VĂN BẢN: CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Tóm tắt được nội dung bao quát của văn bản (Tác phẩm kể lại sự kiện gì? Xây ra trong bối cảnh thời gian, không gian như thế nào? Chủ đề của tác phẩm là gì?)

Giải rút gọn:

• Mtao Mxây bắt Hơ Nhị về làm vợ trong lúc Đăm Săn và người dân lên rẫy.

• Đăm Săn đến để cứu vợ của mình và thách thức Mtao Mxây.

• Mtao Mxây sợ và tránh đấu dao với Đăm Săn.

• Đăm Săn thách thức Mtao Mxây bằng múa khiên.

• Trận đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây diễn ra với những chi tiết mô tả về sự chạy trốn và múa khiên.

• Đăm Săn cuối cùng chiến thắng Mtao Mxây và cắt đầu hắn.

• Chàng cứu được vợ và thu phục tất cả tôi tớ của Mtao Mxây.

• Dân làng tổ chức tiệc mừng chiến thắng của Đăm Săn và chào đón những dân làng mới.

Câu 2: Nhân vật chính là gì? Nhân vật được miêu tả ở phương diện nào?

Giải rút gọn:

Nhân vật chính trong câu chuyện là Đăm Săn. Nhân vật này được miêu tả ở phương diện của sức mạnh và tài năng, với một giọng nói mạnh mẽ và hào sảng, làm cho ai cũng phải nể sợ. Thân hình của Đăm Săn được mô tả là vạm vỡ và phi thường.

Câu 3: Biện pháp nghệ thuật nổi bật của văn bản là gì? Lời người kể chuyện và lời nhân vật được thể hiện như thế nào?

Giải rút gọn:

Trong văn bản, biện pháp nghệ thuật nổi bật là việc sử dụng so sánh và phóng đại để mô tả nhân vật Đăm Săn và Mtao Mxây.

Câu 4: Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm sống của bản thân để hiểu thêm câu chuyện. 

Giải rút gọn:

Để trở thành một người lãnh đạo xuất sắc, không chỉ cần tài năng và khả năng, mà còn cần có một trái tim đầy lòng vị tha và yêu thương, đồng thời hiểu biết và thông cảm đối với người khác.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố nào?

Giải rút gọn:

ăn hóa của người Tây Nguyên được thể hiện thông qua các chi tiết như những ngôi nhà độc đáo của Mtao Mxây, với những đặc điểm như mái hiên hình Mặt Trăng và cầu thang với hình dạng đẽo như chim ngói. Đặc biệt, cầu thang rộng một lá chiếu cho phép nhiều người cùng lên xuống và khiêng một ché đuê mà vẫn không cảm thấy chật chội.

Câu 2: Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây.

Giải rút gọn:

Mô tả chi tiết về ngoại hình của Mtao Mxây như sau: hắn có một cái khiên tròn như đầu cú, gươm của hắn tỏa sáng như cầu vồng; vẻ ngoại hình của hắn đầy uy quyền, giống như một vị thần. Hắn mặc một chiếc áo dày cài nút, và hình dáng của hắn luôn sẵn sàng cho mọi tình huống, mỗi bước đi của hắn đều thận trọng và suy tính.

Câu 3: Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.

Giải rút gọn:

Cách sử dụng nghệ thuật để mô tả hình ảnh vũ khúc của Đăm Săn và Mtao Mxây là thông qua việc so sánh và tăng cường.

Câu 4: Chú ý chi tiết ông Trời giúp đỡ Đăm Săn.

Giải rút gọn:

Ông Trời đã giúp đỡ Đăm Săn như sau: Trong giấc mơ, ông Trời chỉ cho Đăm Săn sử dụng một cái chày mòn và ném nó vào tai Mtao Mxây. Sau đó, Đăm Săn tỉnh dậy và ném cái chày mòn đó vào tai địch. Mtao Mxây mất áo giáp và phải chạy quẩn xung quanh chuồng lợn và chuồng trâu. Đăm Săn đã hủy diệt tất cả và cuối cùng, anh ta ngã xuống đất.

