BÀI 1. THƯƠNG NHỚ QUÊ HƯƠNG

BẾP LỬA

CHUẨN BỊ ĐỌC

Câu hỏi: Nhớ lại một kỉ niệm tuổi thơ với người thân của em

Giải nhanh:

Em ra đồng bắt cá cùng ba rồi về nướng than củi.

TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN

Câu 1: Lời dặn cháu thể hiện điều gì về bà?

Giải nhanh:

Phẩm chất ở người bà: Bà là người yêu nước, bền bỉ,dẻo dai, sẵn sàng hi sinh vì tiền tuyến cho cuộc chiến tranh cứu nước.

Câu 2: Hình ảnh bếp lửa trong khổ thơ này có khác gì so với các khổ thơ trên?

Giải nhanh:

- Bếp lửa trong các khổ thơ trên là hình ảnh bếp lửa của thực tại, bếp lửa có thật. 

- Hình ảnh bếp lửa ở khổ thơ này là bếp lửa của quá khứ, là bếp lửa của tình yêu và sự hồi tưởng:

=> Người cháu khi này đã lớn, và cũng chính từ hình ảnh bếp lửa, bà đã gợi dậy cả những kí ức tuổi thơ trong lòng của người cháu để cháu luôn nhớ về nó và đó cũng chính là luôn khắc ghi nhớ tới cội nguồn quê hương, đất nước của dân tộc mình.

SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI

Câu 1: Phân tích mối quan hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ. Hình ảnh bếp lửa có sự thay đổi như thế nào qua các khổ thơ? 

Giải nhanh:

- Hình ảnh bếp lửa xuyên suốt bài thơ, được nhắc tới 10 lần cùng với sự thay đổi qua các khổ thơ:

+ Hình ảnh bếp lửa “chập chờn” , “ấp iu” xuất hiện đầu bài gợi lên nỗi nhớ của cháu về bà

+ Hình ảnh bếp lửa có những biến thể: khói, lửa

+ Bếp lửa gắn với kỉ niệm tuổi thơ: cùng bà nhóm lửa, tiếng tu hú kêu

- Bà không chỉ là người nhóm lên ngọn lửa thực tế, mà đó là ngọn lửa của tình yêu thương, hi vọng, tác giả dựa vào đó để gửi gắm tình cảm, cảm xúc của mình

=> Hình ảnh bếp lửa gắn liền với hình ảnh người bà tảo tần, giàu yêu thương

Câu 2: Nêu một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ và làm rõ hiệu quả của chúng.

Giải nhanh:

- Điệp ngữ “Một bếp lửa” mở đầu bài thơ với giọng điệu sâu lắng, khẳng định “bếp lửa” như một dấu ấn không bao giờ phai mờ trong tâm tưởng của nhà thơ.

- Thành ngữ "đói mòn đói mỏi” gợi cho ta nhận thấy cái đói kéo dài, khiến con người ta mệt mỏi

- Điệp từ: bà - cháu tạo nên hình ảnh quấn quýt, gần gũi và đầy yêu thương 

- Điệp từ "tu hú" thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau của âm thanh, vừa có sự gần gũi nhưng vẫn thể hiện khoảng không mênh mông. Tiếng chim như giục giã, như khắc khoải một điều gì da diết khiến lòng trỗi dậy những hoài niệm nhớ mong.

- Điệp ngữ "một ngọn lửa" với kết cấu song hành đã làm giọng thơ ngân vang lên mạnh mẽ, đầy xúc động, tự hào.

Câu 3: Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm với miêu tả, tự sự trong văn bản có tác dụng gì?

Giải nhanh:

Lời kể và tả chứa chan tình yêu thương, lòng yêu ơn của người cháu nơi xa đối với bà cũng như với quê hương, đất nước.

Câu 4: Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của văn bản.

Giải nhanh:

- Mạch cảm xúc: đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỷ niệm đến suy ngẫm.

