VĂN BẢN. NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

CHUẨN BỊ

Câu 1: Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử, văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỉ XV và cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi.

Giải nhanh:

- Hoàn cảnh lịch sử:

+ Đất nước độc lập sau chiến thắng Bạch Đằng 938, vương triều Lí hưng thịnh.

+ Là sự nối tiếp văn minh Văn Lang - Âu Lạc.

+ Chịu ảnh hưởng và tiếp thu nền văn hóa thế giới và khu vực lúc bấy giờ

+ Gắn với sự hưng thịnh của chế độ phong kiến, gắn liền với cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm lừng danh trong lịch sử, gắn liền với sự lao động cần cù sáng tạo của nhân dân.

- Văn hóa Việt Nam:

+ Nền văn hóa Thăng Long thời Lí, Trần, Lê phát triển rực rỡ trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội

+ Mang tính dân tộc sâu sắc, nhiều giá trị văn hóa Văn  Lang - Âu Lạc tiếp tục được khẳng định và phát triển.

+ Phản ánh sức sống mãnh liệt của dân tộc, trải qua nhiều cuộc chiến tranh không bị mất đi mà vẫn giữ gìn, nuôi dưỡng trong nền văn hóa của dân tộc.

+ Văn học chữ Hán và văn học chữ Nôm đều phát triển với nhiều tác phẩm nổi tiếng.

- Cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi:

+ Nguyễn Trãi, hiệu là Ức Trai, sinh ở Thăng Long trong gia đình ông ngoại là quan Đại tư đồ Trần Nguyên Đán. 

+ Ông cùng với Lê Lợi bàn mưu, tính kế chống giặc và góp công rất lớn vào sự chiến thắng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.

+ Ngoài là một anh hùng dân tộc, Nguyễn Trãi còn sáng tác rất nhiều tác phẩm có giá trị cho kho tàng văn học Việt Nam. Thơ văn của ông thấm nhuần tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân và tình yêu đối với thiên nhiên. 

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Nguyễn Trãi có vai trò, vị trí như thế nào trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?

Giải nhanh:

- Ông đã dâng Bình Ngô sách (Kế sách đánh đuổi quân Minh), cùng Lê Lợi và các tướng lĩnh bàn bạc việc quân, vạch ra đường lối chiến lược của cuộc khởi nghĩa

- Ông giúp Lê Lợi soạn thảo chiếu lệch, văn thư, đấu tranh ngoại giao với quân Minh, góp phần vào sự nghiệp giải phóng đất nước.

Câu 2: Chú ý những đóng góp của Nguyễn Trãi cho đất nước và bi kịch cuối đời ông.

Giải nhanh:

- Những đóng góp của Nguyễn Trãi:

+ Ông đem hết tâm huyết, tài năng, sức lực tham gia vào công cuộc xây dựng đất nước

+ Mặc dù về ở ẩn nhưng khi được vua Lê Thái Tông trọng dụng, ông lại hăm hở ra giúp đời, giúp nước.

- Bi kịch cuối đời: trong lúc ông đang giữ trọng trách công việc quốc gia thì năm 1441 xảy ra vụ án Lệ Chi viên ở huyện Gia Định, ông bị bọn gian thần vu cho tội giết vua và chịu án "tru di tam tộc".

Câu 3: Chú ý các lĩnh vực mà Nguyễn Trãi có đóng góp và các tác phẩm chính của ông.

Giải nhanh:

- Các lĩnh vực: nhà văn, nhà thơ, ngoài những đóng góp quan trọng trong các hoạt động thực tiễn ông còn để lại di sản to lớn trong nhiều lĩnh vực: tư tưởng, chính trị, quân sự, ngoại giao, lịch sử, địa lí, văn học,...

- Các tác phẩm chính: Quân trung từ mệnh tập, Đại cáo bình Ngô, Phú núi Chí Linh, Lam Sơn thực lực, Ức Trai thi tập,...

Câu 4: Nguyễn Trãi có đóng góp như thế nào về văn hóa.

Giải nhanh:

- Ông giúp Lê Lợi mở kì thi, lựa chọn nhân tài để phục vụ cho công cuộc kiến thiết đất nước lâu dài

- Ông chủ trương xây dựng thể chế chính trị thân dân vững mạnh, kết hợp truyền thống dân chủ, đoàn kết dân tộc và những mặt tích cực của Nho giáo

- Ông có những kế hoạch mới mẻ về việc xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử, tiến hành các quy chế về lễ nghi, nội trị, biên soạn sách vở,...

Câu 5: Những nội dung cơ bản của phần này là gì?

Giải nhanh:

Giá trị văn học, tinh thần yêu nước thương dân được đúc rút ra trong thơ văn của Nguyễn Trãi.

Câu 6: Câu nào nêu nhận xét khái quát về con người Nguyễn Trãi thể hiện trong thơ văn?

Giải nhanh:

"Đó là người con chí hiếu, luôn canh cánh nỗi niềm chưa báo đáp công ơn sinh thành..đó là người bạn chí tình, qua bao thăng trầm, thành bại của cuộc đời, vẫn hẹn ước có buổi về lại quê nhà, cùng bạn vác cuốc ra đồng..."

Câu 7: Bài viết đã dẫn ra những tác phẩm nào của Nguyễn Trãi?

Giải nhanh:

Ngôn Chí, bài 7 - Quốc âm thi tập; Tặng bạn (Tặng hữu nhân); Thuật hứng, bài 19 - Quốc âm thi tập; Mạn thuật, bài  6- Quốc âm thi tập.

