VĂN BẢN. XÚY VÂN GIẢ DẠI

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Văn bản kể lại sự việc gì và diễn biến của sự việc đó như thế nào?

CH 2: Nhân vật chính trong văn bản là ai? Nhân vật được thể hiện qua các chi tiết ngôn ngữ, hành động, tâm trạng,...như thế nào?

CH 3: Văn bản có các chỉ dẫn sân khuẩn, các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ... nào được sử dụng? Các chỉ dẫn, biện pháp... đó giúp em hình dung ra bối cảnh, hành động, tâm trạng... của nhân vật ra sao?

CH 4: Nhan đề đoạn trích và hình ảnh vai diễn trên gợi cho em ấn tượng ban đầu như thế nào về nhân vật Xúy Vân? 

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân.

CH 2: Cách dùng từ ngữ trong lời hát của Xúy Vân ở đoạn này có gì độc đáo?

CH 3: Trong lời xưng danh, Xúy Vân kể điều gì về bản thân?

CH 4: Chú ý các hình ảnh thể hiện tình cảnh, mơ ước và tâm trạng của Xúy Vân

CH 5: Hình dung điệu múa, lời hát của Xúy Vân trên sân khấu

CH 6: Xúy Vân than về điều gì? Chú ý biện pháp ẩn dụ trong đoạn hát sắp.

CH 7: Chú ý những điều ngược đời, phi thực tế trong CH hát của Xúy Vân.

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu nào để kể lại sự việc "Xúy Vân giả dại"?

CH 2: Chỉ ra những lời nói, câu hát, chỉ dẫn sân khấu chủ yếu thể hiện:

a. Sự "nhập vai" là người bị điên dại của Xúy Vân.

b. Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng.

c. Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng.

CH 3: Tâm trạng của Xúy Vân được thể hiện như thế nào qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược?

CH 4: Phân tích tác dụng của một yếu tố nghệ thuật trong văn bản mà em thấy thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.

CH 5: Theo em, nhân vật Xúy Vân đáng thương hay đáng trách? Vì sao?

CH 6: Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào?

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Văn bản kể lại sự việc Xúy Vân giả dại. Xúy Vân đi ăn xin, biết được Kim Nham sai người đưa cho mình nén bạc và nắm cơm thì xấu hổ, đau đớn, nhảy xuống sông tự vẫn. 

• Diễn biến sự việc:

• Kim Nham đựơc huyện Tể gả con gái là Xúy Vân

• Trong khi chờ đợi chồng “dùi mài kinh sử” xa nhà, Xúy Vân bị Trần Phương - một gã nhà giàu nổi tiếng phong tình tán tỉnh và xui nàng giả dại để thoát khỏi Kim Nhan

• Thúy Vân giả điên, Kim Nham hết lòng chạy chữa không được đành trả tự do cho nàng. Trần Phương bội hứa, Xúy Vân đau khổ và điên thật

• Kim Nham thành đạt, được bổ làm quan. 

CH 2: Nhân vật chính trong văn bản là Xúy Vân

• Ngôn ngữ: nửa điên dại, nửa chân thực

• Hành động: múa, hát

• Tâm trạng: đau đớn, bẽ bàng, uất ức, tủi hổ.

CH 3: Văn bản có các chỉ dẫn sân khấu: nói lệch, vỉa, hát quá giang

Các chỉ dẫn biện pháp đó giúp em hình dung: tâm trạng đau khổ, cô đơn, lạc lõng, uất ức của Xúy Vân.

CH 4: Nhan đề đoạn trích và hình ảnh vai diễn gợi cho em suy nghĩ Xúy Vân là một cô gái điên dại, không bình thường.

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: 

- Các chỉ dẫn sân khấu: nói lệch; vỉa; hát quả giang; đế

- Ngôn ngữ của nhân vật: nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực tỉnh táo 

CH 2: Cách dùng từ ngữ trong lời hát của Xúy Vân ở đoạn này độc đáo là nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực, tỉnh táo, rất giàu hình ảnh, nhiều ngụ ý thể hiện tâm trạng đau khổ của Xúy Vân về thân phận dang dở, bẽ bàng.

