BÀI 4: TRUYỆN LẠ NHÀ THUYỀN CHÀI

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CHUẨN BỊ ĐỌC

CH: Văn học dân gian Việt Nam có nhiều tác phẩm đề cao phẩm chất cao đẹp (như sống chung thuỷ, tình nghĩa, vị tha,...) của con người Việt Nam, nhất là người phụ nữ. Hãy chia sẻ với các bạn về một nhân vật phụ nữ trong tác phẩm  mà em đã đọc và trân trọng.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

CH1: Những câu thơ trong đoạn 1 là lời của người kể chuyện hay là lời của nhân vật?

CH2: Các lời thoại của cha và Thúc Ngư trong đoạn 2 cho thấy quan niệm về. việc học hành giữa hai cha con khác nhau như thế nào?

CH3: Lưu ý yếu tố kì ảo và tác dụng của yếu tố kì ảo trong đoạn 3.

CH4: Việc làm và lời nói, lời hát của Ngọa Vân trong đoạn 4 cho thấy nàng là người thế nào?

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

CH1: Tóm tắt nội dung câu chuyện và cho biết các sự kiện trong câu chuyện được sắp xếp theo trật tự thời gian, không gian như thế nào.

CH2. Em đồng tình hay không đồng tình với quan niệm về việc học và việc chọn nghề của nhân vật Thúc Ngư? Giải thích ý kiến của em.

CH3: Phân tích tính cách nhân vật Ngọa Vân và cho biết cách ứng xử với chồng, cha mẹ chồng của nàng thể hiện điều gì về người phụ nữ Việt Nam truyền thống.

CH4: Nêu một số chỉ tiết kì ảo và chỉ ra tác dụng của chúng trong việc thể hiện tính cách nhân vật, chủ đề của văn bản.

CH5: Đọc kĩ lời thơ ở đoạn 1, lời hát ở đoạn 4 và cho biết:

a. Phần lời thơ ở đoạn 1 là tự sự, miêu tả hay biểu cảm? Phần lời hát ở đoạn 4 là đối thoại hay độc thoại / độc thoại nội tâm? Những dấu hiệu nào trong văn bản giúp em nhận biết điều đó? 

b. Tác dụng của việc dùng lời thơ, lời hát trong văn bản. 

CH6: Truyện lạ nhà thuyền chài có phải là truyện truyền kì hay không? Dựa vào đâu để em khẳng định như vậy?

CH7: Lời bàn của Sơn Nam Thúc ở cuối truyện có tác dụng hỗ trợ em đọc hiểu văn bản Truyện lạ nhà thuyền chài như thế nào? 

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CHUẨN BỊ ĐỌC

CH: Một số nhân vật phụ nữ trong tác phẩm mà em đã đọc và trân trọng:

- Nhân vật Mị Châu trong tác phẩm Mị Châu - Trọng Thủy

- Nhân vật Tấm trong truyện Tấm Cám

- Nhân vật mẹ Âu Cơ trong tác phẩm Lạc Long Quân và Âu Cơ

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

CH1: Đoạn thơ là lời kể của người kể chuyện bởi trong đoạn có hô “vợ”, chồng” - là ngôi thứ 3.

CH2: - Thúc Ngư không muốn học trong sách vở mà muốn học trong cuộc sống, chàng muốn đi đánh cá, muốn nhìn thấy vật thật hơn là chữ nghĩa. 

- Cha Thúc Ngư lại muốn học con chữ, học làm người.

CH3: - Trên bàn ăn toàn đồ sống, cá, rồng đang bơi nhảy

- Cầm đũa lên thì đều là vật chín,

- Ngọa Vân đã "giơ tay bắt quyết, hô to một tiếng “Biến! 'Tức thì nàng biến thành một con cá to, dài độ ngàn thước, mình lớn ước tới ba mươi quầng…

- hình ảnh “gã bán kinh” kéo thuyền, đẩy thuyền như bay trên biển, với “vảy rồng, mồm giải, mật thú, thân xà”, thoắt hiện, thoắt biến 

CH4: Trước cơn bão biển (sóng thần) kinh khủng, Ngọa Vân đã "giơ tay bắt quyết, hô to một tiếng “Biến! 'Tức thì nàng biến thành một con cá to, dài độ ngàn thước, mình lớn ước tới ba mươi quầng…” ngăn chặn làn sóng dữ, bảo vệ sự bình yên cho gia đình nhà chồng. Cho dù có làm “thiên cơ tiết lộ” không thể cùng Thúc Ngư “chung mộng đẹp nữa” nhưng Ngọa Vân vẫn làm. 

Thông qua hành động ấy, tác giả cho ta thấy Ngoạ Vân có đức hi sinh, tính đảm đang gánh vác của người vợ, người mẹ, người phụ nữ trong cuộc sống. Tiếng khóc của Ngọa Vân, "một điểm rãi” gửi lại cho chồng trước lúc hoá rồng bay về phương tây bắc cũng thể hiện tình ân nghĩa sâu nặng của Ngọa Vân, của người vợ hiền thảo, thuỷ chung trong cuộc đời. Nhân vật Ngọa Vân mang bao phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ Việt Nam xưa nay.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

CH1: - Tóm tắt: Truyện lạ nhà thuyền chài là một câu chuyện cổ kể về cuộc sống và học hỏi trong cuộc sống của hai nhân vật chính là Thúc Ngư. Thúc Ngư – một người dân nghèo, lấy vợ là Ngọa Vân – người có dòng dõi hải tiên, bí ẩn, tài năng. Cả nhà luôn cố gắng làm việc chăm chỉ để nuôi gia đình. Ngọa Vân giúp Thúc Ngư trở thành một ngư dân giàu có và thành công. Một ngày, nước biển dâng cao, Ngọa Vân phải biến thành cá to, dài để che chắn ngọn nước. Nhờ đó mà gia đình tai qua nạn khỏi. Tuy nhiên, Ngọa Vân đã lộ thân phận bí ẩn của bản thân. Vậy nên, nàng đã rời xa Thúc Ngư và bố mẹ chồng để đảm bảo bình yên cho họ.

