VĂN BẢN. ĐẤT NƯỚC 

CHUẨN BỊ

Câu 1: Nhân vật trữ tình là ai và bộc lộ cảm xúc về điều gì?

Đáp án chuẩn:

Nhân vật trữ tình là "tôi" trữ tình bộc lộ được những tình cảm, suy nghĩ sâu sắc về đất nước, quê hương.

Câu 2: Bài thơ có các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ đặc sắc nào? Các yếu tố đó có tác dụng ra sao trong việc bộc lộ cảm xúc, suy ngẫm,... của tác giả?

Đáp án chuẩn:

- Hình ảnh thơ và câu thơ trong bài giàu sức gợi, nhạc tính, với phép điệp, giọng thơ sôi nổi, phép đối lập khéo léo, và cảm hứng lãng mạn. 

- Tác dụng của chúng là tạo nên bức tranh đất nước bằng chất liệu hiện thực, đồng thời khắc họa tình yêu, niềm tự hào về quê hương độc lập và truyền thống anh hùng của tác giả.

Câu 3: Cảm hứng chủ đạo và chủ đề của bài thơ là gì?

Đáp án chuẩn:

- Cảm hứng chủ đạo: Đất nước được cảm nhận trong chiều dài của những năm tháng kháng chiến trong không gian rộng lớn. 

- Chủ đề: tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương, đất nước.

Câu 4: Tìm hiểu những thông tin về nhà thơ Nguyễn Đình Thi và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

Đáp án chuẩn:

- Nguyễn Đình Thi vừa một nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình. Thơ của ông có bản sắc riêng, vừa tự do phóng khoáng có những suy tư về con người tình yêu.

- Hoàn cảnh sáng tác: 

+ Tác phẩm viết trong khoảng thời gian từ 1948 đến 1955. 

+ Đây là thời gian ông trải nghiệm, trưởng thành cùng Đất Nước trong kháng chiến chống Pháp lần 2.

Câu 5: Em biết những bài thơ nào viết về đất nước? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ,... mà những bài thơ đó gợi ra cho em là gì?

Đáp án chuẩn:

- Việt Nam quê hương ta (Nguyễn Đình Thi), Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm), Bài học đầu cho con (Đỗ Trung Quân),... 

- Những bài thơ đó giúp em hiểu được tình yêu quê hương đất nước, tổ quốc là một tình yêu dạt dào, chứa nhiều cảm xúc, không có ngòi bút nào có thể diễn tả nổi.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Khổ 1, 2: Nhân vật trữ tình hiện lên qua những từ ngữ nào? Hãy hình dung về Hà Nội và "người ra đi" trong hoài niệm của nhân vật trữ tình.

Đáp án chuẩn:

- Nhân vật trữ tình hiện lên qua những từ ngữ: "tôi", "người ra đi".

- Hình ảnh người quyết tâm, dứt khoát ra đi nhưng những lưu luyến thì vấn ở lại, cho thấy được sự gắn bó sâu nặng với Hà Nội, với đất nước.

Câu 2: Khổ 3: Chú ý đến độ dài các dòng thơ, phép điệp, phép liệt kê, hiệp vần, giọng điệu và cảm xúc của nhân vật trữ tình. Hình dung bức tranh đất nước trong “mùa thu nay” qua cảm nhận của nhân vật trữ tình

Đáp án chuẩn:

1. Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật trữ tình:

   - Từ buồn, bâng khuâng, lưu luyến đến vui sướng, tự hào.

2. Sự thay đổi trong cái nhìn của nhân vật:

   - Cái nhìn của thiên nhiên không còn im lặng mà như đang cất tiếng nói, từ đường phố, thềm nhà đến núi đồi, rừng tre, trời xanh, cánh đồng, dòng sông.

3. Cảm xúc của tác giả:

   - Hân hoan, hả hê trước cảnh đất nước rộng lớn.

4. Tác dụng của sự thay đổi cảm xúc và cái nhìn:

   - Tạo nên bức tranh thu đẹp, tràn ngập niềm vui sướng và tự hào.

Câu 3: Chú ý đến những cảm nhận của tác giả về đất nước trong chiến tranh.

Đáp án chuẩn:

- Đất nước đau thương: Nhà thơ nêu lên tội ác của giặc bằng những hình ảnh giàu tính khái quát. Kẻ thù đã hủy hoại cả đời sống vật chất lẫn tinh thần của nhân dân ta.

- Nhớ mắt người yêu => sự hài hòa giữa cái chung và cái riêng, giữa tình yêu đôi lứa với tình yêu Tổ quốc.

Câu 4: Từ khổ 5 - 10: Những dòng thơ nào chủ yếu thể hiện cảm nhận về: Đất nước đau thương, căm hờn? Đất nước quật cường, anh dũng?

Đáp án chuẩn:

- Đất nước đau thương, căm hờn: Quê hương hiện rõ nét đau thương và căm hờn; nước mắt chan vào bát cơm, cảnh tượng tàn bạo.

- Đất nước quật cường, anh dũng: Xiềng xích không thể giữ chân, trời đầy chim, đất đầy hoa; súng đạn không thể làm tổn thương lòng yêu nước, súng nổ rung trời, người dân đứng dậy mạnh mẽ từ máu lửa.

Câu 5: Lưu ý thông tin về thời gian sáng tác.

Đáp án chuẩn:

Bài thơ là sự tổng hợp của những sáng tác Sáng mát trong như sáng năm xưa (1948), Đêm mít tinh (1949) và Đất nước (1955).

