VĂN BẢN. CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Tóm tắt được nội dung bao quát của văn bản (Tác phẩm kể lại sự kiện gì? Xảy ra trong bối cảnh thời gian, không gian như thế nào? Chủ đề của tác phẩm là gì?)

Giải nhanh:

- Nhân lúc Đăm Săn cùng các nô lệ lên rẫy, Mtao Mxây đã đến phá buôn làng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến để cứu người vợ của mình. 

- Lần đầu, chàng thách Mtao Mxây đọ dao nhưng hắn sợ không dám đồng ý. Khi Đăm Săn dọa đốt nhà, hắn mới chịu xuống và múa khiên:

+ Mtao Mxây rung khiên múa, tiếng kêu lạch cạch

+ Đến lượt Đăm Săn, mỗi lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh, chạy vun vút trong khi Mtao Mxây chỉ bước thấp bước cao chạy hết bãi đông sang bãi tây. 

- Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho một miếng trầu nhưng Đăm Săn đỡ được, ăn vào thì sức lực tăng lên gấp bội. Đăm Săn lại múa khiên, đâm Mtao Mxây nhưng không thủng được áo giáp của hắn. 

- Nhờ Trời giúp đỡ, Đăm Săn ném một cái chày tròn vào tai của kẻ địch, nên giành được chiến thắng, cắt đầu của Mtao Mxây đem bêu ra đường. 

- Chàng cứu được vợ, và tất cả tôi tớ của Mtao Mxây nguyện đi theo Đăm Săn. Dân làng mở tiệc mừng chiến thắng của Đăm Săn và đón chào những dân làng mới.

Câu 2: Nhân vật chính là gì? Nhân vật được miêu tả ở phương diện nào?

Giải nhanh:

- Nhân vật chính: Đăm Săn. 

- Những đặc điểm nổi bật của nhân vật: mạnh mẽ, tài giỏi, có giọng nói hào sảng, vang rộn, ai cũng phải nể sợ. Thân hình vạm vỡ, phi thường

Câu 3: Biện pháp nghệ thuật nổi bật của văn bản là gì? Lời người kể chuyện và lời nhân vật được thể hiện như thế nào?

Giải nhanh:

So sánh và phóng đại khi miêu tả nhân vật Đăm Săn và Mtao Mxây. 

Câu 4: Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm sống của bản thân để hiểu thêm câu chuyện. 

Giải nhanh:

Để có thể trở thành một người đứng đầu lãnh đạo thì ngoài sự tài giỏi điều không thể thiếu đó chính là một trái tim vị tha và lòng yêu thương, thấu hiểu. 

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố nào?

Giải nhanh:

- Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói

- Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.

Câu 2: Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây.

Giải nhanh:

- Khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng

- Trông hắn dữ tợn như một vị thần, hắn đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút, dáng tần ngần do dự, mỗi bước đi đắn đo.

Câu 3: Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.

Giải nhanh:

So sánh, phóng đại.

Câu 4: Chú ý chi tiết ông Trời giúp đỡ Đăm Săn.

Giải nhanh:

- Trong mơ, ông Trời mách Đăm Săn lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây. 

- Đăm Săn bừng tỉnh ném cái chày mòn trúng vành tai kẻ địch. 

- Áo giáp của Mtao Mxây rơi loảng xoảng, hắn tháo chạy quanh chuồng lợn, chuồng trâu. Đăm Săn phá tan tất cả, cuối cùng hắn ngã quay ra đất

Câu 5: Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn như thế nào?

Giải nhanh:

- "không đi sao được!… người nhà giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa", "không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?" 

=> Sau khi tù trưởng của mình thất bại, đông đảo tôi tớ của Mtao Mxây đều tâm phục và muốn đi theo Đăm Săn - vị tù trưởng mạnh hơn. 

- Hành động của dân làng: Đoàn người đông như bầy cà tong, mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước 

=> Niềm vui, phấn khởi khi tìm được người tù trưởng đủ tài đức. 

- Tôi tớ của Đăm Săn: “… Các chàng trai đi lại ngực đụng ngực. Các cô gái đi lại vú đụng vú. Cảnh làng một tù trưởng nhà giàu trông sao mà vui thế!” 

=> Vui mừng khi tù trưởng chiến thắng trở về, buôn làng được mở mang thêm, ngày càng đông vui và giàu mạnh.

Câu 6: Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.

Giải nhanh:

Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối, tất cả mọi người hòa vào không khí tưng bừng, nhộn nhịp, reo ca.

Câu 7: Chú ý vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn.

Giải nhanh:

- Nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa, uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán

- Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nài hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó.

Câu 8: Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn.

Giải nhanh:

So sánh, phóng đại.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Chỉ ra những sự kiện chính, lời người kể chuyện, lời nhân vật trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.

Giải nhanh:

* Những sự kiện chính:

- Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến nhưng hắn bỡn cợt chưa chịu giao chiến ngay.

- Khi thấy thái độ kiên quyết và nhận được lời hứa của Đăm Săn là sẽ không đâm khi đi xuống cầu thang, Mtao Mxây mới chịu xuống.

- Hai bên múa khiên

* Lời người kể chuyện:

- Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng, đầu cầu thang đẽo hình chim ngói. Ngôi nhà của lão tù trưởng nhà giàu này trông quả thật là đẹp. Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống mà khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.

- Thế là Mtao Mxây phải đi ra. Bà con xem, khiên hắn tròn như đầu cú...mỗi bước đắn đo, giữa một đám động mịt mù như trong sương sớm.