CH 3: Xúy Vân là một người dại dột, tài cao nhưng lại phụ Kim Nham say đắm Trần Phương, nghe theo lời xui dại của hắn là giả điên, để thoát khỏi chồng, cuối cùng từ chỗ giả điên thành điên thật.

CH 4: 

+ Tâm trạng lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa trong gia đình chồng 

  + Nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm 

  + Tâm trạng uất ức, cơ đơn, quẫn bách “Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên” khắc họa sự cô đơn, nỗi tủi phận vì không có người chia sẻ.

CH 5: Điệu múa Xúy Vân thể hiện nàng là một người phụ nữ đảm đang, khéo léo 

Tâm trạng Xúy Vân được thể hiện đặc sắc giữa những CH hát, trận cười điên dại tưởng như vô nghĩa cho thấy nội tâm phong phú, rối bời, đầy tính bi kịch của nàng.

CH 6: Xúy Vân than về nỗi nhỡ về người tình, trằn chọc không thể ngủ được, lưu luyến mỗi tình xưa. 
Biện pháp tu từ ẩn dụ: "Con cá rô nằm trong vũng chân trâu - Để cho năm bảy cần CH châu vào" → trạng thái ấm ức, cô đơn, quẫn bách, gợi tả tình cảnh bế tắc, phản ánh sức nặng của áp lực từ nhiều phía.

CH 7: Những điều ngược đời, phi thực tế trong CH hát của Xúy Vân: thể hiện rõ nhất ở đoạn cuối văn bản. → tái hiện lời nói điên dại của Xúy Vân

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Tác giả dân gian đã sử dụng:

- Lối nói: như nói lệch, vỉa, nói điệu sử rầu, nói.

- Làn điệu: Quá giang, con gà rừng, sắp, sa lệch, hát ngược.

- Vũ điệu: Múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi.

- Chỉ dẫn sân khấu: Đế

CH 2: 

a.

- Tôi chấp tay lạy bạn đừng cười,

Tôi không trăng gió gặp người gió trăng,

Gió trăng thời mặc gió trăng

Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên.

- Chẳng giấu gì Xúy Vân là tôi

Tuy dại dột, tài cao vô giá, 

Thiên hạ đồn rằng tôi hát hay đã lạ,

Ai cũng gọi là cô là Xúy Vân

Phụ Kim Nham, say đắm Trần Phương

Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại.

b. Chờ cho bông lúa chín vàng

Để anh đi gặt, để nàng mang cơm.

c. 

- Con gà rừng ăn lẫn với công

Đắng cay chẳng có chịu được, ức!

Bông bông dắt, bông bông díu

Xa xa lắc, xa xa líu

Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên.

CH 3: Tâm trạng của Xúy Vân qua tiếng chờ đò, trong điệu hát con gà, trong lời than, lời hát ngược: Nàng day dứt về những việc mình làm, nhưng có khi tự thấy mình đã lỡ làng, dở dang, bẽ bàng

CH 4: Nghệ thuật diễn tả: 

• Tác giả đã đan xen các lời thật, lời điên để thể hiện sự mâu thuẫn trong tâm trạng

• Sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu khác nhau để thể hiện sự thay đổi trong tâm lí, tâm trạng nhân vật.

CH 5: 

Theo em Xúy Vân vừa đáng thương vừa đáng trách:

• Đáng thương vì không được hưởng hạnh phúc trọn vẹn, không có người đồng cảm, sẻ chia trong hoàn cảnh cô đơn, lẻ loi ngay trong chính gia đình mình

• Đáng trách vì nhẹ dạ cả tin theo lời Trần Phương mà phản bội chồng mình để rồi nhục nhã, phải chịu cái chết đau đớn.

CH 6: Theo em nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời điểm hiện đại có thể giải thoát bằng cách:

• Thẳng thắn chia sẻ cùng chồng nỗi niềm của bản thân và đưa ra cách giải quyết

• Chia sẻ và nhờ trợ giúp của những người thân trong gia đình.