THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Trật tự trong mỗi cặp câu dưới đây thể hiện những khác biệt về nghĩa như thế nào?

a1. Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.

a2. Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.

b1. Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.

b2. Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.

c1. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.

c2. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.

Giải rút gọn:

a1. Mồng 8 tháng Ba là ngày phụ nữ Quốc tế.

a2. Mồng 8 tháng Ba là ngày Quốc tế phụ nữ.

=> Trong trường hợp này, a1 và a2 có nghĩa tương tự. Chỉ có sự thay đổi về trật tự từ "phụ nữ Quốc tế" thành "Quốc tế phụ nữ."

b1. Đỗ Phủ là nhà thơ Trung Quốc nổi tiếng.

b2. Đỗ Phủ là nhà thơ nổi tiếng Trung Quốc.

=> Cả b1 và b2 cũng có nghĩa tương tự. Chỉ có sự thay đổi về trật tự từ "Trung Quốc" và "nổi tiếng."

c1. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc với những người lính của ông.

c2. Bài thơ đã nói lên sự cảm thông sâu sắc của ông với những người lính.

=> Cả c1 và c2 cũng có nghĩa tương tự. Chỉ có sự thay đổi về trật tự từ "của ông" và “với những người lính.”

Câu 2: Phân tích và sửa lỗi về trật tự từ trong các trường hợp sau:

a. Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói quyết liệt đấu tranh cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.

b. “Câu cá mùa thu”, “Vịnh mùa thu”, “Uống rượu mùa thu” là chùm thơ của Nguyễn Khuyến nổi tiếng.

c. Đến năm 2000, phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế như răng, mắt.

d. Họ úp cái nón lên mặt, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.

Giải rút gọn:

a. Sửa "quyết liệt đấu tranh" thành "đấu tranh quyết liệt".

Tự tình (bài 2) là một trong những bài thơ cất lên tiếng nói đấu tranh quyết liệt cho nữ quyền của Hồ Xuân Hương.

b. Sửa "chùm thơ của Nguyễn Khuyến nổi tiếng" thành "chùm thơ nổi tiếng của Nguyễn Khuyến".

“Câu cá mùa thu”, “Vịnh mùa thu”, “Uống rượu mùa thu” là chùm thơ nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.

c. Sửa "phải thanh toán hết các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu"  thành"các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu phải thanh toán hết".

Đến năm 2000, các trang thiết bị cũ kĩ, lạc hậu phải thanh toán hết, phải đầu tư một số dụng cụ chuyên khoa cần thiết cho các trạm y tế như răng, mắt.

d. Sửa "úp cái nón lên mặt" thành "úp lên mặt cái nón".

Họ úp lên mặt cái nón, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.

Câu 3: Trật tự trong các câu thơ Đường luật có gì khác trật tự từ thông thường? Phân tích tác dụng tu từ của hiện tượng đảo trật tự từ mà tác giả đã lựa chọn.

a.                             

 Đêm khuya văng vắng trống canh dồn

Trơ cái hồng nhan với nước non.

(Hồ Xuân Hương)

b.                            

  Lom khom dưới núi tiều vài chú,

Lác đác bên sông chợ mấy nhà.

(Bà Huyện Thanh Quan)

c.                              

Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

(Nguyễn Trãi)

d.                              

Lặn lội thân cò khi quãng vắng,

Eo sèo mặt nước buổi đò đông.

(Trần Tế Xương)

Giải rút gọn:

a. Trong câu thơ của Hồ Xuân Hương, việc đảo trật tự từ "trơ cái hồng nhan với nước non" nhấn mạnh vào tâm trạng chủ thể trữ tình và sự bẽ bàng của nó. Sự đảo ngược trong câu thơ này làm tăng cảm xúc và thể hiện rõ ràng sự mất mát và bi thương.

b. Trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, việc đảo trật tự từ "lom khom" và "lác đác" nhấn mạnh sự thưa thớt, vắng vẻ và tiêu điền hoang vắng của vùng Đèo Ngang. Điều này tạo ra một hình ảnh của sự cô đơn và khó khăn trong cuộc sống ở đó.

c. Trong bài thơ của Nguyễn Trãi, việc đảo trật tự cú pháp giúp nhấn mạnh những âm thanh sống động và sôi động của cuộc sống, đồng thời thể hiện sự thái độ tích cực của tác giả đối với sự thịnh vượng và phồn thịnh của dân chúng.

d. Trong bài thơ của Trần Tế Xương, việc đảo từ "lặn lội thân cò" thay vì "lặn lội con cò" tạo ra sự nhấn mạnh về nỗi vất vả và khó khăn của bà Tú. Sự thay đổi này giúp tạo ra một hình ảnh mạnh mẽ về cuộc sống cực khổ của người dân nông thôn.

Câu 4: Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) với câu chủ đề: Mùa thu trong thơ Nguyễn Khuyến luôn mang một nỗi buồn man mác như chính nỗi niềm của tác giả về đất nước, về thời cuộc. Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn mà em đã viết.

Giải rút gọn:

• Sự kết hợp của mô tả cảnh sắc mây trời và cảm xúc của con người, tâm trạng.

• Hình ảnh trung tâm của bài thơ là người câu cá lẻ loi, cô độc, không phải là con thuyền hay chiếc lá.

• Sử dụng các từ mô tả như "lạnh lẽo, tẻo teo, lơ lửng" để thể hiện tâm trạng cô đơn và buồn bã của nhà thơ.

• Sự phân tích về tâm trạng của Nguyễn Khuyến, người nho sĩ thành công trên con đường học vấn và quan lộ, nhưng cảm thấy cô đơn và lạc lõng trong môi trường biến động của thời cuộc.

• Sự thay đổi trong hệ tư tưởng và cách suy nghĩ của Nguyễn Khuyến, khi mà hệ tư tưởng Nho giáo đã không còn phù hợp với thời đại và ông cảm thấy không hòa hợp với kẻ thù dân tộc.

• Sự quyết định của Nguyễn Khuyến lui về quê ở ẩn để bảo vệ tiết tháo và nhân cách, cũng như để quên đi những dằn vặt đau đớn.

• Bức tranh thu trong bài thơ là một phương tiện để thi nhân thể hiện tình yêu sâu đậm đối với nước nhưng cũng là một cách để thể hiện tâm trạng của Nguyễn Khuyến trong bối cảnh lịch sử đầy bi thương.

=> Các em có thể chọn một câu ngẫu nhiên rồi giải thích trật tự từ của câu đó