VĂN BẢN: XÚY VÂN GIẢ DẠI

CHUẨN BỊ

Câu 1: Văn bản kể lại sự việc gì và diễn biến của sự việc đó như thế nào?

Giải rút gọn:

• Văn bản kể lại việc Thúy Vân giả dại (bị Trần Phương lừa gạt, xui giả điên để từ bỏ chồng, từ giả điên nàng mà trở nên điên thật). 

• Diễn biến sự việc:

+ Kim Nham, một học trò nghèo từ Nam Định lên Tràng An để học, được huyện Tể cho con gái là Xúy Vân, một cô gái hiền lành và dịu dàng.

+ Trần Phương, một người đàn ông giàu có nổi tiếng, tán tỉnh Xúy Vân và dùng mưu mô để lừa dối nàng, khiến cô phải giả dại để thoát khỏi Kim Nham.

+ Thúy Vân giả điên, và Kim Nham cố gắng chữa trị mà không thành công, buộc phải buông tha cho nàng. Trần Phương phản bội hứa, gây ra nỗi đau và khổ sở cho Xúy Vân, khiến cô trở nên điên thật.

+ Kim Nham sau đó đạt được thành công và được bổ nhiệm làm quan. Khi nhận ra rằng vợ cũ đang phải ăn xin vì điên dại, ông đã bỏ tiền và cơm và sai người khác đem tới. Xúy Vân nhận ra và cảm thấy xấu hổ, sau đó nhảy xuống sông tự vẫn.

Câu 2: Nhân vật chính trong văn bản là ai? Nhân vật được thể hiện qua các chi tiết ngôn ngữ, hành động, tâm trạng,... như thế nào?

Giải rút gọn:

• Nhân vật chính trong văn bản là Xúy Vân. Các chi tiết về Xúy Vân bao gồm:

+ Xúy Vân là con gái của huyện Tề, nàng có phẩm hạnh đảm đang và tài năng. Nàng đã được gả cho Kim Nham, một học trò nghèo.

+ Trần Phương, một người đàn ông giàu có và nổi tiếng với tài phong tán tỉnh, đã xui giả dại Xúy Vân để khiến nàng thoát khỏi Kim Nham. Thất hứa của Trần Phương và nỗi đau của Xúy Vân đã khiến nàng từ việc giả điên chuyển sang thực sự bị mất trí.

+ Xúy Vân sau đó phải đi ăn xin, và khi Kim Nham phát hiện ra điều này, ông đã bỏ tiền và thức ăn qua người khác để giúp nàng. Xúy Vân cảm thấy xấu hổ và đau đớn, sau đó tự vẫn bằng cách nhảy xuống sông.

Câu 3: Văn bản có các chỉ dẫn sân khuẩn, các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ,... nào được sử dụng? Các chỉ dẫn, biện pháp,... đó giúp em hình dung ra bối cảnh, hành động, tâm trạng,… của nhân vật ra sao?

Giải rút gọn:

Trong đoạn văn, tác giả sử dụng một loạt các chỉ dẫn sân khấn, biện pháp tu từ và từ ngữ đa dạng để tạo nên một hình ảnh sâu sắc về tâm trạng và tình cảnh của nhân vật Xúy Vân:

• Chỉ dẫn sân khấn: Các chỉ dẫn trong ngoặc đơn, chẳng hạn như "hát điệu con gà rừng," "Xúy Vân múa điệu bắt nhện," tạo ra hình ảnh về hành động của Xúy Vân và tâm trạng của cô. Điều này giúp người đọc hình dung rõ hơn những gì đang xảy ra trong câu chuyện.

• Biện pháp tu từ: Sử dụng các biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh và điệp ngữ để tạo ra hình ảnh tương phản và sâu sắc. Ví dụ, câu "Con cá rô nằm vũng chân trâu, Để cho dăm bảy cần câu châu vào!" ẩn dụ sự bế tắc và khó khăn trong cuộc sống của Xúy Vân.

• Từ ngữ giàu hình ảnh và ngụ ý: Sử dụng từ ngữ phong phú để tạo ra hình ảnh sắc nét và ngụ ý sâu sắc. Ví dụ, "đang dở," "đang mâu thuẫn" giúp mô tả tâm trạng của Xúy Vân một cách chi tiết.