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Bài thơ Đất nước có thể được chia làm mấy phần? Cảm xúc của nhân vật trữ tình có sự thay đổi như thế nào qua các phần này? Từ đó, hãy nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Đáp án chuẩn:

- Phần 1: Từ đầu đến “Những buổi ngày xưa vọng nói về”: Từ cảm xúc về mùa thu dẫn tới niềm tự hào về đất nước, tự hào về truyền thống bất khuất của dân tộc.

- Phần 2: Đoạn còn lại: cảm xúc về một đất nước đau thương mà anh hùng trong kháng chiến.

=> Cảm hứng chủ đạo: Đất nước được cảm nhận trong chiều dài của những năm tháng kháng chiến trong không gian rộng lớn.

Câu 2: Mùa thu Hà Nội trong quá khứ hiện lên như thế nào trong 7 dòng đầu của bài thơ? Hình ảnh nào em thấy ấn tượng nhất? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

- Mùa thu Hà Nội là một bức tranh chân thực, những nét đẹp mà chỉ khi người người ta ở lâu ở một vùng đất nào đó, người ta mới cảm nhận được nó. 

- Mùa thu Hà Nội đẹp như vậy nhưng lại man mác buồn: những buổi sáng mát trong, gió thổi, hương cốm, chớm lạnh, hơi may xao xác, nắng lá, phố phường Hà Nội.

- Hình ảnh ấn tượng nhất: 4 câu thơ thể hiện hồn thu Hà Nội bởi đó là một Hà Nội thật đẹp, thật gợi cảm trong cái buồn hắt hiu, vắng lặng những năm bị giặc chiếm đóng

Câu 3: Hãy phân tích cảm xúc của nhân vật trữ tình trong "mùa thu nay". Tại sao có sự khác nhau khi cảm nhận về mùa thu giữa hai khổ thơ đầu và khổ thơ thứ ba?

Đáp án chuẩn:

- Tiếng reo vui trước mùa thu độc lập, hạnh phúc. Mùa thu cách mạng tươi đẹp, tràn đầy sức sống; nhân vật trữ tình vui vẻ, hòa trong phấn chấn của mùa thu. 

- Sự khác biệt giữa mùa thu hoài niệm và mùa thu cách mạng nằm ở cảm nhận của tác giả về mùa thu độc lập vui tươi và phấn chấn.

 Câu 4: Những dòng thơ nào thể hiện sâu sắc, ấn tượng nhất về đất nước đau thương, quật cường trong chiến tranh? Cách diễn tả, thể hiện của nhà thơ có gì độc đáo?

Đáp án chuẩn:

- Những dòng thơ thể hiện sự kiên cường của lòng dân và hình ảnh anh hùng, từ máu lửa đến sự phục hồi và vươn lên của đất nước.

- Cách diễn tả của nhà thơ sử dụng hình ảnh sáng tạo, đối lập khéo léo, và cảm hứng lãng mạn, tạo nên bức tranh đất nước qua chất liệu hiện thực.

Câu 5: Trình bày cảm nhận của em về hình tượng đất nước được khắc họa trong khổ thơ cuối.

Đáp án chuẩn:

- Những hình ảnh thực về người dân từ bùn đất đứng lên cũng khái quát tương lai tươi sáng của dân tộc.

- Đoạn thơ không chỉ thuyết phục mà còn gây ấn tượng nhờ hình ảnh thực tế nhưng giàu so sánh, tượng trưng.

=> Khổ thơ khám phá chủ nghĩa anh hùng của đất nước, từ nô lệ đau thương đến chiến thắng vang dội.

Câu 6: Trong bài thơ, nhân vật trữ tình xưng "tôi", sau đó chuyển sang xưng "ta" ("chúng ta"). Theo em, việc thay đổi hai đại từ này có ý nghĩa gì?

Đáp án chuẩn:

Sự chuyển biến từ cái tôi trữ tình mang tính cá nhân đến chúng ta - đại diện cho một tập thể đều mang ý nghĩa cùng thể hiện tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất.

Câu 7: Từ hai dòng thơ: “Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất / Những buổi ngày xưa vọng nói về”, em có cảm nhận được lời nhắn nhủ gì trong tiếng vọng “rì rầm” ấy? Hãy chia sẻ bằng một đoạn văn (khoảng 6-8 dòng).

Đáp án chuẩn:

Âm thanh rì rầm đêm đêm trong lòng đất vọng từ ngàn xưa vọng tới mai sau. "Rì rầm" là một từ láy tượng thanh rất gợi cảm. Nó không ồn ào vang động, vang xa nhưng liên tục đều đặn như dòng suối chảy bất tận. "Rì rầm" trong lòng đất "đêm đêm" còn gợi lên không khí thầm lặng thiêng liêng. "Đất" là hình ảnh tượng trưng cho đất nước, của sự khổng lồ, vĩnh hằng. "Đất" cũng là cái được dựng lên từ mồ hôi nước mắt, kể cả xương máu của biết bao thế hệ cha ông. Với hình ảnh thơ độc đáo này, tác giả đã hình tượng hóa được truyền thống anh hùng của đất nước thành một hình ảnh đầy sức sống, đầy mạnh thầm lặng, thiêng liêng và vững bền muôn thuở, trở thành nhịp đập của con tim lịch sử Việt Nam bất khuất anh hùng.