- Đăm Săn rung khiên múa...Hắn vung dao chém ngập một cái, nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu.

- Thế là Đăm Săn lại múa...chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng.

- Đăm Săn bừng tỉnh, chôp ngay một cái chày mòn,...cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất.

...

* Lời nhân vật:

- Đăm Săn: Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! Ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các người có đi với ta không?

- Mtao Mxây: Ơ diêng, ơ diêng, để ta làm lễ cầu phúc cho diêng một trâu! Ta cho thêm diêng một voi.

- Dân làng: Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã.

- Dân trong nhà: Không đi sao được! Tù trưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?

- Ông trời: Thế ư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được.

- Tôi tớ: Đánh chiêng nào, thưa ông?

 Câu 2: Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây

Giải nhanh:

- Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm:

+ Là người đàng hoàng, ngay thẳng, tự tin và đầy quyết liệt.

+ Là người dũng cảm, thông minh, có sức mạnh phi thường.

+ Là người khỏe mạnh, có khả năng "ăn không biết no, nói chuyện không biết chán".

+ Danh tiếng lẫy lừng, được tung hô, tin yêu, ca ngợi là một “dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước”.

- Sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây là: 

+ Đăm Săn: có thái độ quyết liệt, đầy tự tin cùng với sức mạnh. Ngoài ra, Đăm Săn được dân làng luôn tin tưởng, kính nể và tôn trọng.

+ Mtao Mxây: người luôn tức giận, có tính cách lưỡng lự, do dự trong mọi hành động. Là một người hèn nhát và yếu ớt, không được dân làng tin tưởng.

 Câu 3: Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,...)

Giải nhanh:

- Biện pháp so sánh: Các lần Đăm Săn múa khiên, so sánh tương phản nhằm tạo sự đối lập giữa cảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.

- Các câu văn có dùng lối nói phóng đại:

+ Chàng múa trên cao, gió như bão; chàng múa dưới thấp, gió như lốc

+ Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối

=> Tác dụng:

+ Miêu tả chi tiết, cụ thể, làm nổi bật vẻ đẹp, vị thế của người anh hùng.

+ Nhân dân muốn khẳng định tài năng, sức mạnh, tầm vóc của các anh hùng cộng đồng này có thể sánh ngang tầm với vũ trụ.

Câu 4: Hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Giải nhanh:

Yếu tố kì ảo được thể hiện qua rất nhiều chi tiết:

- Miêu tả về điểm đặc biệt của Đăm Săn, nói về sức mạnh của Đăm Săn

- Kể về diễn biến trận đấu của Đăm Săn và Mtao Mxây.

Câu 5: Phân tích một số câu nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với người anh hùng

Giải nhanh:

- Sau khi Mtao Mxây thua trận, tôi tớ ở làng không hề lo sợ mà phấn khởi, vui mừng và ngay lập tức theo Đăm Săn 

=> Cuộc chiến không gây ảnh hưởng xấu đến xã hội mà giúp cho các bộ tộc nhỏ, rời rạc có thể hợp lại để tạo nên tập thể lớn mạnh.

- Sự ủng hộ của cả hai phía dân làng cũng thể hiện tư tưởng của dân gian về tầm vóc lịch sử của người anh hùng: mong muốn có được người lãnh đạo tài giỏi, ngợi ca công lao của người anh hùng đã có công thống nhất các buôn làng.

 Câu 6: Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?

Giải nhanh:

- Niềm tự hào, thể hiện lí tưởng, khát vọng của toàn thể cộng đồng. 

- Vẻ đẹp, sức mạnh mang tầm vóc sử thi hoành tráng của hình tượng nhân vật người anh hùng Đăm Săn trong chiến công lẫy lừng. 

- Vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng Đăm Săn là biểu tượng cho sức mạnh, ý chí của cộng đồng người Ê-đê xa xưa.

- Những ý nghĩa mà sử thi Đăm Săn mang lại vẫn mang những giá trị to lớn về cả mặt tinh thần và giá trị đạo đức, thể hiện hi vọng về cuộc sống của cả một cộng đồng dân tộc, đồng thời tôn vinh chuẩn mực về nhân phẩm của người Ê-đê.

 Câu 7: Hãy minh họa trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8 - 10 dòng).

Giải nhanh:

Đăm Săn cầm khiên đến nhà Mtao Mxây để khiêu chiến. Mtao Mxây ban đầu ngạo nghễ, sau đó lại tỏ ra hèn nhát, sợ bị Đăm Săn đâm khi đang đi xuống. Đăm Săn khẳng định không bao giờ làm việc xấu xa đó, Mtao Mxây mới dám đi xuống. Trong hiệp đấu thứ nhất, cả hai bên lần lượt múa khiên. Trong khi Mtao Mxây múa tỏ ra yếu ớt và kém cỏi thì Đăm Săn múa khiên lại vô cùng mạnh mẽ, tài giỏi hơn,vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên. Kết quả hiệp đấu đầu tiên là Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đăm Săn múa. Chàng đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủng. Đến hiệp đấu thứ hai, Đăm Săn được trời mách bảo, chàng cái chày mòn trúng tai Mtao Mxây. Đăm Săn múa khiên sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng. Cuối cùng sau hai hiệp đấu Mtao Mxây van nài Đăm Săn để được sống. Đăm Săn không tha thứ cho những tội ác hắn đã gây ra, đã cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường. Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đam Săn về ngôi làng mới.