• Hình ảnh đa dạng: Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh khác nhau, từ việc múa điệu quay tơ và dệt cửi của Xúy Vân đến ước mong về hạnh phúc giản dị. Những hình ảnh này thể hiện sự đa chiều và phức tạp của cuộc sống của Xúy Vân.

=> Các chỉ dẫn và biện pháp này giúp người đọc hiểu rõ tâm trạng, hành động và bối cảnh trong đoạn văn và tạo nên một hình ảnh đầy màu sắc về nhân vật Xúy Vân.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân.

Giải rút gọn:

Trong đoạn văn, các chỉ dẫn sân khấu in nghiêng trong ngoặc đơn như "nói lệch," "vỉa," "hát quả giang," và "đế" cho thấy hành động và cảm xúc của nhân vật Xúy Vân:

• "Nói lệch" cho thấy Xúy Vân đang thực hiện một hành động không bình thường hoặc đang trong tâm trạng khá khác thường. Có thể tâm trạng của cô đang rối ren hoặc lo lắng.

• "Vỉa" có thể ám chỉ việc Xúy Vân đang tỏ ra không chắc chắn hoặc đang gặp khó khăn trong việc diễn đạt hoặc thực hiện một hành động nào đó.

• "Hát quả giang" có thể thể hiện sự phức tạp và đa chiều trong cảm xúc của Xúy Vân, có thể là một biểu hiện của tâm trạng bối rối hoặc không chắc chắn.

• "Đế" có thể chỉ đến việc Xúy Vân đang đối diện với một tình huống quan trọng hoặc quyết định quan trọng, dẫn đến sự căng thẳng hoặc lo âu.

=> Tất cả các chỉ dẫn này kết hợp với ngôn ngữ của nhân vật giúp người đọc hình dung được tâm trạng phức tạp và đầy mâu thuẫn của Xúy Vân trong tình huống cụ thể.

Câu 2: Cách dùng từ ngữ trong lời hát của Xúy Vân ở đoạn này có gì độc đáo?

Giải rút gọn:

Xúy Vân trong đoạn văn sử dụng một loạt các chỉ dẫn sân khấu và ngôn ngữ độc đáo trong lời hát của mình. Cô biểu lộ một tâm trạng phức tạp, nửa điên dại và ngô nghê, nửa chân thực và tỉnh táo. Lời hát chứa nhiều hình ảnh và ngụ ý, tạo nên một tầng tầng lớp lớp của cảm xúc và ý nghĩa. Điều này giúp tạo nên một lời hát độc đáo, thể hiện sự mâu thuẫn và bất an trong tâm trạng của Xúy Vân đối diện với cuộc sống.

Câu 3: Trong lời xưng danh, Xúy Vân kể điều gì về bản thân?

Giải rút gọn:

Trong lời xưng danh, Xúy Vân mô tả về bản thân mình như một người có tài năng ca hát cao cấp, tuy nhiên, cô đã phụ thuộc quá mạnh vào tình yêu đối với Trần Phương, đặng dối và dại dột theo lời đề nghị của anh ấy để giả điên. Xúy Vân đã lựa chọn giả điên để trốn thoát khỏi cuộc hôn nhân đầy gian truân và cảm thấy dằn vặt vì đã đồng ý với lời xui dại của chồng. Cuối cùng, tâm trạng của Xúy Vân đã thực sự bị ảnh hưởng và cô trở nên điên thật.

Câu 4: Chú ý các hình ảnh thể hiện tình cảnh, mơ ước và tâm trạng của Xúy Vân

Giải rút gọn:

Các hình ảnh thể hiện tâm trạng và tình cảnh của Xúy Vân bao gồm:

• Tâm trạng lạc lõng và vô nghĩa trong gia đình chồng, với hình ảnh "Con gà rừng ăn lẫn với con công," thể hiện sự đắng cay và ức chế của cô trong mối quan hệ gia đình.

• Nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm, qua câu "Để anh đi gặt, để nàng mang cơm," so với thực tế bị chồng xao nhãng và bỏ bê.

• Tâm trạng uất ức và cô đơn, thể hiện qua hình ảnh "Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên," cho thấy sự bất hạnh và cô đơn của Xúy Vân.

