VĂN BẢN: TỰ TÌNH 2

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý cách gieo vần; dùng từ ngữ, đặc biệt là động từ, tính từ chỉ màu sắc, mức độ; thời gian và không gian.

Giải rút gọn:

• Gieo vần: Bài thơ sử dụng vần "on" ở cuối các câu (như non, tròn, hòn, con), và tác giả còn khéo léo sử dụng cách gieo vần.

• Các động từ mạnh: Tác giả thể hiện sự phản kháng mạnh mẽ và quyết liệt của người phụ nữ bằng cách sử dụng các động từ như trơ, xiên ngang, đâm toạc.

• Sử dụng tính từ láy: Bằng cách sử dụng từ láy, tác giả tạo ra sự tượng thanh "văng vẳng" để tạo nên một không gian tĩnh lặng, và thông qua từ láy "con con" nhấn mạnh sự bé nhỏ và cô đơn trong tâm hồn của người phụ nữ.

• Thời gian và không gian: Bài thơ diễn tả sự tĩnh lặng và im ắng của đêm khuya, nhấn mạnh số phận của người phụ nữ.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Hãy xác định bố cục của bài thơ. Tác phẩm là lời của ai, về điều gì? Điều ấy có liên quan như thế nào đến nhan đề Tự tình?

Giải rút gọn:

• Bố cục:

  + Đề (hai câu đầu): Bức tranh tĩnh lặng của nữ sĩ đầy nỗi buồn và cô đơn trong đêm thanh vắng.

  + Thực (hai câu tiếp theo): Mô tả tình cảnh đầy đau xót và bẽ bàng.

  + Luận (hai câu tiếp theo): Thể hiện thái độ của người phụ nữ phản kháng và phẫn uất.

  + Kết (hai câu cuối): Kết thúc bằng tâm trạng chán chường và đau buồn.

• Bài thơ thể hiện một lời tự tình của nhà thơ, về tâm trạng đau buồn của người phụ nữ.

=> Bằng cách này, tác phẩm thể hiện chính đề tài "Tự tình" - đồng thời biểu lộ niềm đau và phẫn uất trước số phận, nhưng cũng khám phá khát vọng sống và khao khát hạnh phúc của người phụ nữ.

Câu 2: Những hình ảnh trong bốn câu thơ đầu của bài thơ cho thấy hoàn cảnh và tâm trạng của chủ thể trữ tình như thế nào?

Giải rút gọn:

• Tâm hồn của những nhà thơ luôn nhạy cảm với mọi biến đổi xung quanh, dù nhỏ nhất. Hồ Xuân Hương, một nhà thơ đậm chất nữ tính, rất tinh tế khi đặt mình trong không gian và thời gian đặc biệt để diễn đạt sâu sắc tâm trạng của mình.

• Bài thơ mở đầu bằng từ "đêm khuya" - khoảnh khắc mà tâm hồn nhạy cảm thường có những suy tư sâu sắc, thời gian làm tăng thêm nỗi buồn. Không gian được miêu tả như trống trải, mênh mông, với âm thanh rền vang của trống cầm canh. Đêm khuya buồn bã và vắng vẻ. "Trống canh dồn" tạo nên một cảm giác yên lặng và thời gian trôi nhanh. Trong không gian trống trải ấy, hình ảnh của nhân vật cô độc nhỏ bé "trơ cái hồng nhan" làm nổi bật sự cô đơn của họ.

• Hai dòng thơ tiếp theo mô tả một cảnh tượng thực tế, thể hiện rõ hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật cô đơn. Nỗi u uất đó khiến họ tìm đến rượu để quên đi, nhưng nỗi buồn vẫn không thể tan biến, chỉ khiến họ mê say rồi lại tỉnh dậy. Mô tả về vầng trăng không hoàn hảo, chưa tròn, đề cập đến sự không đủ trọn vẹn của niềm hạnh phúc trước sự trôi qua của tuổi xuân.

Câu 3: Hình ảnh thiên nhiên và nghệ thuật sử dụng từ ngữ, nghệ thuật đối trong hai câu luận có gì độc đáo? Qua đó, thái độ của nhà thơ được thể hiện như thế nào?

