VĂN BẢN. CÂU CÁ MÙA THU

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý cách gieo vần và sử dụng từ láy, từ chỉ màu sắc và âm thanh.

Đáp án chuẩn:

- Gieo vần: vần chân, vần cách.

- Từ láy: téo teo, lơ lửng.

- Từ chỉ màu sắc: xanh ngắt. 

Câu 2: Những câu thơ nào diễn tả trạng thái tĩnh và động của cảnh vật?

Đáp án chuẩn:

- Trạng thái tĩnh: lạnh lẽo nước trong veo; khách vắng teo.

- Trạng thái động: cá đớp động dưới chân bèo; sóng biếc theo làn hơi gợn tí; lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Từ những thông tin mà em tìm hiểu được, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ Câu cá mùa thu. Xác định bố cục của bài thơ.

Đáp án chuẩn:

- Hoàn cảnh ra đời: được sáng tác khi tác giả về ở ẩn tại quê nhà.

- Bố cục: 

+ Phần 1 (hai câu đầu): giới thiệu việc câu cá mùa thu.

+ Phần 2 (bốn câu tiếp): cảnh thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

+ Phần 3 (còn lại): tâm trạng của tác giả.

Câu 2: Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ những góc độ nào? Phân tích các hình ảnh và từ ngữ trong bài thơ để thấy được nét đặc trưng của mùa thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

Đáp án chuẩn:

Từ gần đến cao xa rồi lại từ cao xa tới gần 
+ Không khí mùa thu: thanh sơ, dịu nhẹ, nước trong, sóng biếc, đường nét chủ động nhẹ nhàng.
+ Cái thú vị của bài thơ gói gọn trong cái điệu xanh: xanh ao, xanh trúc, xanh trời, xanh bèo pha chung với một chút vàng của lá thu rơi.

=> Cái hồn dân dã của mùa thu Bắc Bộ được gợi lên từ khung ao hẹp, từ chiếc thuyền câu, từ cánh bèo, từ ngõ trúc quanh co.

Câu 3: Em có nhận xét gì về không gian được khắc họa trong bài thơ? Không gian ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống, tâm trạng của nhà nho ẩn dật như Nguyễn Khuyến?

Đáp án chuẩn:

- Bốn câu thơ đầu vẽ bức tranh phong cảnh đẹp với không gian trong trẻo, tĩnh lặng: màu sắc ao, trời, sóng xanh và sắc vàng của lá rơi. Chuyển động rất nhẹ nhàng: sóng gợn, lá khẽ rơi, mây lơ lửng, và chỉ có tiếng cá đớp động dưới chân bèo.

- Bốn câu thơ cuối thể hiện không gian rộng, sâu đối lập với mặt ao hẹp, sóng nhẹ và gió hiu hắt. “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo” tạo cảm giác hiu quạnh. Cảnh làng quê trong trẻo nhưng ẩn chứa nỗi buồn, phản ánh tâm trạng trăn trở của thi nhân.

Câu 4: Qua bài thơ Câu cá mùa thu, em hiểu gì về tình cảm, nỗi lòng của nhà thơ với thiên nhiên, đất nước?

Đáp án chuẩn:

- Tâm trạng cô quạnh, đau xót trước tình hình đất nước bị xâm lược. 

- Bài thơ không chỉ đơn thuần là tả việc câu cá, câu cá chỉ là cái cớ để nhà thơ mở rộng cõi lòng mình đón nhận cảnh thu, tình thu.

=> Tấm lòng thiết tha gắn bó với thiên nhiên, đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín mà vẫn không kém phần sâu sắc.

Câu 5: Tìm đọc hai bài thơ Vịnh mùa thu và Uống rượu mùa thu của Nguyễn Khuyến, từ đó, chỉ ra một số nét chung của chùm thơ và nét riêng của mỗi bài.

Đáp án chuẩn:

Ba tầng không gian được miêu tả: 

- Tầng trên cao là bầu trời thu (bài “Thu vịnh", tức “Vịnh mùa thu")

- Tầng trên mặt đất, mặt ao (bài “Thu ẩm", tức “Uống rượu mùa thu")

- Tầng ở dưới nước/ dưới đáy ao (bài “Thu điếu", tức “Câu cá mùa thu").

Câu 6: Em hãy chuyển các câu thơ tả cảnh mùa thu trong bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến thành một đoạn văn miêu tả (khoảng 8 - 10 dòng).

Đáp án chuẩn:

Bức tranh thiên nhiên mùa thu trong bài thơ "Câu cá mùa thu" thể hiện vẻ đẹp qua nhiều góc nhìn: từ gần đến xa, từ thấp lên cao. Chiếc ao thu trong veo, lạnh lẽo, và chiếc thuyền nhỏ bé giữa không gian rộng lớn gợi cảm giác cô đơn. Cơn gió thu làm mặt nước hơi gợn và lá rơi khẽ. Bầu trời thu trong xanh, nhưng không gian tĩnh lặng, thiếu âm thanh, phản ánh nỗi buồn và suy tư của tác giả. Bức tranh mùa thu mở rộng không gian với bầu trời xanh ngắt và đám mây lơ lửng, gợi cảm giác sâu lắng và vời vợi.