VĂN BẢN. CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH: Tóm tắt được nội dung bao quát của văn bản (Tác phẩm kể lại sự kiện gì? Xảy ra trong bối cảnh thời gian, không gian như thế nào? Chủ đề của tác phẩm là gì?)

CH 2: Nhân vật chính là ai? Nhân vật được miêu tả ở phương diện nào?

CH 3: Biện pháp nghệ thuật nổi bật của văn bản là gì? Lời người kể chuyện và lời nhân vật được thể hiện như thế nào?

CH 4: Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm sống của bản thân để hiểu thêm CH chuyện. 

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố nào?

CH 2: Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây..

CH 3: Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây.

CH 4: Chú ý chi tiết ông Trời giúp đỡ Đăm Săn.

CH 5: Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trưởng Đăm Săn như thế nào?

CH 6: Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn.

CH 7: Chú ý vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn.

CH 8: Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn.

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Chỉ ra những sự kiện chính, lời người kể chuyện, lời nhân vật trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây.

CH 2: Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây. 

CH 3: Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản...) 

CH 4: Hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây. 

CH 5: Phân tích một số CH nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-đê đối với người anh hùng. 

CH 6: Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao? 

CH 7: Hãy minh họa trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8-10 dòng) 

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH: Đoạn trích kể chuyện tù trường Mtao Mxây vừa lúc Đăm Săn cùng dân làng đi vắng đã kéo người tới cướp phá buôn làng của chàng và bắt Hơ Nhị về làm vợ.

CH 2: Nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây. Nhân vật được miêu tả ở phương diện: ngoại hình, thái độ, lời nói, hành động.

CH 3: Biện pháp nổi bật trong văn bản là so sánh và phóng đại. Lời kể chuyện được thể hiện thông qua các đoạn tự sự và miêu tả giữa các đoạn hội thoại của nhân vật. Lời nhân vật chủ yếu là đối thoại giữa Đăm Săn với Mtao Mxây và Đăm Săn với dân làng.

CH 4: Để có thể trở thành một người đứng đầu lãnh đạo thì ngoài sự tài giỏi điều không thể thiếu đó chính là một trái tim vị tha và lòng yêu thương, thấu hiểu

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố:

• Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên đẽo hình Mặt Trăng

• Đầu cầu thang đẽo hình chim ngói

• Cầu thang rộng một lá chiếu, người nối đuôi nhau lên xuống khiêng một ché đuê vẫn không sợ chật.

CH 2: Chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây:

• Khiên hắn tròn như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng

• Trông dữ tợn như một vị thần

• Đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút

• Dáng tần ngần do dự, mỗi bước đi đắn đo.

CH 3: Biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây:

• Điệp ngữ “Một lần xốc tới, chàng vượt một…”, “vun vút qua…”

• Phóng đại “Vượt qua một đồi tranh”, “Vượt qua một đồi lồ ô”.

=>Tác dụng: Thể hiện sự đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây và nhấn mạnh vào sức mạnh của Đăm Săn.

CH 4:Ông Trời giúp đỡ Đăm Săn thể hiện qua CH nói “Thế ư, cháu? Vậy thì cháu lấy một cái chày mòn ném vào vành tai hắn là được". Sự giúp đơ của thần linh đối với Đăm Săn thể hiện sự phù trợ của thiên nhiên đối với con người đi theo chính nghĩa.

CH 5: Sau khi Mxây thất bại, số đông nô lệ đều tâm phục và nghe theo lời Đăm Săn. =>Tin tưởng tuyệt đối và phục tùng Đăm Săn. Phía Đăm Săn: tưng bừng đón vị anh hùng của mình chiến thắng trở về. => Tự hào về Đăm Săn.

CH 6: Tưởng tượng không khí ăn mừng chiến thắng tưng bừng, náo nhiệt; âm hưởng của đất trời, vạn vật dường như cũng đang hòa cùng với niềm vui chiến thắng của Đăm Săn.

CH 7: Vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn: 

+ Nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa

+ Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán

+ Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nài hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó.

CH 8: Biện pháp phóng đại

+ “Thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn cháy hết ống le, thịt dê ăn,...”

+ “Uống không biết say, ăn không biết no”

+ “bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức chàng ngang voi đực,...

• Biện pháp điệp ngữ “ăn đến cháy đen”…

• Biện pháp so sánh:

+ “Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”

+ “Bắp chân to bằng đôi xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ”

• Biện pháp liệt kê “lươn trong hang, giun trong bùn, rắn hổ, rắn mai,...”

SAU KHI ĐỌC

CH 1: 

* Những sự kiện chính trong văn bản gồm:

- Cuộc giao đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.