Giải rút gọn:

• Sự phẫn uất tràn ngập cảnh vật, truyền đạt cho chúng một sức mạnh vô cùng mạnh mẽ: những bức rêu nhỏ bé, mềm mại ban đầu giờ đây trở nên sắc nhọn như gai, xiên ngang trên mặt đất để vươn lên; một vài tảng đá trở nên sắc bén như lưỡi dao, đâm thẳng vào cả chân mây. Từ đó, chúng ta có thể nhìn thấy rằng rêu và đá giống như muốn phá vỡ bầu trời và đất đai với sự oán hận và phản kháng, giống như cơn thịnh nộ của con người.

• Bằng cách sử dụng nghệ thuật đảo ngữ và các động từ mạnh, tác giả miêu tả cảnh vật một cách hùng hồn => nhấn mạnh sự nổi loạn trong tâm trạng: thái độ phản kháng dữ dội và quyết liệt của nữ sĩ đối với cuộc sống, số phận, xã hội và đồng thời khẳng định sự tự tin và bản lĩnh của Hồ Xuân Hương.

Câu 4: Phân tích hai câu kết của bài thơ để thấy được nỗi niềm tâm sự của chủ thể trữ tình?

Giải rút gọn:

• Hai câu cuối thể hiện tâm trạng u uất và buồn bã của nhà thơ, một tâm trạng được thể hiện một cách trực tiếp. Thời gian vô tình trôi đi, mùa xuân của thiên nhiên đến và đi, nhưng mùa xuân của con người thì không thể quay lại. Mùa xuân đồng nghĩa với tuổi trẻ, nhưng sự trở lại của mùa xuân cũng đồng nghĩa với sự lãng phí của tuổi trẻ. Hai từ "lại" ở đây mang ý nghĩa khác nhau về cấp độ ý nghĩa, mặc dù cùng âm nhưng khác nghĩa.

• Câu thơ cuối cùng thể hiện sự đắng cay và đau đớn của người phụ nữ bất hạnh, với những mảnh tình không đầy đủ. Tác giả sử dụng nghệ thuật tăng tiến, dùng từ "mảnh" thay vì "khối" để chỉ rằng mảnh tình rất bé nhỏ, chỉ còn lại ít ỏi. Điều này phản ánh tâm trạng của những người phụ nữ trong xã hội xưa, khi hạnh phúc luôn mong manh và không được trọn vẹn một cách chính đáng.

Câu 5: Theo em, cách dùng từ ngữ, hình ảnh trong bài thơ Tự tình (bài 1) của Hồ Xuân Hương có gì khác so với các bài thơ Đường luật đã học ở Trung học cơ sở?

Giải rút gọn:

• Bằng cách sử dụng ngôn từ đơn giản nhưng đặc sắc, cùng với những động từ mạnh mẽ (xiên ngang trên mặt đất, đâm thẳng vào chân mây), cùng với từ láy tượng trưng đã thể hiện sự khao khát cháy bỏng và sự nổi loạn trong tâm hồn của Hồ Xuân Hương.

• Sử dụng những hình ảnh phong phú (trăng không tròn, rêu từng bụi, đá một vài tảng) để diễn tả các tầng cảm xúc, sự tinh tế và sâu sắc trong tâm trạng của người phụ nữ khi suy nghĩ về thân phận của mình.

Câu 6: Bài thơ để lại trong em cảm xúc hoặc ấn tượng gì? Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) ghi lại điều đó.

Giải rút gọn:

• Giới thiệu về Hồ Xuân Hương và vị trí đặc biệt của bà trong văn học trung đại Việt Nam.

• Nhấn mạnh trên vai trò của Hồ Xuân Hương là người viết về phụ nữ, thể hiện sự cảm thương, khẳng định bản lĩnh và ý thức cá nhân mạnh mẽ.

• Giới thiệu bài thơ "Tự tình 2" của Hồ Xuân Hương, tập trung vào tâm trạng và thái độ của người phụ nữ được thể hiện trong bài thơ.

• Mô tả nội dung của bài thơ, nhấn mạnh vào bi kịch tình yêu và gia đình của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa.

• Đánh giá khát vọng sống và hạnh phúc như là những điều giản đơn và bình dị, nhưng cũng là khao khát và niềm mơ ước của Hồ Xuân Hương và những người phụ nữ trong xã hội phong kiến.