- Các sự kiện trong câu chuyện được sắp xếp theo trật tự thời gian, không gian: 

- Thời gian từ khi Thúc Ngư còn bé đến khi lấy vợ, từ khi vợ chồng thuyền chài mới 60 đến khi đã già. Như vậy là theo mạch tăng tiến của thời gian.

- Không gian, bối cảnh của câu chuyện rất đa dạng, từ nhà đến biển, từ biển về bờ. Bối cảnh rất rộng câu chuyện từ đó cũng như được mở rộng theo.

CH2: Em không đồng tình với ý kiến của Thúc Ngư, bởi việc học có thể bây giờ không ra “cá” nhưng việc học có thể khiến tương lai kiếm nhiều cá hơn. Hơn nữa học tập mở rộng tầm hiểu biết về văn hóa, lịch sử, khoa học, nghệ thuật và nhiều lĩnh vực khác. Điều này giúp tạo ra cái nhìn toàn diện hơn về thế giới và thúc đẩy sự hiểu biết và sự nhạy bén trong tư duy, chứ không chỉ để đánh bắt cá.

CH3: - Nhân vật Ngọa Vân trong truyện có tính cách rất đặc biệt:

+ Nàng là một người phụ nữ bí ẩn và tài năng, đã giúp Thúc Ngư trở thành một ngư dân giàu có và thành công.

+ Ngọa Vân được miêu tả là xinh đẹp và duyên dáng, với sắc đẹp tuyệt trần.

+ Ngọa Vân có lòng hiếu thảo và sẵn lòng hi sinh cho gia đình. Ví dụ, khi đối mặt với cơn bão biển khủng khiếp, nàng đã biến thành một con cá để bảo vệ gia đình. Tính cách của Ngọa Vân thể hiện sự mạnh mẽ, thông minh và sẵn lòng hy sinh cho người thân yêu.

CH4: Một số cho tiết kì ảo:

- Trên bàn ăn toàn đồ sống, cá, rồng đang bơi nhảy, cầm đũa lên thì đều là vật chín

- Ngọa Vân đã "giơ tay bắt quyết, hô to một tiếng “Biến! 'Tức thì nàng biến thành một con cá to, dài độ ngàn thước, mình lớn ước tới ba mươi quầng…

- Hình ảnh “gã bán kinh” kéo thuyền, đẩy thuyền như bay trên biển, với “vảy rồng, mồm giải, mật thú, thân xà”, thoắt hiện, thoắt biến.

=> Tác dụng: Yếu tố kì ảo không chỉ có vai trò quan trọng trong việc hình thành tính cách nhân vật mà còn góp phần tăng thêm sự huyền ảo, kì vĩ cho nhân vật, tạo một niềm tin tuyệt đối về nhân vật Ngọa Vân.

CH5: a. Phần lời thơ ở đoạn 1 là tự sự, vì nội dung giới thiệu, kể lại cuộc sống gia đình của vợ chồng nhà thuyền chài.

- Phần lời hát ở đoạn 4 là đối thoại, vì ta thấy xuất hiện lượt lời của các nhân vật Thúc Ngư, Ngọa Vân.

b. Việc sử dụng lời thơ và lời hát trong văn bản có tác dụng tạo ra một không gian tưởng tượng và thể hiện cảm xúc sâu sắc của nhân vật. Lời thơ và lời hát có thể mang đến những hình ảnh tươi đẹp, những cung bậc cảm xúc phong phú và tạo nên sự tương tác giữa người viết và người đọc. Chúng cũng có thể tạo nên nhịp điệu, âm nhạc và những giai điệu đặc biệt, làm tăng tính hấp dẫn và sức cuốn hút của văn bản.

CH6: Có, bởi có bao yếu tố li kì rất hấp dẫn và thú vị. Nó là chuyện kì lạ được ghi chép tản mạn, có yếu tố hoang đường kì ảo, nhân vật là người phụ nữ (Ngoạ Vân) đức hạnh, khao khát cuộc sống yên bình, hạnh phúc.

CH7: Lời bàn của Sơn Nam Thúc trong truyện là một phần quan trọng trong câu chuyện. Sơn Nam Thúc là một nhân vật thông minh và sáng tạo, ông đã đưa ra những lời khuyên và suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống và tình yêu. Ông nhấn mạnh rằng học hỏi từ sách vở không thể sánh bằng việc trải nghiệm cuộc sống và nhìn nhận rộng hơn. Ông cũng nhắc lại câu tục ngữ “Có người là có của” để ca ngợi con trai thông minh và khéo léo. Sơn Nam Thúc cũng đề cập đến việc Thúc Ngư lấy được vợ đẹp như một hải tiên từ một đảo ấp xa xôi, nhấn mạnh rằng niềm tin và sự kiên nhẫn trong cuộc sống là quan trọng.