VĂN BẢN: NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử, văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỉ XV và cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi.

Giải rút gọn:

- Hoàn cảnh lịch sử nửa đầu thế kỷ XV:

+ Đất nước độc lập sau chiến thắng Bạch Đằng 938.

+ Sự nối tiếp văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

+ Ảnh hưởng và tiếp thu nền văn hóa thế giới và khu vực.

+ Hưng thịnh của chế độ phong kiếm và kháng chiến chống giặc ngoại xâm.

+ Sự lao động cần cù sáng tạo của nhân dân.

- Văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỷ XV:

+ Phát triển nền văn hóa Thăng Long thời Lí, Trần, Lê.

+ Mang tính dân tộc sâu sắc và tiếp nối văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

+ Giữ gìn giá trị văn hóa của dân tộc qua nhiều cuộc chiến tranh.

+ Phát triển văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm.

+ Phát triển giáo dục và khoa cử.

- Cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi:

+ Sinh ra trong gia đình quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán.

+ Đỗ Thái học sinh và đóng góp trong kháng chiến chống giặc Minh.

+ Lý tưởng cứu nước dựa vào dân và cùng Lê Lợi chiến đấu.

+ Bị bắt và án tru di tam tộc, sau đó được minh oan.

+ Sáng tác nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng, bao gồm "Bình ngô đại cáo," "Lam Sơn thực lục," "Dư địa chí," "Ức trai thi tập," và “Quốc Âm thi tập.”

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Nguyễn Trãi có vai trò, vị trí như thế nào trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?

Giải rút gọn:

Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, Nguyễn Trãi đóng một vai trò quan trọng và đặc biệt. Ông viết "Bình Ngô đại cáo," một tác phẩm quý báu về chiến lược và tri thức quân sự, hướng dẫn chiến đấu chống quân Minh. Ông cũng tham gia vào việc xây dựng chiến lược và kế hoạch chiến đấu cùng với Lê Lợi và các tướng lĩnh khác, đồng thời giúp soạn thảo văn thư và chiếu lệch để thể hiện sự đoàn kết và quyết tâm của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến. Ngoại cùng vào hoạt động ngoại giao với quân Minh, ông đóng góp quan trọng vào cuộc kháng chiến và giúp giải phóng đất nước khỏi ách đô hộ của quân Minh.

Câu 2: Chú ý những đóng góp của Nguyễn Trãi cho đất nước và bi kịch cuối đời ông.

Giải rút gọn:

Nguyễn Trãi có những đóng góp quan trọng cho đất nước, bao gồm tài năng quân sự và chiến lược, soạn thảo văn thư và chiếu lệch để thể hiện quyết tâm và đoàn kết trong cuộc kháng chiến, và hoạt động ngoại giao. Tuy nhiên, bi kịch cuối đời của ông là vụ án Lệ Chi Viên vào năm 1441, khi ông bị kẻ gian thần vu án và buộc tội giết vua. Ông bị kết án "tru di tam tộc," một bi kịch thảm trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Sau đó, ông được minh oan vào năm 1464 dưới triều đại của Lê Thánh Tông.

Câu 3: Chú ý các lĩnh vực mà Nguyễn Trãi có đóng góp và các tác phẩm chính của ông.

Giải rút gọn:

Nguyễn Trãi đóng góp đa dạng trong nhiều lĩnh vực, để lại di sản quý báu cho đất nước. Ông là một nhà văn và nhà thơ tài năng, với các tác phẩm nổi tiếng như "Quân trung từ mệnh tập," "Đại cáo Bình Ngô," "Phú núi Chí Linh," và "Ức Trai thi tập." Ngoài ra, ông cũng có đóng góp quan trọng trong lĩnh vực tư tưởng, chính trị, quân sự, ngoại giao, lịch sử, địa lí và nhiều lĩnh vực khác.