Câu 8: Phần này nêu vấn đề gì trong thơ văn Nguyễn Trãi?

Giải nhanh:

Nghệ thuật đỉnh cao, là sự kết hợp của nhiều thế kỉ văn học Việt Nam nằm trong những bài thơ của Nguyễn Trãi.

Câu 9: Chú ý vị trí và đóng góp của hai tập thơ Ức trai thi tập, Quốc âm thi tập.

Giải nhanh:

- Ức trai thi tập: đưa thơ chữ Hán Việt Nam đạt được độ nhuần nhị, tạo ra một thế giới thẩm mĩ phong phú, vừa trí tuệ, hào hùng, vừa trữ tình, lãng mạn

- Quốc âm thi tập: khẳng định tiếng Việt là một ngôn ngữ văn học có khả năng phản ánh sâu sắc thế giới nội tâm của con người cũng như đời sống xã hội.

Câu 10: Kết thúc văn bản, người viết khẳng định điều gì?

Giải nhanh:

Những công lao to lớn mà suốt cuộc đời Nguyễn Trãi đã đem lại để đóng góp cho sự nghiệp, cho cuộc đời của ông và cho đất nước.

VĂN BẢN. NGUYỄN TRÃI – CUỘC ĐỜI VÀ SỰ NGHIỆP

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần, mỗi phần giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Giải nhanh:

- Phần I: Người anh hùng dân tộc.

- Phần II: Nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất.

Câu 2: Dựa vào văn bản trên, em hãy xác định:

- Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi.

- Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào? Những sự kiện và dấu mốc này có liên quan như thế nào tới sự nghiệp văn học của ông?

Giải nhanh:

- Bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi: là thời đại đau thương và quật khởi:

+ Đau thương bởi nước ta bị giặc Minh xâm lược và quật khởi là giai đoạn nước ta phát huy tinh thần yêu nước mạnh mẽ, trỗi dậy, đứng lên chống giặc ngoại xâm và đem lại thắng lợi huy hoàng nhất trong lịch sử Việt Nam thời bấy giờ.

+ Về văn hóa đã bắt đầu chú trọng về giáo dục hơn, đã có chính sách khuyến khích phát triển giáo dục và các triều đại đều tuyển chọn quan lại, nhân tài bằng khoa cử.

- Những sự kiện và dấu mốc quan trọng:

+ Năm 1406, Ông cùng Lê Lợi và các tướng lĩnh cùng nhau bàn kế đánh giặc, ông đã viết và dâng lên Bình Ngô sách 

+ Cuối năm 1427 - đầu năm 1428, sau khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, ông viết Đại cáo Bình Ngô.

+ Ông đóng góp nhiều di sản to lớn trên nhiều lĩnh vực cùng với nhiều tác phẩm nổi tiếng, có giá trị

+ Năm 1426, ông còn giúp Lê Lợi xây dựng đất nước về mặt văn hóa, thể chế chính trị thân dân vững mạnh và có những kế hoạch mới mẻ về việc xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử,...

Câu 3: Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: "Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất"?

Giải nhanh:

- Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, để lại rất nhiều kiệt tác văn chương cả bằng chữ Hán, chữ Nôm và phong phú về thể loại, bao gồm nhiều lĩnh vực như: văn học, lịch sử, địa lý, luật pháp, lễ nghi...

- Nhà văn kiệt xuất: có nhiều tập thơ hay và nổi tiếng viết bằng cả chữ Hán và Nôm và các tác phẩm đều có ngôn từ và hình ảnh đặc sắc.

 Câu 4: Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi được trình bày trong bài viết bao gồm những điểm gì? Qua thơ văn, Nguyễn Trãi hiện lên là một con người như thế nào?

Giải nhanh:

- Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi: thuấn nhuần tư tưởng yêu nước, nhân nghĩa vì dân, cùng với niềm suy tư thế sự và tình yêu thiên nhiên, đất nước, khát vọng xây dựng một quốc gia độc lập, hưng thịnh thái bình

- Con người Nguyễn Trãi trước hết là một người yêu nước thiết tha, sâu sắc và mạnh mẽ, tư tưởng thân dân: vì dân và chiến đấu cho dân trải dài trong suốt cuộc đời nhà thơ.

Câu 5: Những đóng góp to lớn nào về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi được nêu lên trong văn bản trên?

Giải nhanh:

- Những sự vật bình dị, dân dã, đời thường khi vào thơ của Nguyễn Trãi sẽ trở nên tự nhiên, tạo nên những rung động thẩm mĩ mới.

- Thơ của ông chứa đựng nhiều chiêm nghiệm về thói đen bạc của lòng người khi chứng kiến những nghịch cảnh éo le, bất công của xã hội.

- Thơ văn là sự kết tinh nghệ thuật của nhiều thế kỉ văn học Việt Nam, sức mạnh ấy được tạo nên từ sự kết hợp tài tình giữa tư tưởng yêu nước, nhân nghĩa vì dân kết hợp với nghệ thuật viết văn luận chiến bậc thầy.

- Thành công trong các thể loại: phú, thi ca, thơ chữ Nôm,. 

Câu 6: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ, tình cảm gì?

Giải nhanh:

- Nguyễn Trãi là người thanh khiết bậc nhất trong những người thanh khiết. 

- Cuộc đời và sự nghiệp Nguyễn Trãi là một bài ca yêu nước, tự hào dân tộc. 

- Nguyễn Trãi là một tài năng lỗi lạc, văn võ song toàn. Ông đã để lại cho đời sau một di sản to lớn về quân, văn hóa, lịch sử, địa lí, ngoại giao… đặc biệt là sự nghiệp văn học.