sắc, thể hiện qua sự thấu hiểu lẽ đời và những lời tâm sự với chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng.

CH5: - Tính đối thoại trong cái nhìn của người đàn bà hàng chài với cái nhìn của Phùng và Đẩu :

+ Trong cái nhìn của Phùng và Đẩu chắc hẳn người đàn bà hàng chài sẽ bỏ chồng và đánh đập vợ con là điều không thể chấp nhận được, trái với mọi quy chuẩn đạo đức và trách nhiệm của người chồng.

+ Trong cái nhìn của người đàn bà làng chài, việc đánh đập vợ con không tệ bằng việc trên thuyền không có người đàn ông để chống chọi lại sự khắc nghiệt của biến khơi. Quan trọng hơn hết trong thâm tâm bà vẫn luôn nhớ đến cái ơn của người chồng và bà cũng hiểu rõ nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi tính khí của người chống, trong mắt bà anh chỉ là một nạn nhân của hoàn cảnh, của chiến tranh và của cuộc sống mưu sinh.

à Cái nhìn của Phùng và Đẩu đã thay đổi sau khi người đàn bà hàng chài nói ra quan điểm của mình. Nếu cái nhìn của Phùng và Đẩu là lí thuyết, giáo điều thì cái nhìn của người đàn bà hàng chài chính là thực tế cuộc sống. Chính điều đó đã làm thay đổi điểm nhìn của Phùng và Đẩu, giúp họ có cái nhìn đa chiếu, thiết thực và đúng đắn hơn.

- Chủ đề của tác phẩm: Sự khắc nghiệt của cuộc sống, sự kiên trì và lòng dũng cảm của con người trước khó khăn, cũng như vẻ đẹp tinh thần và tình yêu thương con người.

CH6: Em cho rằng người đàn bà hàng chài lựa chọn cuộc sống như vậy trong hoàn cảnh như vậy là sự lựa chọn bắt buộc. Bởi bản thân không thể nuôi nổi tất cả các con, còn phụ thuộc vào người chồng và quan trọng hơn hết người đàn bà vẫn luôn mang một ơn huệ của người chồng. Vì vậy, nhờ vào tình thương con và vì tương lai của những đứa con, chị chấp nhận hi sinh cuộc đời chị để gieo hy vọng vào tương lai, cuộc sống của các con sẽ no đủ, đầm ấm hơn. Qua sự lựa chọn đó, em thấy người đàn bà hàng chài là một người phụ nữ giàu đức hy sinh.