=> Những hình ảnh này cùng nhau tạo nên một bức tranh về cuộc sống phức tạp và bất trắc của nhân vật Xúy Vân.

Câu 5: Hình dung điệu múa, lời hát của Xúy Vân trên sân khấu

Giải rút gọn:

Điệu múa của Xúy Vân trên sân khấu thể hiện sự đa năng và khéo léo của cô. Cô biểu diễn các động tác như bắt nhện, xe tơ và dệt củi một cách tinh tế và chính xác. Điều này cho thấy Xúy Vân là một người có kỹ năng và sự đảm đang trong công việc của mình trên sân khấu.

Câu 6: Xúy Vân than về điều gì? Chú ý biện pháp ẩn dụ trong đoạn hát sắp.

Giải rút gọn:

• Xúy Vân than về sự nhớ nhung và tiếc nuối về người tình đã qua, cô trải qua tâm trạng trằn chọc không thể ngủ được và lưu luyến mỗi tình yêu trong quá khứ.

• Biện pháp tu từ ẩn dụ trong câu "Con cá rô nằm trong vũng chân trâu - Để cho năm bảy cần câu châu vào" thể hiện trạng thái của Xúy Vân, khi cô cảm thấy như một con cá rô nằm trong vũng chân trâu, tương tự như tình cảnh bế tắc và cô đơn. Sự áp lực và tâm trạng uất ức của Xúy Vân được thể hiện qua biểu đạt ẩn dụ này.

Câu 7: Chú ý những điều ngược đời, phi thực tế trong câu hát của Xúy Vân.

Giải rút gọn:

Câu hát của Xúy Vân chứa nhiều điều ngược đời và phi thực tế, tạo ra một tình huống hài hước và không thể xảy ra trong thực tế. 

• "Chiếc trống cơm, ai khéo vỗ nên bông" - Việc biến chiếc trống thành một cái bông cơm là không thực tế và đầy ngộ nghĩnh.

• "Cái trứng gà mà tha con quạ lên ngồi trên cây" - Hình ảnh một con quạ thay thế con gà để ấp trứng là không thể xảy ra trong thực tế.

• "Lên trên biển ta đốn gỗ làm nhà, con vâm kia ấp trứng ba ba, cưỡi con gà mà đi đánh giặc" - Những hình ảnh này tạo ra một tình huống phi thực tế và hài hước, vì không thể đi đánh giặc bằng con gà hoặc lấy gỗ từ biển để xây nhà.

=> Tất cả những điều này tạo nên một tác phẩm hài hước và sử dụng tương phản để thể hiện tâm trạng bối rối và phức tạp của Xúy Vân.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu nào để kể lại sự việc "Xúy Vân giả dại"?

Giải rút gọn:

Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói như nói lệch, vỉa, nói điệu sử rầu, và nói, cùng với các làn điệu như quá giang, con gà rừng, sắp, sa lệch, và hát ngược. Ngoài ra, tác giả đã sử dụng các vũ điệu như múa điệu bắt nhện, xe tơ, và dệt cửi để kể lại sự việc "Xúy Vân giả dại." Cuối cùng, tác giả cũng sử dụng chỉ dẫn sân khấu "đế" để tạo ra bối cảnh và thể hiện hành động của nhân vật Xúy Vân trong câu chuyện.

Câu 2: Chỉ ra những lời nói, câu hát, chỉ dẫn sân khấu chủ yếu thể hiện:

a. Sự "nhập vai" là người bị điên dại của Xúy Vân.

b. Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng.

c. Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng.

Giải rút gọn:

a. Sự "nhập vai" là người bị điên dại của Xúy Vân được thể hiện qua các lời nói và câu hát của nhân vật, ví dụ như "Tôi chấp tay lạy bạn đừng cười", "Tôi không trăng gió gặp người gió trăng," và "Chẳng giấu gì Xúy Vân là tôi/ Tuy dại dột, tài cao vô giá." Xúy Vân đang giả điên và nhập vai vào một tình huống khác với tâm trạng điên cuồng.

