BÀI 1. THƯƠNG NHỚ QUÊ HƯƠNG

MÙA XUÂN NHO NHỎ

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CH1: Mùa xuân của thiên nhiên, mùa xuân của đất nước được gợi tả như thế nào trong ba khổ thơ đầu?

CH2: Chỉ ra ít nhất hai biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ thứ 4 và 5. Phân tích tác dụng của chúng.

CH3. Xác định bố cục, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

CH4: Giải thích ý nghĩa nhan đề bài thơ.

CH5: Chủ đề bài thơ là gì? Nêu một số căn cứ đã giúp em xác định chủ đề.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CH1: * Bức tranh thiên nhiên mùa xuân xứ Huế:

+ Hình ảnh giản dị, gợi cảm: “dòng sông xanh”, “bông hoa tím biếc”

- Màu sắc tươi tắn, hài hòa: xanh, tím biếc

- Sức xuân mạnh mẽ, dạt dào:

+ NT đảo ngữ

+ Động từ “mọc” => sức sống mãnh liệt, căng tràn => sự vươn lên, trỗi dậy

- Không gian cao rộng, trong sáng: dòng sông, mặt nước, bầu trời.

- Âm thanh rộn rã, tươi vui: tiếng chim chiền chiện hót => nói quá => âm thanh xáo động cả không gian => khúc nhạc mùa xuân

=>  Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, nên thơ, tràn đầy sức sống.

* Mùa xuân của đất nước:

- Hai hình ảnh biểu trưng cho 2 nhiệm vụ trọng tâm của đất nước trong những năm 80 của thế kỉ XX – nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc và lao động xây dựng đất nước.

+ “người cầm súng”- nhiệm vụ chiến đấu

+ “người ra đồng” - nhiệm vụ lao động sản xuất

- Từ “lộc”: +Nghĩa thực: chồi non, nhành non, cây non

 “Lộc giắt đầy trên lưng” – lá non, màu xanh trên cành lá ngụy trang của người chiến sỹ

 “Lộc trải dài nương mạ” – màu xanh trên nương mạ xanh non của người nông dân.

+Nghĩa ẩn dụ: sự sống dạt dào, sức sống mãnh liệt của mùa xuân đất nước; sự may mắn, những điều tốt đẹp…

=>  Không khí khẩn trương, sôi nổi, tưng bừng, rộn rã à gợi lên cảnh tất cả mọi người trong mọi lĩnh vực đều hòa chung trong không khí bảo vệ và dựng xây đất nước

=> Mùa xuân đất nước mang vẻ đẹp của sức sống vô tận.

CH2: - Biện pháp tu từ: Điệp ngữ: Ta làm

=> Tác dụng: Thể hiện mong ước và khát vọng của tác giả muốn dâng hiến một phần tốt đẹp nào đó của mình cho đời và tác giả muốn hòa nhập cùng với thiên nhiên tạo nên một bức tranh đầy màu sắc.

- Hình ảnh ẩn dụ: “mùa xuân nho nhỏ”: Là hình ảnh ẩn dụ, gắn liền với quan niệm sống và cống hiến cho cộng đồng. 

=> Tác dụng: Thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ muốn đóng góp những gì nhỏ bé nhưng tốt đẹp nhất vào mùa xuân của đất nước.

- Phép điệp “dù là”: Phép điệp “dù là” kết hợp với biện pháp hoán dụ “tuổi hai mươi” (chỉ tuổi trẻ) - “khi tóc bạc” (chỉ tuổi già) 

=> Tác dụng: khẳng định ước nguyện cống hiến suốt cuộc đời, trong mọi hoàn cảnh, mọi điều kiện.

CH3: - Bố cục 4 phần:

+ Khổ 1: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên, đất trời.

+ Khổ 2 + 3: Cảm xúc về mùa xuân của đất nước.

+ Khổ 4 + 5: Suy nghĩ và ước nguyện của tác giả trước mùa xuân đất nước.

+ Khổ cuối: Lời ngợi ca quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.

- Mạch cảm xúc: được khơi nguồn, nảy nở từ sức sống, vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, mở rộng ra với mùa xuân đất nước, cách mạng. Cảm xúc lắng đọng dần vào suy tư và ước nguyện: nhà thơ muốn nhập vào bản hoà ca vĩ đại của cuộc đời bằng một nốt trầm xao xuyến của riêng mình, góp vào mùa xuân chung lớn lao “một mùa xuân nho nhỏ”. Bài thơ khép lại với những cảm xúc thiết tha, tự hào về quê hương, đất nước qua điệu dân ca xứ Huế.

- Cảm hứng chủ đạo: Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương và nguyện vọng cống hiến hết mình cho đất nước, quê hương của tác giả. Cùng với đó là niềm tin tưởng của tác giả vào tương lai rạng ngời của dân tộc Việt Nam.

CH4: “Mùa xuân nho nhỏ” là một sáng tác độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ.

+ Hình ảnh “Mùa xuân nho nhỏ” là biểu tượng cho những gì tinh túy, đẹp đẽ nhất của sự sống và cuộc đời mỗi con người.

+ Thể hiện quan điểm về sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng.

+ Thể hiện nguyện ước của nhà thơ muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của thiên nhiên, đất nước, của cuộc đời chung và khát vọng sống chân thành, cao đẹp của nhà thơ.

CH5: Chủ đề bài thơ: Bài thơ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.