Câu 4: Nguyễn Trãi có đóng góp như thế nào về văn hóa.

Giải rút gọn:

Nguyễn Trãi đã có những đóng góp đáng kể đối với văn hóa Việt Nam. Ông hỗ trợ việc kiến thiết đất nước bằng cách tổ chức kỳ thi và tuyển chọn nhân tài, đóng góp vào sự phát triển của khoa cử và đào tạo những nhà tài trí cho đất nước. Ông cũng chủ trương xây dựng một thể chế chính trị mạnh mẽ, kết hợp giá trị dân chủ và đoàn kết dân tộc. Đồng thời, ông bảo tồn và phát triển các mặt tích cực của văn hóa truyền thống, bao gồm lễ nghi, nội trị, âm nhạc và sách vở. Cuối cùng, ông đưa ra kế hoạch xây dựng hình luật, một phần quan trọng của hệ thống pháp luật và quản lý xã hội. Đóng góp của Nguyễn Trãi không chỉ trong lĩnh vực quân sự và chính trị mà còn lan rộng đến văn hóa Việt Nam.

Câu 5: Những nội dung cơ bản của phần này là gì?

Giải rút gọn:

Nội dung cơ bản của phần này là: Giá trị văn học và tinh thần yêu nước thương dân được thể hiện trong thơ văn của Nguyễn Trãi.

Câu 6: Câu nào nêu nhận xét khái quát về con người Nguyễn Trãi thể hiện trong thơ văn?

Giải rút gọn:

Câu nhận xét khái quát về con người Nguyễn Trãi thể hiện trong thơ văn được trích dẫn là: “Đó là người con chí hiếu, luôn canh cánh nỗi niềm chưa báo đáp công ơn sinh thành… đó là người bạn chí tình, qua bao thăng trầm, thành bài của cuộc đời, vẫn hẹn ước có buổi về lại quê nhà, cùng bạn vác cuốc ra đồng...”

Câu 7: Bài viết đã dẫn ra những tác phẩm nào của Nguyễn Trãi?

Giải rút gọn:

Bài viết đã dẫn ra các tác phẩm của Nguyễn Trãi bao gồm:

- Ngôn Chí, bài 7 - Quốc âm thi tập.

- Tặng bạn (Tặng hữu nhân).

- Thuật hứng, bài 19 - Quốc âm thi tập.

- Mạn thuật, bài 6 - Quốc âm thi tập.

Câu 8: Phần này nêu vấn đề gì trong thơ văn Nguyễn Trãi?

Giải rút gọn:

Phần này nêu vấn đề về nghệ thuật đỉnh cao trong thơ văn của Nguyễn Trãi, đó là sự kết hợp của nhiều thế kỷ văn học Việt Nam trong những bài thơ của ông.

Câu 9: Chú ý vị trí và đóng góp của hai tập thơ Ức trai thi tập, Quốc âm thi tập.

Giải rút gọn:

Vị trí và đóng góp của hai tập thơ "Ức trai thi tập" và "Quốc âm thi tập":

- Ức trai thi tập: Được viết bằng chữ Hán, tập thơ "Ức trai thi tập" của Nguyễn Trãi đánh dấu một sự pha trộn nghệ thuật đỉnh cao giữa trí tuệ, hào hùng và trữ tình, lãng mạn. Ông tạo ra một thế giới thẩm mĩ phong phú trong thơ chữ Hán, nơi thể hiện tâm hồn và tri thức sâu sắc của mình.

- Quốc âm thi tập: Trong tập thơ "Quốc âm thi tập" Nguyễn Trãi viết bằng tiếng Việt, ông đã khẳng định giá trị của tiếng Việt như một ngôn ngữ văn học có khả năng phản ánh sâu sắc thế giới nội tâm của con người cũng như đời sống xã hội. Tập thơ này đóng góp vào việc phát triển thơ ca Việt Nam bằng việc sáng tạo và thể hiện tài năng văn học của Nguyễn Trãi trong tiếng Việt.