+ Bài thơ được mở ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi về những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với sự chăm sóc, lo toan, vất vả và tình yêu thương trìu mến dành cho đứa cháu. 

+ Từ những kỷ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm và thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà. Cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm mong nhớ về với bà. 

- Cảm hứng chủ đạo: tình cảm bà cháu, nỗi nhớ, lòng kính yêu và biết ơn vô hạn của người cháu với bà mình cũng là với gia đình và quê hương đất nước

Câu 5: Hãy chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài thơ

Giải nhanh:

- Phần 1 (khổ thơ đầu): Hình ảnh bếp lửa gợi nỗi nhớ về bà của người cháu.

- Phần 2 (bốn khổ thơ tiếp): Những kí ức tuổi thơ khi còn sống cùng bà, gắn liền với bếp lửa.

- Phần 3 (khổ thơ thứ 6): Suy ngẫm của người cháu về cuộc đời bà.

- Phần 4 (khổ cuối): Tình cảm của cháu dành cho bà, dù đã khôn lớn.

=> Mặc dù không cân xứng về hình thức nhưng nội dung vẫn đảm bảo tính chặt chẽ và logic của tác phẩm.

Câu 6: Theo em, tác giả muốn gửi đến người đọc thông điệp gì qua văn bản này?

Giải nhanh:

Thông điệp yêu thương, trân trọng và hãy luôn gắn bó với quê hương, gia đình dù bất cứ ở nơi đâu.

Câu 7: Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ “nhóm”, “nhen” và hình ảnh “bếp lửa” đã góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?

Giải nhanh:

- Bài thơ thể hiện lòng kính yêu trân trọng của người cháu đối với bà cũng là đối với gia đình, quê hương, đất nước.

- Từ “nhóm”:

+ Trong “nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm” được sử dụng với nghĩa gốc thể hiện hành động làm cho lửa bén tạo ra nhiệt, để đun nấu, đây là bếp lửa thực tế, có thể cảm nhận bằng thị giác, xúc giác.

+ Ba từ “nhóm” còn lại mang ý nghĩa ẩn dụ cùng với hình ảnh bếp lửa:

• Người bà đã nhóm lên, đã khơi dậy niềm yêu thương, những kí ức đẹp, có giá trị trong cuộc đời mỗi người.
• Bà là người truyền hơi ấm, tình yêu thương, khơi dậy trong lòng đứa cháu những điều tốt đẹp về tình cảm gia đình, niềm lạc quan với cuộc sống.
• Hình ảnh bếp lửa cũng từ đó in đậm, làm sống dậy những kỉ niệm tuổi thơ trong lòng đứa cháu, nhắc nhở đứa cháu nhớ về nguồn cội, về quê hương.

- Từ " nhen" có ý nghĩa như đã khẳng định những phẩm chất cao quý của người bà tần tảo sớm hôm:

+ Trong kí ức của người cháu luôn có hình ảnh người bà và hình ảnh bếp lửa.

+ Từ lòng biết ơn bà vô hạn, người cháu suy ngẫm về cuộc đời của người bà. Cuộc đời lận đận ấy vẫn theo bà đến tận bây giờ, bà vẫn giữ thói quen dậy sớm để nhóm lên bếp lửa " ấp iu nồng đượm". Đó là ngọn lửa của tấm lòng ấm áp tình yêu thương con cháu, ngọn lửa của niềm tin dai dẳng và bền chặt về tương lai cuộc kháng chiến, của sức sống thầm lặng mà mãnh liệt.

+ Bếp lửa ấy gắn với gian khó, vất vả của cuộc đời bà .

Câu 8: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đến em.

Giải nhanh:

Gợi ý:

- Đó là ai?

- Người đó có quan hệ gì với em

- Người đó ảnh hưởng đến em như thế nào

- Em đã thay đổi như thế nào khi bị ảnh hưởng

- Cảm ơn/ Xin lỗi người đó