VĂN BẢN: ĐẤT NƯỚC

CHUẨN BỊ

Câu 1: Nhân vật trữ tình là ai và bộc lộ cảm xúc về điều gì?

Giải rút gọn:

Nhân vật trữ tình là nhân vật "tôi", đó là cái “tôi” trữ tình bộc lộ được những tình cảm, suy nghĩ sâu sắc về đất nước, quê hương.

Câu 2: Bài thơ có các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ đặc sắc nào? Các yếu tố đó có tác dụng ra sao trong việc bộc lộ cảm xúc, suy ngẫm,... của tác giả?

Giải rút gọn:

- Bài thơ đặc sắc với hình ảnh sống động, ngôn ngữ tươi sáng và sử dụng phép điệp cũng như sự sôi nổi của giọng thơ, tạo ra sự đối lập tinh tế, tạo nên một tác phẩm có xu hướng sử thi và lãng mạn. Tất cả những yếu tố này hỗ trợ trong việc bộc lộ cảm xúc và suy ngẫm của tác giả.

- Tác dụng: Hình ảnh phong phú trong bài thơ tạo ra một bức tranh sống động về đất nước. Câu thơ mang tính nhạc, sử dụng phép điệp để tạo sự rõ ràng và thú vị. Giọng thơ sôi nổi tạo ra một hiệu ứng cảm xúc mạnh mẽ, và phép đối lập khéo léo làm tôn lên các giá trị văn hóa và lịch sử của quê hương.

Câu 3: Cảm hứng chủ đạo và chủ đề của bài thơ là gì?

Giải rút gọn:

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ nằm trong việc cảm nhận đất nước trong bối cảnh chiều dài của những năm tháng kháng chiến trong không gian rộng lớn.

Chủ đề của bài thơ xoay quanh tình yêu tha thiết và niềm tự hào đối với quê hương và đất nước.

Câu 4: Tìm hiểu những thông tin về nhà thơ Nguyễn Đình Thi và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

Giải rút gọn:

- Nhà thơ Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa tài, một nhà văn, nhà thơ, và nhà phê bình. Thơ của ông thể hiện bản sắc riêng, kết hợp sự tự do và phóng khoáng với những suy tư sâu sắc về con người và tình yêu.

- Bài thơ được sáng tác trong giai đoạn từ 1948 đến 1955, và nó là kết quả của việc tổng hợp nhiều tác phẩm khác nhau, bao gồm "Sáng mát trong như sáng năm xưa" (1948), "Đêm mít tinh" (1949), và "Đất nước" (1955). Trong giai đoạn này, Nguyễn Đình Thi đã trải qua và trưởng thành cùng Đất Nước trong cuộc kháng chiến chống Pháp lần thứ hai. Bài thơ thể hiện sự đoàn kết và tình yêu sâu sắc của tác giả đối với quê hương và đất nước trong bối cảnh kháng chiến quan trọng này.

Câu 5: Em biết những bài thơ nào viết về đất nước? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ,... mà những bài thơ đó gợi ra cho em là gì?

Giải rút gọn:

Một số bài thơ về đất nước mà em biết bao gồm:

- "Việt Nam quê hương ta" của Nguyễn Đình Thi.

- "Đất nước" của Nguyễn Khoa Điềm.

- "Bài học đầu cho con" của Đỗ Trung Quân.

Những bài thơ này gợi lên trong em những ấn tượng sâu sắc về tình yêu đối với quê hương và đất nước. Chúng thể hiện sự tự hào, lòng tự tôn và tình cảm sâu đậm đối với văn hóa, lịch sử và nhân dân Việt Nam. 

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Khổ 1,2: Nhân vật trữ tình hiện lên qua những từ ngữ nào? Hãy hình dung về Hà Nội và "người ra đi" trong hoài niệm của nhân vật trữ tình.

Giải rút gọn:

- Khổ 1,2 - Nhân vật trữ tình hiện lên qua những từ ngữ: "tôi", "người ra đi".

- Hà Nội và "người ra đi" đều tạo ra một bức tranh tình cảm phức tạp, nơi sự gắn bó với quê hương và sự lưu luyến đối với người ra đi đều hiện rõ.

Câu 2: Khổ 3: Chú ý đến độ dài các dòng thơ, phép điệp, phép liệt kê, hiệp vần, giọng điệu và cảm xúc của nhân vật trữ tình. Hình dung bức tranh đất nước trong “mùa thu nay” qua cảm nhận của nhân vật trữ tình

Giải rút gọn:

- Bằng cách sử dụng độ dài của các dòng thơ, phép điệp, phép liệt kê, hiệp vần, giọng điệu và cảm xúc, nhân vật trữ tình đã truyền đạt sự biến đổi trong tâm trạng của mình từ trạng thái buồn, bâng khuâng và lưu luyến sang tâm trạng vui sướng, tự hào.

- Thay đổi trong tâm trạng của nhân vật "tôi" phản ánh sự biến đổi của con người, từ tâm trạng buồn bã, bâng khuâng và lưu luyến, đến tâm trạng vui sướng, hân hoan, phơi phới và tự hào.

