VĂN BẢN. XÚY VÂN GIẢ DẠI

CHUẨN BỊ

Câu 1: Văn bản kể lại sự việc gì và diễn biến của sự việc đó như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Thúy Vân giả dại:

- Kim Nham, học trò nghèo, được huyện Tể gả Xúy Vân, cô gái nết na.

- Kim Nham xa nhà, Xúy Vân bị Trần Phương tán tỉnh và xui giả dại để thoát khỏi chồng.

- Xúy Vân giả điên, Kim Nham không chữa được, trả tự do cho nàng. Trần Phương bội hứa, Xúy Vân đau khổ và điên thật.

- Kim Nham thành quan, thấy vợ cũ điên dại phải ăn xin, ông giúp nhưng Xúy Vân xấu hổ và tự vẫn.

Câu 2: Nhân vật chính trong văn bản là ai? Nhân vật được thể hiện qua các chi tiết ngôn ngữ, hành động, tâm trạng,...như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Nhân vật chính: Xúy Vân. 

- Các chi tiết ngôn ngữ, hành động, tâm trạng:

+ Con gái của huyện Tề, đảm đang, khéo léo, được gả cho Kim Nham - một học trò nghèo.

+ Nghe lời xui giả điên để giải thoát khỏi Kim Nham của Trần Phương - một gã nhà giàu nổi tiếng phong tình -> bị Trần Phương bội hứa, Xúy Vân đau khổ, từ chỗ giả điên thành điên thật.

+ Xúy Vân đi ăn xin, Kim Nham bắt gặp bèn sai người đem nén bạc và nắm cơm cho nàng, biết được Xúy Vân xấu hổ, đau đớn, nhảy xuống sông tự vẫn.

Câu 3: Văn bản có các chỉ dẫn sân khấu, các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ,...nào được sử dụng? Các chỉ dẫn, biện pháp,...đó giúp em hình dung ra bối cảnh, hành động, tâm trạng,..của nhân vật ra sao?

Đáp án chuẩn:

- Các chỉ dẫn được đặt trong ngoặc đơn; các số chú thích

- Biện pháp tu từ ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ

- Từ ngữ giàu hình ảnh, nhiều ngụ ý, thể hiện tâm trạng bối rối, đầy mâu thuẫn của Xúy Vân

- Hình ảnh về một người phụ nữ đảm đang, khéo léo; hình ảnh gợi tả tình cảnh bế tắc, tù đọng đầy bất trắc.

=> Tâm trạng đau khổ của Xúy Vân khi tự thấy mình lỡ làng, dang dở, bẽ bàng

+ Tâm trạng lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa trong gia đình chồng

+ Nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm

+ Tâm trạng uất ức, cơ đơn, quẫn bách.

+ Tâm trạng rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại.

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân.

Đáp án chuẩn:

Các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân: nói lệch, vỉa, hát quả giang, đế.

Câu 2: Cách dùng từ ngữ trong lời hát của Xúy Vân ở đoạn này có gì độc đáo?

Đáp án chuẩn:

Cách dùng từ ngữ nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực, tỉnh táo, rất giàu hình ảnh, nhiều ngụ ý thể hiện tâm trạng đau khổ của Xúy Vân về thân phận dang dở, bẽ bàng.

Câu 3: Trong lời xưng danh, Xúy Vân kể điều gì về bản thân?

Đáp án chuẩn:

Một người dại dột, tài cao nhưng lại phụ Kim Nham say đắm Trần Phương, ngheo theo lời xui dại của hắn là giả điên, để thoát khỏi chồng, cuối cùng từ chỗ giả điên thành điên thật.

Câu 4: Chú ý các hình ảnh thể hiện tình cảnh, mơ ước và tâm trạng của Xúy Vân

Đáp án chuẩn:

- Tâm trạng lạc lõng, vô nghĩa trong gia đình chồng "Con gà rừng ăn lẫn với con công - Đắng cay chẳng có chịu được, ức!"

- Nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm "Để anh đi gặt, để nàng mang cơm"

- Tâm trạng uất ức, cơ đơn, quẫn bách "Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên" khắc họa sự cô đơn, nỗi tủi phận vì không có người chia sẻ.

Câu 5: Hình dung điệu múa, lời hát của Xúy Vân trên sân khấu

Đáp án chuẩn:

Điệu múa Xúy Vân cho thấy là một cô gái đảm đang, khéo léo "điệu múa bắt nhện, xe tơ, dệt củi". 

Câu 6: Xúy Vân than về điều gì? Chú ý biện pháp ẩn dụ trong đoạn hát sắp.

