BÀI 1. THƯƠNG NHỚ QUÊ HƯƠNG

BẾP LỬA

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

CHUẨN BỊ ĐỌC

CH: Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

CH1: Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?

CH2: Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có khác gì so với các khổ thơ trên?

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

CH1: Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ? 

CH2:  Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.

CH3. Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?

CH4: Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản.

CH5: Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ.

CH6: Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?

CH7: Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ “nhóm”, “nhen” và hình ảnh “bếp lửa” đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?

CH8: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đến em.

PHẦN II. 5 PHÚT SOẠN BÀI

CHUẨN BỊ ĐỌC

CH: Một kỉ niệm tuổi thơ với ba của em: em ra đồng bắt cá cùng ba rồi về nướng than củi.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

CH1: Lời bà dặn cháu đinh ninh cho em hiểu thêm về phẩm chất ở người bà: Bà là người yêu nước,bền bỉ,dẻo dai, sẵn sàng hi sinh vì tiền tuyến cho cuộc chiến tranh cứu nước.

CH2: Hình ảnh “bếp lửa” ở các khổ trước là tượng trưng cho sự tần tảo, đức hi sinh của người bà, là tình yêu thương về gia đình, về quê hương. Còn hình ảnh “bếp lửa” ở khổ thơ này thể hiện về ước mơ, hi vọng, ngọn lửa thắp lên tương lai cho người cháu.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

CH1: - Hình ảnh bếp lửa xuyên suốt bài thơ. Bếp lửa được nhắc tới 10 lần trong bài cùng với sự thay đổi qua các khổ thơ:

+ Hình ảnh bếp lửa “chập chờn” , “ấp iu” xuất hiện đầu bài gợi lên nỗi nhớ của cháu về bà

+ Hình ảnh bếp lửa có những biến thể: khói, lửa

+ Bếp lửa gắn với kỉ niệm tuổi thơ:cùng bà nhóm lửa, tiếng tu hú kêu

- Bà không chỉ là người nhóm lên ngọn lửa thực tế, mà đó là ngọn lửa của tình yêu thương, hi vọng, tác giả dựa vào đó để gửi gắm tình cảm, cảm xúc của mình

=> Hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà tảo tần, giàu yêu thương

CH2: - Khổ 1:

+ Điệp ngữ  “một bếp lửa „ được nhắc lại hai lần gợi hình ảnh bếp lửa quen thuộc, gần gũi trong mỗi gia đình Việt Nam

+ Ẩn dụ “nắng mưa „ gợi những gian khó, vất vả của cuộc đời bà

- Khổ 3:

+ Điệp từ  “tu hú „ lặp lại 4 lần gợi không gian đồng quê mông mông nhưng buồn vắng, gợi những kỉ niệm bên bà.

- Khổ 5:

+ Hình ảnh ẩn dụ ngọn lửa: tượng trưng cho ánh sáng, tình yêu trong lòng bà. Bà không chỉ là người nhóm lửa, bà còn là người giữ lửa, truyền lửa.

+ Điệp ngữ “một ngọn lửa „ gợi ý nghĩa của sự sống dai dẳng, bất diệt của niềm tin, của tình yêu bà dành cho cháu.

+ Điệp từ "nhóm" được nhắc lại 4 lần. Từ "nhóm" vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa ẩn dụ.

Nghĩa thực: nhóm là hành động đun nấu thức ăn.

Nghĩa ẩn dụ: bà nhóm lên tình yêu, truyền hơi ấm, khởi dậy những kí ức tuổi thơ trong cháu.

CH3: Bài thơ đan xen giữa kể là những đoạn tả sinh động, tả cảnh bếp lửa chờn vờn trong sương sớm, tả cảnh đói mòn đói mỏi, cảnh làng cháy, đặc biệt là hình ảnh cặm cụi, tần tảo sớm hôm của bà… cùng với những lần thể hiện cảm xúc dạt dào: ôi,... 

=> Lời kể và tả chứa chan tình yêu thương, lòng yêu ơn của người cháu nơi xa đối với bà. cũng như với quê hương, đất nước.

CH4: - Mạch cảm xúc: Bài thơ được mở ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi về những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với sự chăm sóc, lo toan, vất vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu. Từ những kỷ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà. Cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm mong nhớ về với bà. Mạch cảm xúc bài thơ đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỷ niệm đến suy ngẫm.