b. Ước mơ về cuộc sống gia đình của Xúy Vân được thể hiện qua câu hát "Chờ cho bông lúa chín vàng/ Để anh đi gặt, để nàng mang cơm" Xúy Vân mong muốn có một cuộc sống gia đình hạnh phúc và đầm ấm, và cô thể hiện điều này trong lời hát.

c. Thực tế cuộc sống của Xúy Vân trong gia đình chồng được thể hiện qua các lời nói và câu hát như "Con gà rừng ăn lẫn với công/ Đắng cay chẳng có chịu được, ức!" và "Bông bông dắt, bông bông díu/ Xa xa lắc, xa xa líu/ Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên." Xúy Vân phải đối mặt với thực tế đau đớn và không hạnh phúc trong cuộc sống gia đình chồng.

Câu 3: Tâm trạng của Xúy Vân được thể hiện như thế nào qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược?

Giải rút gọn:

Tâm trạng của Xúy Vân được thể hiện qua các phần sau:

• Trong tiếng gọi chờ đò, Xúy Vân cảm thấy sự chờ đợi và day dứt: "Tôi kêu đò, đò nọ không thưa”, “Tôi càng chờ càng đợi." Tuy nhiên, đò không đến và cô cảm thấy tâm trạng căng thẳng và bất an.

• Trong lời hát điệu con gà rừng, Xúy Vân thể hiện tâm trạng lạc lõng, cô đơn và không hạnh phúc: "Con gà rừng ăn lẫn với con công”, “Đắng cay chẳng có chịu được, ức!"

• Trong lời than và lời hát ngược, Xúy Vân sử dụng các câu nói ngược, đầy những phi lí và nghịch dị để thể hiện tâm trạng bối rối, bất ổn và trớ trêu. Cô cảm thấy mất phương hướng và rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại.

Tất cả những biểu đạt này cùng nhau tạo ra một bức tranh về tâm trạng phức tạp và đầy mâu thuẫn của Xúy Vân trong câu chuyện.

Câu 4: Phân tích tác dụng của một yếu tố nghệ thuật trong văn bản mà em thấy thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.

Giải rút gọn:

Sự kết hợp linh hoạt của lời nói, lời hát và chỉ dẫn sân khấu trong văn bản thể hiện đặc trưng của sân khấu chèo, nơi các diễn viên phải biểu diễn, hát và thể hiện hành động trong thời gian thực để diễn tả tâm trạng và cảm xúc của nhân vật.

Câu 5: Theo em, nhân vật Xúy Vân đáng thương hay đáng trách? Vì sao?

Giải rút gọn:

• Xúy Vân là một nhân vật đáng thương hơn là đáng trách do cuộc sống và xã hội phong kiến nghiệt ngã đã đẩy cô vào tình huống khó khăn.

• Xúy Vân khao khát tình yêu và hạnh phúc gia đình, nhưng cô phải đối mặt với cuộc sống không hạnh phúc với một chồng không hiểu cảm giác và nghiệp dương của cô.

• Tâm trạng lạc lõng, cô đơn, và quẫn bách của Xúy Vân được thể hiện rõ qua lời hát và lời nói của cô.

• Mặc dù Xúy Vân có lỗi khi quá cả tin và không biết vượt qua bế tắc trong cuộc sống gia đình, cô vẫn đáng thương vì cô không có nhiều lựa chọn và không được đối xử công bằng.

• Xã hội và gia đình đặt lên cô áp lực lớn, và cô đã phải đối mặt với những tình huống mà không ai muốn trải qua.

• Cuối cùng, Xúy Vân đã giải quyết bế tắc của mình bằng cái chết, và điều này thể hiện sự đáng thương và khốn khổ trong cuộc đời của cô.

Câu 6: Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào?

Giải rút gọn:

Nếu Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, cô có thể giải thoát khỏi bi kịch bằng cách:

• Tìm sự hỗ trợ tâm lý từ chuyên gia hoặc tư vấn tâm lý.

• Trò chuyện và thấu hiểu với chồng để giải quyết mâu thuẫn hôn nhân.

• Tìm sự giúp đỡ từ tổ chức xã hội, bạn bè, hoặc người thân.

• Xem xét các lựa chọn khác như tự lập hoặc ly hôn.

• Tập trung vào việc phát triển bản thân và xây dựng cuộc sống hạnh phúc độc lập.