Đáp án chuẩn:

Xúy Vân than về nỗi nhớ người tình, trằn trọc không ngủ, lưu luyến mối tình xưa. Biện pháp tu từ ẩn dụ: "Con cá rô nằm trong vũng chân trâu" gợi trạng thái ấm ức, cô đơn và bế tắc, phản ánh áp lực từ nhiều phía.

Câu 7: Chú ý những điều ngược đời, phi thực tế trong câu hát của Xúy Vân.

Đáp án chuẩn:
“Chiếc trống cơm, ai khéo vỗ nên bông,
Một đàn các cô con gái lội sông té bèo.
Chuột đậu cành rào, muỗi ấp cánh rơi
Ông Bụt kia bẻ cổ con nai,
Cái trứng gà mà tha con quạ lên ngồi trên cây
Ở trong đình có cái khua, cái nồi
Ở trong nón có cái kèo, cái cột,
Ở dưới sông có cái phố bán bát
Lên trên biển ta đốn gỗ làm nhà
Con vâm kia ấp trứng ba ba
Cưỡi con gà mà đi đánh giặc!”

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu nào để kể lại sự việc "Xúy Vân giả dại"?

Đáp án chuẩn:

- Lối nói: nói lệch, vỉa, nói điệu sử rầu

- Làn điệu: Quá giang, con gà rừng, sắp, sa lệch, hát ngược. 

- Vũ điệu: Múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi.

- Chỉ dẫn sân khấu: Đế.

Câu 2: Chỉ ra những lời nói, câu hát, chỉ dẫn sân khấu chủ yếu thể hiện:

a. Sự "nhập vai" là người bị điên dại của Xúy Vân.

b. Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng.

c. Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng.

Đáp án chuẩn:

a.- Tôi chấp tay lạy bạn đừng cười,

Tôi không trăng gió gặp người gió trăng,

Gió trăng thời mặc gió trăng

Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên.

- Chẳng giấu gì Xúy Vân là tôi

Tuy dại dột, tài cao vô giá, 

Thiên hạ đồn rằng tôi hát hay đã lạ,

Ai cũng gọi là cô là Xúy Vân

Phụ Kim Nham, say đắm Trần Phương

Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại.

b. Chờ cho bông lúa chín vàng

Để anh đi gặt, để nàng mang cơm.

c. - Con gà rừng ăn lẫn với công

Đắng cay chẳng có chịu được, ức!

Bông bông dắt, bông bông díu

Xa xa lắc, xa xa líu

Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên.

Câu 3: Tâm trạng của Xúy Vân được thể hiện như thế nào qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược?

Đáp án chuẩn:

- Nàng day dứt về những việc mình làm, nhưng có khi tự thấy mình đã lỡ làng, dở dang, bẽ bàng:

“Tôi kêu đò, đò nọ không thưa

Tôi càng chờ càng đợi”

- Nàng cảm thấy ấm ức, cô đơn, quẫn bách vì những áp lực tứ phía, khó khăn đè lên đôi vai nàng trong khi ấy Xúy Vân không có một người sẻ chia những điều đó. 

- Những câu nói ngược, đầy những phi lí khơi gợi về một thực trạng nội tâm xáo trộn, bất ổn, đầy trớ trêu. Xúy Vân dường như rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại, rối bời, mất phương hướng.

 Câu 4: Phân tích tác dụng của một yếu tố nghệ thuật trong văn bản mà em thấy thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.

Đáp án chuẩn:

- Tác giả đan xen các lời thật, lời điên để thể hiện sự mâu thuẫn trong tâm trạng.

- Sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu khác nhau để thể hiện sự thay đổi trong tâm lý, tâm trạng nhân vật.

Câu 5: Theo em, nhân vật Xúy Vân đáng thương hay đáng trách? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

- Xúy Vân đáng thương hơn đáng trách, do số phận và xã hội phong kiến nghiệt ngã đã đẩy nàng đến bước đường cùng. 

- Xúy Vân khao khát yêu thương nhưng Kim Nham chỉ mải đeo đuổi công danh. 

- Dù có lỗi vì cả tin và không vượt qua bế tắc, Xúy Vân tìm hạnh phúc riêng nhưng bị phụ bạc và kết thúc đau đớn. Nàng giải quyết bế tắc bằng cái chết, do cả lý do khách quan và chủ quan.

Câu 6: Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Trước khi muốn kết thúc mối quan hệ vợ chồng với Kim Nham để chạy theo tình yêu của Trần Phương thì nàng phải tìm hiểu kĩ con người kia là như thế nào chứ không vì cảm xúc nhất thời mà buông bỏ mái ấm đang có.