- Dân làng ăn mừng chiến thắng của Đăm Săn

* Lời người kể chuyện: là những đoạn tự tự, miêu tả ngắn giữa các đoạn đối thoại. 

- Ví dụ: “Đăm Săn bừng tỉnh, chộp ngay một cái chày mòn, ném trúng vành tai kẻ địch. Cái giáp của Mtao Mxây tức thì rơi loảng xoảng. Mtao Mxây tháo chạy. Hắn tránh quanh chuồng lợn, Đăm Săn phá tan chuồng lợn. Hắn tránh quanh chuồng trâu, Đăm Săn phá tan chuồng trâu. Cuối cùng, hắn ngã lăn quay ra đất”.

* Lời nhân vật: chủ yếu lời đối thoại của Đăm Săn với Mtao Mxây và dân làng.

- Lời của Đăm Săn: Bở diêng, bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi!

- Lời của Mtao Mxây: Ta sợ ngươi đàm ta khi ta đang đi lắm.

- ….

* Chi tiết thần kì:

- “Đăm Săn đớp được miếng trầu. Chàng nhai trầu, sức chàng tăng lên gấp bội”.

- “Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung”.

CH 2: Đặc điểm nổi bật của Đăm Săn:

• Đăm Săn là người đàng hoàng, ngay thẳng, tự tin quyết kiệt.

• Đăm Săn là một dũng sĩ vô cùng dũng cảm, tài năng, có sức mạnh phi thường, lấn át kẻ thù.

• Đăm săn là người dũng cảm và có trái tim nhân ái, biết yêu thương.

• Đăm Săn hiện lên như một vị thần mang vẻ đẹp cường tráng, dũng mãnh, hoang sơ của núi rừng. 

• Là người có sức khỏe phi thường.

• Là người có khả năng “ăn không biết no, nói chuyện không biết chán”

• So sánh Đăm Săn và Mtao Mxây

CH 3: 

Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu là biện pháp phóng đại:

• Thể hiện qua chi tiết:

+ “Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung”

+ “uống không biết say, ăn không biết no”

+ “bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ, sức chàng ngang voi đực,...

• Tác dụng: thể hiện hình tượng người anh hùng Đăm Săn với những sức mạnh, tài năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi thương, dũng cảm xả thân vì cộng đồng trong chiến đấu chống kẻ thù và chinh phục tự nhiên.

CH 4: 

Không gian: cộng đồng

• Thời gian: gắn với lịch sủ cộng động của một dân tộc, bộ lạc, chế độ

• Cốt truyện: theo chuỗi sự kiện sắp xếp theo trình tự nhất định

• Nhân vật: anh hùng có sức mạnh, tài năng, phẩm chất và vẻ đẹp phi thường

• Người kể chuyện: ngôi thứ 3 

CH 5: Một số CH nói của dân làng:

+ “Không đi sao được! Tù tưởng chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”

+ “Không đi sao được! Nhưng bác ơi, xin bác chờ chúng tôi cho lợn ăn cái đã”.

+ “Không đi sao được! Làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cà hoang, người nhà giàu cần đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”.

• Một số hành động của dân làng:

+ “Tôi tớ mang của cải về nhiều như ông đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”.

+ “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”.

=> Tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ, tự hào của dân làng về Đăm Săn tài ba dũng cảm.

CH 6: 

Đoạn trích phản ánh lịch sử và văn hóa của đồng bào Ê-đê nói riêng và Tây Nguyên nói chung.

• Đoạn trích ca ngợi vẻ đẹp của tù trưởng anh hùng đã lập nên những kì tích lừng lẫy với sức mạnh phi thường, trọng danh dự, sẵn sàng xả thân vì lợi ích của cộng đồng.

• Điều này vẫn còn nguyên vẹn giá trị và ý nghĩa với cuôc sống hôm nay, vì nó mang những giá trị to lớn về cả tinh thần và giá trị đạo đức.

CH 7: Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được chia làm hai hiệp diễn ra tương đối kịch tính. Trong hiệp một, Đăm Săn thì thật mạnh mẽ, dứt khoát: “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Mtao Mxây bước cao bước thấp, chạy hết bãi tây sang bãi đông. Hắn vung dao chém một cái nhưng chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu. Sang hiệp thứ hai, Đăm Săn được ông trời giúp sức. Đăm Săn ném cái chày mòn trúng vành tai kẻ địch. Mtao Mxây tháo chạy quanh chuồng lợn, chuồng trâu. Cuối cùng hắn ngã lăn quay ra đất và bị giết chết bởi cây giáo của Đăm Săn.