Câu 5: Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn như thế nào?

Giải rút gọn:

Phản ứng của người dân trong làng: Sau khi thất bại của tù trưởng, nhiều người trong số tôi tớ của Mtao Mxây đã cảm thấy tâm hồn bất an và muốn chuyển sang theo Đăm Săn, người mạnh hơn.

Hành động của người dân: Các tôi tớ của Mtao Mxây tập trung lại như bầy cà tong, mang lại tài sản giống như ong chuyển nước, và như bầy trai gái đi đến giếng làng cõng nước.

Phản ứng của người tôi tớ của Đăm Săn: ...Các chàng trai và cô gái đi cùng nhau, thể hiện sự đoàn kết mạnh mẽ. Sự vui vẻ tràn đầy ở làng, khi tù trưởng đủ tài đức đã quay trở lại.

• Từ lời nói và hành động, ta có thể thấy dân làng rất khâm phục Đăm Săn.

Câu 6: Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.

Giải rút gọn:

Buổi ăn mừng rất vui tươi, nhộn nhịp. Đám đông rộn ràng như bầy cà tong, sôi động giống bầy thiêu thân, đổ về như kiến và mối, tất cả cùng nhau hòa mình vào không khí phấn khích, náo nhiệt, và vui vẻ, kết hợp với tiếng ca vang lên.

Câu 7: Chú ý vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn.

Giải rút gọn:

Vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn: nằm trên chiếc võng, mái tóc vẫn duỗi dài xuống sàn, chàng không bao giờ biết đứng dậy. Trước mặt anh ta, có một chậu hoa tươi thắm, và anh ta uống không biết đủ, ăn không biết ngừng, và luôn luôn sáng tạo trong cách nói chuyện. Đầu anh đội chiếc khăn thả lỏng, vai anh mang trái hoa, và mỗi đòn đánh của anh là một cuộc hủy diệt, và mỗi vùng anh đến đều trở nên tàn phá.

Câu 8: Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn.

Giải rút gọn:

Miêu tả nhân vật Đăm Săn thông qua việc sử dụng biện pháp so sánh và phóng đại.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Chỉ ra những sự kiện chính, lời người kể chuyện, lời nhân vật trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.

Giải rút gọn:

• Những sự kiện chính trong văn bản “Chiến thắng Mtao Mxây” là:

  - Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây để thách đấu, nhưng Mtao Mxây ban đầu trêu đùa và từ chối giao chiến ngay lập tức.

  - Sau khi nhận được lời hứa từ Đăm Săn rằng sẽ không đâm khi đi xuống cầu thang, Mtao Mxây cuối cùng đồng ý tham gia cuộc đấu.

         - Trận đấu đầu tiên giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, trong đó cả hai sử dụng khiên để múa khiên.

+ Mtao Mxây múa trước và giả vờ yếu đuối, kém cỏi.

+ Đăm Săn múa khiên và thể hiện sức mạnh và kỹ thuật vượt trội, vẫn giữ thái độ bình tĩnh.

+ Kết quả là Đăm Săn đâm vào Mtao Mxây nhưng không thể xuyên qua áo giáp của hắn.

• Lời người kể chuyện được thể hiện qua các câu văn sau:

  - “Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này trông quả thật là đẹp. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.”

  - “Thế là Mtao Mxây phải đi ra. Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú...mỗi bước đắn đo, giữa một đám động mịt mù như trong sương sớm.”

  - “Đăm Săn rung khiên múa...Hắn vung dao chém ngập một cái, nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu.”

  - “Thế là Đăm Săn lại múa...chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng.”

  - “Đăm Săn bừng tỉnh, chộp ngay một cái chày mòn,...cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất.”
  …

• Lời nhân vật được thể hiện trong các câu văn sau:

- Đăm Săn: “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các người có đi với ta không?”

 - Mtao Mxây: “Ơ diêng, ơ diêng, để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu! Ta cho thêm diêng một voi.”