- Nhìn từ góc độ của thiên nhiên, sự thay đổi đã làm cho nó không còn im lặng mà trở nên sống động hơn, từ đường phố, thềm nhà sang núi đồi, rừng tre, trời xanh, cánh đồng và dòng sông.

- Cảm xúc của tác giả nổi lên trong bài thơ là cảm xúc của sự hân hoan và hả hê khi đối diện với cảnh quê hương rộng lớn.

→ Bức tranh về mùa thu trở nên đẹp, tràn đầy niềm vui và tự hào, được tạo hình qua góc nhìn của nhân vật trữ tình.

Câu 3: Chú ý đến những cảm nhận của tác giả về đất nước trong chiến tranh.

Giải rút gọn:

Tác giả đã thể hiện những cảm nhận của mình về đất nước trong chiến tranh:

- Đất nước đau thương: Tác giả sử dụng hình ảnh giàu tính khái quát như "đồng quê chảy máu" và "dây thép gai – đâm nát trời chiều" để miêu tả tội ác của giặc. Những hình ảnh này thể hiện sự hủy hoại cả đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, và tạo nên cảm nhận về đất nước bị tổn thương.

- Nhớ mắt người yêu: Tác giả tạo ra một sự hài hòa giữa cái chung và cái riêng, đồng thời kết nối tình yêu đôi lứa với tình yêu đối với Tổ quốc. Việc nhớ đến người yêu thương đồng nghĩa với việc nhớ đến quê hương, và điều này thể hiện sự đoàn kết và tình yêu đối với đất nước.

Những cảm nhận này giúp tác giả tạo ra một hình ảnh đầy xúc cảm và sâu sắc về tình hình chiến tranh và tình yêu đối với đất nước.

Câu 4: Từ khổ 5 - 10: Những dòng thơ nào chủ yếu thể hiện cảm nhận về: Đất nước đau thương, căm hờn? Đất nước quật cường, anh dũng?

Giải rút gọn:

Những dòng thơ từ khổ 5 đến 10 chủ yếu thể hiện cảm nhận về:

- Đất nước đau thương, căm hờn: "Đã ngời lên nét mặt quê hương/ Đã bật lên những tiếng căm hờn; Bát cơm chan đầy nước mắt/ Đứa đè cổ đứa lột da."

- Đất nước quật cường, anh dũng: “Xiềng xích chúng bay không khóa được/ Trời đầy chim và đất đầy hoa; Súng đạn chúng bay không bắn được/ Lòng dân ta yêu nước thương nhà; Súng nổ rung trời giận dữ/ Người lên như nước vỡ bờ; Người Việt Nam từ máu lửa/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”

Câu 5: Lưu ý thông tin về thời gian sáng tác.

Giải rút gọn:

Bài thơ "Đất Nước" là kết quả của việc tổng hợp nhiều sáng tác khác nhau trong khoảng thời gian từ 1948 đến 1955 (“Sáng mát trong như sáng năm xưa” - 1948, “Đêm mít tinh” - 1949 và “Đất Nước” - 1955). 

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Bài thơ Đất Nước có thể được chia làm mấy phần? Cảm xúc của nhân vật trữ tình có sự thay đổi như thế nào qua các phần này? Từ đó, hãy nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Giải rút gọn:

Bài thơ "Đất Nước" có thể được chia thành 2 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến "Những buổi ngày xưa vọng nói về." Trong phần này, cảm xúc của nhân vật trữ tình bắt đầu từ việc tôn vinh và mê mải với vẻ đẹp của mùa thu, dẫn tới niềm tự hào về đất nước và truyền thống bất khuất của dân tộc. Cảm xúc ở đây là niềm tự hào và yêu quê hương.

- Phần 2: Đoạn còn lại của bài thơ. Trong phần này, cảm xúc của nhân vật trữ tình thay đổi khi ông nhớ lại đất nước trong thời kỳ chiến tranh, với sự đau thương và căm hờn đối với tình hình đất nước. Cảm xúc ở đây là sự lo lắng và bất mãn trước tình trạng đất nước trong cuộc chiến tranh.

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là sự cảm nhận và biểu đạt về đất nước, với sự thay đổi trong cảm xúc của nhân vật trữ tình qua từng phần của bài thơ, từ niềm tự hào đến đau thương và căm hờn.

Câu 2: Mùa thu Hà Nội trong quá khứ hiện lên như thế nào trong 7 dòng đầu của bài thơ? Hình ảnh nào em thấy ấn tượng nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

- Tác giả tận dụng hoài niệm để tái hiện Mùa thu Hà Nội trong quá khứ với sự thực tế và đặc trưng riêng của nó. Mùa thu Hà Nội trong bài thơ đóng lại bức tranh tĩnh lặng với sự đẹp đẽ của những sáng sớm mát mẻ, hương cốm thơm nồng, và gió nhẹ ru đưa. Những cảm xúc này chỉ thực sự hiểu rõ khi người ta đã trải qua thời gian ở lâu trong vùng đất này.

- Trong những hình ảnh được miêu tả, ấn tượng nhất đối với em là bức tranh Hà Nội trong sự buồn hắt hiu và vắng vẻ, đặc biệt là trong thời kỳ đất nước bị giặc chiếm đóng.

