BÀI 1.5. ĐỌC MỞ RỘNG THEO THỂ LOẠI: MÙA XUÂN NHO NHỎ

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

• Nhận biết và phân tích được nét độc đáo của bài thơ thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh, bố cục, mạch cảm xúc.
• Nhận biết được chủ đề bài thơ.
• Nhận biết được tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua ngôn ngữ văn bản.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

1. Đọc

- Cách đọc: đọc với giọng diễn cảm, nhẹ nhàng. Nhấn mạnh một số từ ngữ miêu tả, tượng hình tượng thanh để thể hiện được vẻ đẹp của bức tranh mùa xuân và tấm lòng tha thiết với cuộc đời của nhà thơ.

2. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Thanh Hải (1930 – 1980): là một nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ. 

- Quê ở xã Phong Bình, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. 

- Ông là tác giả của một số tập thơ thể hiện tình yêu quê hương, vai trò trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước.

b. Tác phẩm

- Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được Thanh Hải viết vào tháng 11 mùa đông năm 1980, khi còn nằm trên giường bệnh, một tháng trước lúc qua đời vì bệnh hiểm nghèo. 

II. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

1. Mùa xuân của thiên nhiên, mùa xuân của đất nước trong bài thơ

- Khổ 1: tươi thắm, đầy màu sắc (dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, màu xanh của lá ngụy trang, của nương mạ), âm thanh của thiên nhiên (tiếng chim chiền chiện hót vang trời).

- Khổ 2: 

+ Âm thanh của cuộc sống lao động (xôn xao); âm thanh tiếng chim được cụ thể hoá thành hình khối, màu sắc thể hiện sự chuyển đổi cảm giác: từ thính giác thị giác → xúc giác (từng giọt long lanh rơi).

+ Hình ảnh chủ thể trữ tình nâng niu từng giọt âm thanh của tiếng chim.

+ Hình ảnh người cầm súng với lộc giắt đầy trên lưng, hình ảnh người lao động hối hả xây dựng đất nước. 

→ Họ là những người đã làm nên mùa xuân của đất nước.

- Khổ 3: Lịch sử cần lao của đất nước và niềm tin vào sự phát triển của đất nước.

2. Nét độc đáo của bài thơ thông qua bố cục, mạch cảm xúc, xác định chủ đề và ý nghĩa nhan đề bài thơ.

3. Phân tích tác dụng của một số biện pháp tu từ trong bài thơ

- Biện pháp tu từ ẩn dụ:

+ Thể hiện qua hình ảnh con chim hót, cành hoa (khổ 4), mùa xuân nho nhỏ (khổ 5).

=> Tác dụng: thể hiện ước nguyện bình dị, khiêm nhường của nhà thơ được cống hiến cho đất nước.

+ Hình ảnh nốt trầm xao xuyến (khổ 5).

=> Tác dụng: thể hiện cảm xúc trầm lắng của nhà thơ.

- Biện pháp tu từ điệp ngữ: ta làm (khổ 4).

=> Tác dụng: Nhấn mạnh ước nguyện của nhà thơ được cống hiến dù là còn trẻ hoặc đã già.

4. Tổng kết

a. Nội dung

- Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước, của dân tộc.

b. Nghệ thuật

- Bài thơ theo thể năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, tha thiết, gần gũi với dân ca, nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm với những phép so sánh và ẩn dụ sáng tạo.