- Dân làng: “Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã.”

- Dân trong nhà: “Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”

- Ông trời: “Thế ư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được.”

- Tôi tớ: “Đánh chiêng nào, thưa ông?”

Câu 2: Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây

Giải rút gọn:

• Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật sau:

+ Tính cách mạnh mẽ và quả quyết: Đăm Săn thể hiện tính cách mạnh mẽ và quả quyết bằng cách đến nhà Mtao Mxây để thách đấu và không lùi bước trước thách thức.

+ Sức mạnh phi thường: Được miêu tả có sức mạnh phi thường, vượt qua các khó khăn và vùng đất xa xôi.

+ Tính dũng cảm: Đăm Săn thể hiện tính dũng cảm bằng việc tham gia trận đấu và không sợ đối mặt với Mtao Mxây.

+ Vẻ đẹp và sức hấp dẫn: Đăm Săn được mô tả như một vị thần với vẻ đẹp cường tráng, dũng mãnh, và hoang sơ của núi rừng.

+ Danh tiếng và tôn thờ: Có danh tiếng lẫy lừng và được tung hô, tin yêu, và ca ngợi như một "dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước."

• Sự đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

+ Tính cách và thái độ: Đăm Săn tự tin, quả quyết và dũng cảm, trong khi Mtao Mxây tức giận, lưỡng lự và do dự trong mọi hành động.

+ Sức mạnh và khả năng: Đăm Săn có sức mạnh phi thường và khả năng vượt qua khó khăn, trong khi Mtao Mxây được miêu tả như yếu ớt và không có sức mạnh bên ngoài.

+ Danh tiếng và lòng tin của dân làng: Đăm Săn được dân làng tin tưởng, kính nể và tôn trọng, trong khi Mtao Mxây không được dân làng tin tưởng và đang mất danh tiếng.

Câu 3: Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,...)

Giải rút gọn:

- Biện pháp so sánh và lối nói phóng đại trong văn bản "Chiến thắng Mtao Mxây" có tác dụng quan trọng trong việc miêu tả và tạo ấn tượng về nhân vật Đăm Săn và Mtao Mxây, cũng như tạo sự đối lập giữa họ. Dưới đây là phân tích về tác dụng của các biện pháp này:

+ So sánh: So sánh giữa Đăm Săn và Mtao Mxây thông qua múa khiên thể hiện sự đối lập giữa họ. Đăm Săn được miêu tả là mạnh mẽ, tài giỏi, và bình tĩnh khi múa khiên, trong khi Mtao Mxây giả vờ yếu ớt và kém cỏi.

Tác dụng: Tạo ra sự đối lập rõ ràng giữa nhân vật chính Đăm Săn và đối thủ Mtao Mxây, làm nổi bật sự vượt trội của Đăm Săn trong trận đấu.

+ Lối nói phóng đại: Các câu văn sử dụng lối nói phóng đại để tạo ra các hình ảnh mạnh mẽ và ấn tượng, như so sánh với gió bão, bão tố, bầy cà tong, kiến và mối.

Tác dụng: Lối nói phóng đại này giúp làm nổi bật vị thế và tài năng của Đăm Săn, tạo ra hình ảnh mạnh mẽ và đầy ấn tượng cho động tác múa khiên và tình hình trận đấu. Nó cũng thể hiện lòng kính trọng của dân làng và tôi tớ đối với anh hùng.

Tóm lại, biện pháp so sánh và lối nói phóng đại trong văn bản này giúp xây dựng hình ảnh mạnh mẽ, đối lập giữa các nhân vật và tạo ra những hình ảnh ấn tượng để tôn vinh và miêu tả Đăm Săn cũng như cả tình hình trận đấu.

Câu 4: Hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Giải rút gọn:

Yếu tố kỳ ảo được thể hiện qua hàng loạt chi tiết, bao gồm việc mô tả đặc điểm độc đáo của Đăm Săn, trình bày sức mạnh phi thường của anh ấy và diễn biến cuộc đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.

