VĂN BẢN: CÂU CÁ MÙA THU

ĐỌC HIỂU

Câu 1: Chú ý cách gieo vần và sử dụng từ láy, từ chỉ màu sắc và âm thanh.

Giải rút gọn:

• Gieo vần theo cách "eo" (veo, tẻo teo, vèo, teo, bèo) thường mang đến cảm giác tuyệt đối.

• Sử dụng từ láy "tẻo teo" cùng với vần "eo" tạo ra một tình cảm nhỏ bé hoàn toàn; các từ láy khác như lạnh lẽo, lơ lửng, tô đậm không gian mùa thu.

=> Bằng cách sử dụng từ chỉ màu sắc (vàng, xanh ngắt) và âm thanh như "vèo," tạo ra sự kết hợp hài hòa và hòa quyện.

Câu 2: Những câu thơ nào diễn tả trạng thái tĩnh và động của cảnh vật?

Giải rút gọn:

Trong bài thơ “Câu cá mùa thu”:

• Những câu thơ diễn tả trạng thái tĩnh: “Ao thulạnh lẽo nước trong veo”; “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo”.

• Những câu thơ diễn tả trạng thái động: “Cá đâu đớp động dưới chân bèo”; “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí”; “Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”.

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Từ những thông tin mà em tìm hiểu được, hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ Câu cá mùa thu. Xác định bố cục của bài thơ.

Giải rút gọn:

• Bài thơ "Câu cá mùa thu" được sáng tác khi tác giả trở về quê hương của mình trong thời gian sống ẩn dật.

• Bố cục của bài thơ như sau:

  + Phần 1 (hai câu đầu): Giới thiệu việc câu cá trong mùa thu.

  + Phần 2 (bốn câu tiếp theo): Miêu tả cảnh thu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

  + Phần 3 (phần còn lại): Trình bày tâm trạng của tác giả.

Câu 2: Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ những góc độ nào? Phân tích các hình ảnh và từ ngữ trong bài thơ để thấy được nét đặc trưng của mùa thu ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ.

Giải rút gọn:

Chủ thể trữ tình đã quan sát cảnh vật từ nhiều góc độ khác nhau: từ xa đến gần và từ gần đến xa (từ chiếc cầu, mặt ao, bầu trời, ngõ trúc, sau đó quay trở lại ao thu và thuyền câu).

• Mùa thu trong bài thơ tạo ra một không khí thanh bình, dịu dàng, với nước trong veo, sóng biếc, và đường nét nhẹ nhàng, tạo nên bức tranh tĩnh lặng.

• Cái đặc biệt của bài thơ được tổng hợp trong sắc xanh của các yếu tố: xanh của ao, xanh của trúc, xanh của trời, và sự kết hợp với chút vàng của lá thu rụng.

=> Từng chi tiết trong bài thơ tái hiện hồn quê dân dã của mùa thu ở vùng Bắc Bộ, từ chiếc ao hẹp, chiếc thuyền câu, đến những cánh bèo và đường ngõ trúc quanh co.

Câu 3: Em có nhận xét gì về không gian được khắc họa trong bài thơ? Không gian ấy có liên quan như thế nào đến cuộc sống, tâm trạng của nhà nho ẩn dật như Nguyễn Khuyến?

Giải rút gọn:

• Bốn dòng thơ đầu tiên miêu tả một cảnh tượng tuyệt vời, với một không gian trong lành và yên bình. Tất cả đều nhỏ bé, giản dị, tạo nên một không gian êm đềm nhưng đơn độc và tĩnh lặng.

  + Trong bức tranh, màu sắc chủ yếu là các sắc xanh từ ao, trời, sóng cùng với sắc vàng của chiếc lá rơi xuống mặt ao.

  + Cảm giác chuyển động được mô tả rất nhẹ nhàng: sóng nhẹ gợn, lá vàng nhẹ nhàng đưa vèo, tầng mây lơ lửng. Mặc dù chỉ có một âm thanh duy nhất trong bài thơ - tiếng cá đớp động dưới chân bèo, nhưng nó lại tạo ra một sự sống động nhẹ nhàng.