Câu 10: Kết thúc văn bản, người viết khẳng định điều gì?

Giải rút gọn:

Kết thúc văn bản, người viết khẳng định những công lao to lớn mà suốt cuộc đời Nguyễn Trãi đã đem lại để đóng góp cho sự nghiệp, cho cuộc đời của ông và cho đất nước.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần, mỗi phần giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Giải rút gọn:

Văn bản "Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp" gồm hai phần:

- Phần I: Người anh hùng dân tộc.

Phần này giới thiệu về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi trong vai trò của một người anh hùng dân tộc. Nó trình bày về cuộc sống và đóng góp của ông trong việc giải phóng đất nước và bảo vệ quê hương khỏi xâm lược ngoại quốc.

- Phần II: Nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất.

Phần này tập trung vào khía cạnh văn hóa và văn học của Nguyễn Trãi, nêu bật về tài năng văn chương của ông và những tác phẩm văn học quan trọng mà ông đã sáng tác và để lại cho văn học Việt Nam.

Câu 2: Dựa vào văn bản trên, em hãy xác định:

- Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi.

- Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào? Những sự kiện và dấu mốc này có liên quan như thế nào tới sự nghiệp văn học của ông?

Giải rút gọn:

- Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi:

+ Thời đại Nguyễn Trãi chứng kiến một bối cảnh lịch sử đầy đau thương và quật khởi. Việt Nam bị giặc Minh xâm lược, và cuộc kháng chiến chống lại họ đang diễn ra.

+ Đây là giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam khi tinh thần yêu nước mạnh mẽ trỗi dậy, và dân tộc đang đứng lên chống giặc ngoại xâm.

- Sự kiện và dấu mốc quan trọng trong cuộc đời Nguyễn Trãi:

+ Năm 1406, Nguyễn Trãi cùng với Lê Lợi và các tướng lĩnh khác bàn kế đánh giặc và ông đã viết "Bình Ngô đại cáo" (Kế sách đánh đuổi quân Minh) - một tác phẩm quý báu về chiến lược và tri thức quân sự.

+ Cuối năm 1427 và đầu năm 1428, sau cuộc khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, Nguyễn Trãi viết "Đại cáo Bình Ngô" - một bản tuyên ngôn độc lập lần thứ hai của nước ta, tổng kết cuộc kháng chiến mười năm chống quân Minh.

+ Nguyễn Trãi đóng góp nhiều di sản to lớn trong nhiều lĩnh vực, cùng với việc sáng tác nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng như "Ức trai thi tập," "Quốc âm thi tập," "Đại cáo Bình Ngô" và nhiều tác phẩm khác.

+ Năm 1426, Nguyễn Trãi giúp Lê Lợi xây dựng đất nước về mặt văn hóa bằng cách mở kỳ thi, lựa chọn nhân tài, xây dựng thể chế chính trị thân dân vững mạnh, và có những kế hoạch mới mẻ về việc xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử, lễ nghi, nội trị, và sách vở.

Câu 3: Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: "Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất"?

Giải rút gọn:

Bài viết khẳng định "Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất" dựa trên các cơ sở sau:

- Nguyễn Trãi là nhà văn hóa vì ông để lại rất nhiều tác phẩm văn chương, bằng cả chữ Hán và chữ Nôm. Các tác phẩm này đa dạng về thể loại và bao gồm nhiều lĩnh vực như văn học, lịch sử, địa lý, luật pháp, và lễ nghi. Điều này thể hiện sự đa tài và sự đóng góp to lớn của ông trong lĩnh vực văn hóa.

- Nguyễn Trãi là nhà văn kiệt xuất vì ông sáng tác nhiều tập thơ nổi tiếng và độc đáo, viết bằng cả chữ Hán và chữ Nôm. Các tác phẩm thơ của ông được đánh giá cao về ngôn từ, hình ảnh, và giá trị nghệ thuật. Ông đã tạo ra những tác phẩm văn học có giá trị lịch sử và văn hóa đặc biệt cho văn học Việt Nam.