Câu 5: Phân tích một số câu nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với người anh hùng

Giải rút gọn:

Phần cuối của đoạn trích tập trung vào việc miêu tả sự ăn mừng chiến thắng của cả hai cộng đồng làng xóm. Điều này thể hiện một số đặc điểm quan trọng của sử thi và tư tưởng của người dân, bao gồm:

• Sau khi Mtao Mxây, một tù trưởng yếu đuối, bị đánh bại, tôi tớ trong làng không có nỗi lo sợ, mà thay vào đó, họ đầy phấn khích, vui mừng và ngay lập tức quyết định theo Đăm Săn, một tù trưởng tài giỏi hơn, về một buôn làng mới. Điều này thể hiện tính chất của cuộc chiến tranh giữa các thị tộc trong xã hội Ê-đê: Cuộc chiến không gây hại cho xã hội, mà ngược lại, nó giúp các bộ tộc nhỏ và phân tán có thể tụ họp lại để tạo ra một tập thể mạnh mẽ hơn.

• Sự ủng hộ từ cả hai phía của dân làng cũng phản ánh tư tưởng của nhân dân về vai trò lịch sử của người anh hùng. Họ mong muốn có một lãnh đạo tài giỏi và ngưỡng mộ công lao của người anh hùng đã đóng góp vào việc thống nhất các buôn làng.

Câu 6: Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?

Giải rút gọn:

• Chiến công của anh hùng Đăm Săn đại diện cho niềm tự hào và tượng trưng cho lí tưởng và khát vọng của cộng đồng. Đồng thời, hình ảnh mạnh mẽ và lẫy lừng của nhân vật Đăm Săn trong sử thi thể hiện vẻ đẹp và sức mạnh hoành tráng, tượng trưng cho tầm vóc sử thi của người Ê-đê xa xưa. Vẻ đẹp của nhân vật Đăm Săn là biểu tượng cho sức mạnh và ý chí của cộng đồng Ê-đê trong quá khứ.

• Sử thi Đăm Săn vẫn mang những giá trị to lớn, cả về mặt tinh thần và đạo đức, và vẫn mang lại những ý nghĩa quan trọng cho ngày hôm nay. Nó thể hiện hi vọng về cuộc sống của một cộng đồng dân tộc và đồng thời tôn vinh chuẩn mực về nhân phẩm của người Ê-đê.

Câu 7: Hãy minh họa trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8 - 10 dòng).

Giải rút gọn:

Các em có thể miêu tả lại trận đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng tranh vẽ hoặc một đoạn văn, chú ý:

• Đọc kỹ lại tác phẩm

• Hiểu rõ được tính chất của trận chiến

• Hiểu rõ được hình ảnh của hai nhân vật

• Dưới đây là gợi ý cho đoạn văn miêu tả lại trận đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:

+ Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến.

+ Mtao Mxây ban đầu tỏ ra ngạo nghễ, sau đó hèn nhát và sợ bị Đăm Săn đâm khi đi xuống cầu thang.

+ Đăm Săn tuyệt đối không làm việc xấu xa và khi Mtao Mxây thể hiện sự hèn nhát, anh ta mới dám xuống.

+ Trong hiệp đấu thứ nhất, cả hai bên lần lượt múa khiên, với Mtao Mxây trông yếu ớt và kém cỏi, trong khi Đăm Săn múa khiên mạnh mẽ, tài giỏi và bình tĩnh.

+ Kết quả của hiệp đấu đầu tiên là Mtao Mxây phải chạy trốn để tránh khiên Đăm Săn, và Đăm Săn đâm vào Mtao Mxây nhưng không thủng áo giáp.

+ Trong hiệp đấu thứ hai, Đăm Săn được trời mách bảo và đánh vào tai Mtao Mxây bằng một cái chày mòn.

+ Cuối cùng, sau hai hiệp đấu, Mtao Mxây van nài để được sống, nhưng Đăm Săn không tha thứ và cắt đầu hắn. Dân làng Mtao Mxây theo Đam Săn về một ngôi làng mới.