• Bốn dòng thơ cuối cùng, với không gian mở rộng, sâu lắng đối lập với mặt ao hẹp, với những gợn sóng nhẹ và làn gió thoảng qua, cộng thêm câu "Ngõ trúc quanh co khách vắng teo" tạo nên một cảm giác cô đơn trong không gian. Cảnh quê vẻ vang trong ánh nhìn của thi sĩ, nhưng vẫn mang theo một chút buồn, đó là cảnh được tận mắt qua tâm trạng của người viết, đang chịu đựng những trăn trở về cuộc sống và nhân tình thế thái.

Câu 4: Qua bài thơ Câu cá mùa thu, em hiểu gì về tình cảm, nỗi lòng của nhà thơ với thiên nhiên, đất nước?

Giải rút gọn:

Bầu không khí yên bình trong bài thơ thể hiện cảm giác tĩnh lặng trong trái tim của nhà thơ. Điều này tạo nên một không gian sâu lắng, ảnh hưởng đến tâm hồn của ông: một tâm trạng cô đơn và đau đớn trước tình hình đất nước bị xâm lược. Bài thơ không chỉ đơn thuần miêu tả việc câu cá. Hoạt động câu cá chỉ là một cơ hội để nhà thơ mở lòng mình đón nhận cảnh thu và tình cảm mùa thu. Qua bài thơ, em cảm nhận được tấm lòng chân thành gắn bó với thiên nhiên và đất nước, một tình yêu quê hương sâu sắc và bền chặt, nhưng lại kín đáo và thầm lặng.

Câu 5: Tìm đọc hai bài thơ Vịnh mùa thu và Uống rượu mùa thu của Nguyễn Khuyến, từ đó, chỉ ra một số nét chung của chùm thơ và nét riêng của mỗi bài.

Giải rút gọn:

• Giống nhau:

  + Sử dụng hình thức thơ thất ngôn bát cú Đường luật.

  + Sử dụng mô tả cảnh trí đơn giản, gần gũi, quen thuộc với vẻ quê Việt, không quá chi tiết hoặc phô trương, nhưng vẫn không bị hạn chế.

  + Cả ba bài thơ đều thể hiện tâm hồn sâu lắng của nhà thơ và tài năng nghệ thuật xuất sắc của Nguyễn Khuyến. Hình ảnh và ngôn ngữ trong cả ba bài thơ đạt đến sự tinh tế và điệu luyện, thể hiện sự tinh tế và sự đơn giản trong thơ ca. Cả ba bài cũng sử dụng nhiều kỹ thuật nghệ thuật đặc sắc như đối ngắn tinh xảo và gieo vần sáng tạo, kết hợp âm thanh và điệu nhạc một cách tinh tế.

• Khác nhau:

  + "Vịnh mùa thu" tập trung vào việc phác họa tổng quan về các đặc điểm nổi bật của mùa thu.

  + "Câu cá mùa thu" tập trung vào một không gian và thời điểm cụ thể: một ao thu, một buổi chiều thu, một ông già ngồi trên chiếc thuyền nhỏ và câu cá.

  + "Uống rượu mùa thu" tập trung vào việc quan sát mùa thu trong nhiều khía cạnh và thời điểm khác nhau để thu thập những nét nổi bật nhất của mùa thu.

Câu 6: Em hãy chuyển các câu thơ tả cảnh mùa thu trong bài thơ Câu cá mùa thu của Nguyễn Khuyến thành một đoạn văn miêu tả (khoảng 8 - 10 dòng).

Giải rút gọn:

• Bức tranh thiên nhiên mùa thu tuyệt đẹp và tâm trạng của tác giả trong bài thơ "Câu cá mùa thu."

• Mô tả cảnh thu từ nhiều góc độ khác nhau, như từ gần đến xa, từ thấp lên cao, để tạo ra một bức tranh tĩnh lặng và quyến rũ.

• Mô tả cụ thể về cảnh ao thu, chiếc thuyền nhỏ, cái lạnh và cảm giác cô đơn trong không gian mùa thu.

• Sự tượng trưng của cơn gió thu và chiếc lá rơi, cũng như cảm nhận về bầu trời xanh ngắt ẩn chứa một nỗi buồn khó tả.

• Sự yên tĩnh và cô đơn trong không gian mùa thu, và cảm nhận của tác giả về cảnh làng quê trong trẻo nhưng tĩnh lặng.

• Mô tả không gian mở rộng và chiều cao của bầu trời xanh ngắt, và sự thấu hiểu sâu sắc của tác giả về không gian và cảnh vật mùa thu.