THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Tìm và so sánh bộ phận chêm xen trong hai câu dưới đây (trích từ truyện ngắn Ngày cuối cùng của chiến tranh của Vũ Cao Phan). Các bộ phận ấy có tác dụng giống và khác nhau như thế nào?

a. Lúc đó, buổi sáng của một ngày trước Ba mươi tháng Tư, năm người lính đứng bên chiếc cổng sắt xiêu vẹo, phía trong nhô cao một tháp xi măng lênh khênh.

b. Vào phiên liên lạc sớm với trung đoàn, tôi được nhắc tăng cường cảnh giác và được biết thêm rằng ngày hôm nay - rất có thể là ngày hôm nay - các binh đoàn bộ binh sẽ tiến vào nội đô.

Giải rút gọn:

a. Bộ phận chêm xen ở đây là "phía trong nhô cao một tháp xi măng lênh khênh." Tác dụng của bộ phần này là bổ sung thông tin và tạo ra một hình ảnh mạch lạc, giúp độc giả có cái nhìn rõ ràng hơn về môi trường.

b. Bộ phận chêm xen ở đây là "rất có thể là ngày hôm nay." Nó có tác dụng làm nổi bật sự lo lắng và căng thẳng của tình huống, thể hiện rằng tác giả không chắc chắn về ngày diễn ra sự kiện quan trọng này, tạo ra một cảm giác bất ổn và hồi hộp.

Câu 2: Chỉ ra và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ chêm xen trong những ngữ liệu sau:

a. Trước hết, người Hà Nội, kết quả của tinh hoa bốn phương tụ hội, đua trí, đua tài học hỏi người ngoài và nâng cao nên trở thành những người Việt Nam lao động giỏi, làm thợ giỏi, làm thầy cũng giỏi. 

(Trần Quốc Vượng)

b. Chèo buông, đò ngang trôi theo dòng xuôi về phía hạ nguồn. Ông và dì, một già một trẻ, một lành lặn, một thương tật tựa đỡ vào nhau. Bóng dì và ông in trên mặt sóng lẫn trong bóng chiều cháy đỏ. 

(Sương Nguyệt Minh)

c. Các chiến sĩ trinh sát của tôi khá đấy. Tôi cũng đã thấy đôi điều ngờ ngợ và giờ đây thì rất nhanh, như một phản ứng nghề nghiệp, tất cả các dữ kiện được xâu lại để bật lên thông tin chủ yếu này: ma xơ Giám đốc đã giấu ai đó - những ai đó - trong nhà nguyện kia vào lúc chúng tôi vừa hành quân đến đây. Ai? 

(Vũ Cao Phan)

Giải rút gọn:

a. Bộ phận chêm xen "đua trí, đua tài học hỏi người ngoài" có tác dụng bổ sung ý nghĩa cho câu, nói rõ hơn về cách người Hà Nội đạt được thành tựu trong việc làm thợ giỏi và thầy giỏi thông qua việc cạnh tranh trong học hỏi và phát triển năng lực.

b. Bộ phận chêm xen "đò ngang trôi theo dòng xuôi về phía hạ nguồn" cung cấp thông tin thêm cho câu, mô tả hình ảnh của việc đò trôi theo dòng nước xuôi về phía hạ nguồn. Tác dụng là làm nổi bật hình ảnh và tạo ra một cảm giác trôi chảy và yên bình.

c. Bộ phận chêm xen "những ai đó" tạo ra một sự mơ hồ và bí ẩn trong câu, tăng sự hứng thú và căng thẳng. Nó đặt ra câu hỏi về danh tính của những người bị giấu trong nhà nguyện, tạo ra một cảm giác kỳ bí.

 Câu 3: Biện pháp tu từ chêm xen trong những câu dưới đây có tác dụng thể hiện nội tâm của nhân vật như thế nào?

a.                                     Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy...)

(Phan Thị Thanh Nhàn)

b. Chí Phèo hình như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và đau ốm. 

(Nam Cao)

Giải rút gọn:

a. Bộ phận chêm xen thể hiện tâm trạng của cô gái, là sự trái ngược giữa tình cảm mạnh mẽ của cô gái và tình trạng vô tâm của chàng trai. Nó cho thấy cô gái đang cảm thấy bất mãn và thất vọng trong tình yêu.

b. Bộ phận chêm xen cho thấy rằng sự cô độc và cảm giác bị bỏ rơi làm cho hắn đau đớn hơn cả sự đói rét và ốm đau. Bộ phần này tạo ra một sự đau buồn và tinh thần u tối của nhân vật.

Câu 4: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 dòng) có sử dụng biện pháp tu từ chêm xen, sau đó, nhận xét về tác dụng tu từ của chúng.

Giải rút gọn:

- Quan Công bị Trương Phi nghi ngờ và hiểu lầm về lòng trung thành của mình.

- Trương Phi dự định giết Quan Công, cho rằng anh ta đã phản bội.

- Quan Công cố gắng giải thích và xin clém, nhưng Trương Phi không tin.

- Trương Phi bị Tào Tháo truy sát vì đã giết cháu ngoại của một tướng Tào.

- Quan Công đồng ý với điều kiện của Trương Phi: "Phải lấy đầu Sái Dương trong ba hồi trống".

- Quan Công lấy được đầu Sái Dương sau hồi trống đầu tiên.

- Trương Phi, sau khi hiểu được lòng trung thực của Quan Công và nghe về những khó khăn đã thể hiện sự hối hận và tôn trọng bằng cách khóc và lạy.