- Cảm hứng chủ đạo: Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là tình cảm bà cháu, là nỗi nhớ, lòng kính yêu và biết ơn vô hạn của người cháu với bà mình cũng là với gia đình và quê hương đất nước

CH5: - Thể thơ:   8 chữ kết hợp 7 chữ, 9 chữ

- Bố cục:

+ Phần 1 (Khổ 1): Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cảm xúc

+ Phần 2 (Khổ 2,3,4,5): Hình ảnh bếp lửa gắn liền với những kỉ niệm thân thương bên bà

+ Phần 3 (Khổ 6): Những suy ngẫm của nhà thơ về cuộc đời người bà và về bếp lửa

+ Phần 4 (Khổ 7): Nỗi nhớ bà, nhớ bếp lửa trong tiềm thức của nhà thơ

CH6: Gia đình là cội nguồn của sức mạnh và chú trọng  cuộc sống bình dị. Tác giả muốn nhấn mạnh rằng trong cuộc sống đầy bộn bề, gia đình và những khoảnh khắc đơn giản như nấu ăn có thể mang lại hạnh phúc và sự thỏa mãn. Bài thơ này thể hiện lòng biết ơn và trân trọng những điều tưởng chừng như bình thường nhưng lại quý báu.

CH7: Từ “nhóm” là động từ được lặp lại bốn lần trong khổ thơ thứ sáu và mang nhiều ý nghĩa khác nhau.

- Từ “nhóm” trong “nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm” được sử dụng với nghĩa gốc thể hiện hành động làm cho lửa bén tạo ra nhiệt, để đun nấu, đây là bếp lửa thực tế, có thể cảm nhận bằng thị giác, xúc giác.

- Ba từ “nhóm” còn lại mang ý nghĩa ẩn dụ.

+ Người bà khơi dậy trong lòng đứa cháu những yêu thương, kí ức đẹp có giá trị trong lòng bà đã nhóm lên, đã khơi dậy niềm yêu thương, những kí ức đẹp, có giá trị trong cuộc đời mỗi người.

+ Bà là người truyền hơi ấm, tình yêu thương, khơi dậy trong lòng đứa cháu những điều tốt đẹp về tình cảm gia đình, niềm lạc quan với cuộc sống.

+ Hình ảnh bếp lửa cũng từ đó in đậm, làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu, nhắc nhở đứa cháu nhớ về nguồn cội, về quê hương.

-  Bếp lửa bà nhen lên mỗi sớm mỗi chiều nay đã thành ngọn lửa. Qua thời gian, năm tháng, qua chiến tranh đói khổ, bếp lửa ấy chưa bao giờ tắt. Bởi nó không chỉ được nhen lên bằng nhiên liệu củi rơm mà từ lòng bà "luôn ủ sẵn"- bà đã nhen lên ngọn lửa của chính lòng mình.

=> Bởi vậy, từ bếp lửa đến ngọn lửa với ý nghĩa trừu tượng khái quát,  khẳng định sự bất diệt của ngọn lửa- ngọn lửa niềm tin tình thương trong lòng bà. Hình ảnh bà lung linh trong ngọn lửa hồng, lồng lộng trong tâm tưởng người cháu. Trong cảm nhận của nhà thơ không chỉ là người nhóm lửa, người giữ lửa mà còn là người truyền lửa- ngọn lửa của sự sống, của niềm tin cho thế hệ mai sau.

CH8: Quê hương, gia đình đối với mỗi người chắc ai cũng có một hình ảnh đọng sâu trong tâm tưởng nhất là những lúc cách xa. Với tôi, hình ảnh đậm sâu nhất chính là người bà của mình. Một người bà tần tảo sớm hôm, yêu thương hết mực tôi, chăm sóc tôi từ khi còn nhỏ. Thuở thơ bé vụng dại, tôi không sống cùng bố mẹ mà chỉ sống với người bà của mình. Bà là người đã nuôi tôi trong suốt những năm tháng khó khăn, dạy tôi học, hướng tôi tới những điều hay lẽ phải. Giờ tôi đã trưởng thành, lớn khôn, có cuộc sống đủ đầy nhưng lúc nào cũng có nỗi nhớ thường trực về bà của mình. Bà – chỗ dựa vững chắc cho cả tuổi thơ, biết ơn những điều bà dành cho tôi.