Câu 3: Hãy phân tích cảm xúc của nhân vật trữ tình trong "mùa thu nay". Tại sao có sự khác nhau khi cảm nhận về mùa thu giữa hai khổ thơ đầu và khổ thơ thứ ba?

Giải rút gọn:

- Trong hai khổ thơ đầu, nhân vật trữ tình cảm nhận một mùa thu hoài niệm, buồn thương. Mùa thu ấy được miêu tả qua những hình ảnh của những phố dài xao xác buồn, tạo nên một không gian nghệ thuật đẹp, nhưng đầy nỗi buồn. Nhân vật ấy cảm thấy trầm mặc, hồn hậu.

- Tuy nhiên, trong khổ thơ thứ ba, mùa thu lại được nhân vật trữ tình cảm nhận một cách khác biệt. Đó là mùa thu cách mạng, tươi đẹp, đầy sức sống. Hình ảnh mùa thu trong khổ thơ thứ ba chuyển sang không gian núi rừng tươi mới, tràn đầy sức sống. Nhân vật trữ tình cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc, và cất tiếng hát hòa vào sự phấn chấn của thiên nhiên và tạo vật.

Sự khác nhau trong cảm nhận này xuất phát từ hai trạng thái tinh thần khác nhau của nhân vật khi đối diện với hai mùa thu khác nhau: một là mùa thu hoài niệm, buồn thương, và hai là mùa thu của sự phấn chấn, tươi đẹp, và độc lập.

Câu 4: Những dòng thơ nào thể hiện sâu sắc, ấn tượng nhất về đất nước đau thương, quật cường trong chiến tranh? Cách diễn tả, thể hiện của nhà thơ có gì độc đáo?

Giải rút gọn:

- Những đoạn thơ sau thể hiện một cách tận cùng và gợi cảm về đất nước trong những thời điểm đau thương và đầy quyết tâm trong cuộc chiến: "Những đêm dài hành quân nung nấu/ lòng dân ta yêu nước thương nhà; Ôm đất nước những người áo vải / Đã đứng lên thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ máu lửa / Rũ bùn đứng dậy sáng lòa."

- Cách biểu đạt và thể hiện của nhà thơ thể hiện sự sáng tạo và gợi cảm qua hình ảnh mạnh mẽ, thông qua việc sử dụng biện pháp đối lập một cách khéo léo. Tác giả đã sử dụng khuynh hướng sử thi và lãng mạn để tạo ra một bức tranh độc đáo về đất nước, trong đó hiện thực được tạo nên bằng sự kết hợp của những hình ảnh cảm xúc và tương phản.

Câu 5: Trình bày cảm nhận của em về hình tượng đất nước được khắc họa trong khổ thơ cuối.

Giải rút gọn:

- Đất nước được hình dung thông qua hình ảnh của những người dân đứng lên từ bùn đất.

- Khổ thơ cuối thể hiện sự phục hồi và sự đổi mới của đất nước sau những khó khăn và thử thách.

- Đoạn thơ cung cấp một cái nhìn về tương lai tươi sáng của đất nước.

- Tinh thần anh hùng của dân tộc Việt Nam được thể hiện thông qua việc dám đứng lên sau những gian khổ và đau thương.

- Nhà thơ sử dụng hình ảnh và tượng trưng để biểu đạt ý nghĩa sâu sắc và tạo ra những ấn tượng mạnh cho người đọc.

Câu 6: Trong bài thơ, nhân vật trữ tình xưng "tôi", sau đó chuyển sang xưng "ta" ("chúng ta"). Theo em, việc thay đổi hai đại từ này có ý nghĩa gì?

Giải rút gọn:

Việc thay đổi hai đại từ "tôi" sang "ta" trong bài thơ thể hiện một sự kết nối và đoàn kết giữa cá nhân (tôi) và cộng đồng (chúng ta). Thay đổi này có ý nghĩa chuyển từ một tầm nhìn cá nhân đối với đất nước sang một tầm nhìn tập thể và quốc gia. Nó thể hiện sự nhận thức rằng tình yêu và lòng tự hào về đất nước không chỉ là của cá nhân mà còn là của toàn bộ cộng đồng. 

Câu 7: Từ hai dòng thơ: “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất / Những buổi ngày xưa vọng nói về”, em có cảm nhận được lời nhắn nhủ gì trong tiếng vọng “rì rầm” ấy? Hãy chia sẻ bằng một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng).

Giải rút gọn:

“Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất

Những buổi ngày xưa vọng nói về”

- "Rì rầm" là một từ láy tượng thanh, gợi cảm, thể hiện sự liên tục, đều đặn và thiêng liêng của tiếng đất trong suốt thời gian.

- "Đất" được sử dụng như một biểu tượng cho đất nước, với hình ảnh của sự khổng lồ, vĩnh hằng và sự xây dựng từ mồ hôi nước mắt và xương máu của thế hệ cha ông.

- Hình tượng này thể hiện truyền thống anh hùng của đất nước, sự mạnh mẽ, thiêng liêng và vững bền của nó trong suốt lịch sử Việt Nam.