Câu 4: Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi được trình bày trong bài viết bao gồm những điểm gì? Qua thơ văn, Nguyễn Trãi hiện lên là một con người như thế nào?

Giải rút gọn:

- Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi bao gồm tư tưởng yêu nước, nhân nghĩa vì dân, niềm suy tư về thế sự và tình yêu thiên nhiên, đất nước. Thông qua thơ văn, Nguyễn Trãi thể hiện khát vọng xây dựng một quốc gia độc lập, hưng tịnh thái bình, nơi mà người dân được sống ấm no và hạnh phúc. Ông thể hiện niềm tự hào về quê hương, tình yêu sâu sắc đối với dân tộc, và khao khát cống hiến cho nền văn hóa và xã hội.

- Nguyên Trãi qua thơ văn là một con người yêu nước, đầy tình cảm và sâu sắc. Ông hiện lên như một người có tâm hồn lớn lao, tốt bụng, và luôn đặt lợi ích của dân tộc lên hàng đầu. Tư tưởng yêu nước và nhân nghĩa của ông thể hiện trong từng bản thơ, cho thấy ông là một nhà văn với tâm hồn cao quý, đầy đam mê, và sự sâu sắc về văn hóa và xã hội.

Câu 5: Những đóng góp to lớn nào về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi được nêu lên trong văn bản trên?

Giải rút gọn:

Những đóng góp to lớn về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi, như đã được nêu lên trong văn bản, bao gồm:

- Sự tạo hóa trong việc chuyển những sự vật bình dị, dân dã, và đời thường thành những tác phẩm thơ tự nhiên và thẩm mĩ. Nguyễn Trãi có khả năng biến những chi tiết thông thường thành những rung động thẩm mĩ, làm cho đọc giả cảm nhận vẻ đẹp độc đáo trong từng chi tiết.

- Thơ của Nguyễn Trãi thể hiện sự chiêm nghiệm sâu sắc về thói đen bạc của con người và những nghịch cảnh éo le, bất công của xã hội. Ông đưa vào thơ những tương tác phức tạp của con người trong xã hội, tạo nên những tác phẩm sâu sắc về tâm lý và tâm trạng.

- Thơ văn của Nguyễn Trãi kết hợp tinh tế giữa tư tưởng yêu nước, nhân nghĩa vì dân và nghệ thuật viết văn luận chiến bậc thầy. Ông thể hiện rõ tư tưởng xã hội và tri thức thông qua thơ ca.

- Nguyễn Trãi thành công trong nhiều thể loại thơ, bao gồm thơ phú, thơ thi ca, thơ chữ Nôm và nhiều thể loại khác. Sự đa dạng trong việc sáng tác thể loại thơ là một trong những đặc điểm quan trọng của thơ văn của ông.

=> Những yếu tố này đóng góp vào việc làm cho thơ văn của Nguyễn Trãi trở thành một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam và là một trong những điểm đặc biệt về mặt nghệ thuật của ông.

Câu 6: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ, tình cảm gì?

Giải rút gọn:

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ và tình cảm về sự tận tụy và đóng góp vô cùng lớn của một con người cho đất nước. Tôi cảm thấy ngưỡng mộ sự hăng say của Nguyễn Trãi trong việc bảo vệ và phục hồi độc lập cho đất nước Việt Nam. Ông là một tượng đài về lòng yêu nước và tư tưởng nhân nghĩa vì dân. Cuộc đời và sự nghiệp của ông cũng thể hiện rõ sự kết hợp tài năng và kiến thức đa lĩnh vực, và điều này là một nguồn cảm hứng lớn cho tôi để học hỏi và đóng góp cho xã hội và đất nước của mình.