A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

CHỦ ĐỀ 2: ÂM THANH

1. Sóng âm

- Sóng âm là sự truyền dao động âm trong các môi trường rắn, lỏng, khí.

2. Độ to và độ cao của âm

- Biên độ dao động là khoảng cách từ vị trí cân bằng đến vị trí xa nhất của dao động.

- Tần số là số dao động trong 1 giây. Đơn vị của tần số là hét (Hz).

- Sóng âm có biên độ càng lớn thì nghe thấy âm càng to (và ngược lại).

- Sóng âm có tần số càng lớn thì nghe thấy âm càng cao (và ngược lại).

3. Phản xạ âm, chống ô nhiễm tiếng ồn

- Âm phản xạ là âm được dội lại khi gặp một mặt chắn.

- Những vật liệu cứng, có bề mặt nhẫn thì phản xạ âm tốt. Những vật liệu mềm, xốp, có bề mặt sần sùi thì phản xạ âm kém.

- Một số biện pháp chống ô nhiễm tiếng ồn: hạn chế nguồn gây ra tiếng ồn; phân tán tiếng ồn; ngăn cản bớt sự lan truyền của tiếng ồn đến tai.

CHỦ ĐỀ 3: ÁNH SÁNG

1. Năng lượng ánh sáng, tia sáng, vùng tối

- Ánh sáng là một dạng của năng lượng.

- Biểu diễn tia sáng bằng đường thẳng có mũi tên chỉ chiều truyền của ánh sáng.

- Chùm sáng song song rất hẹp được coi là mô hình của tia sáng.

- Vùng tối là vùng phía sau vật cản sáng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới. Vùng tối do nguồn sáng hẹp có ranh giới rõ rệt với vùng sáng. Vùng tối do nguồn sáng rộng có ranh giới không rõ rệt với vùng sáng.

2. Sự phản xạ ánh sáng

- Khi ánh sáng truyền đến một bề mặt nhẵn bóng sẽ xảy ra hiện tượng phản xạ.

- Định luật phản xạ ánh sáng:

• Tia sáng phản xạ nằm trong mặt phẳng tới;
• Góc phản xạ bằng góc tới.

- Phản xạ khuếch tán là hiện tượng các tia sáng song song truyền đến bề mặt không nhẵn, bị phản xạ theo mọi hướng.

3. Ảnh của vật qua gương phẳng

- Ảnh của vật qua gương phẳng là ảnh ảo (không hứng được trên màn chắn). Độ lớn của ảnh bằng độ lớn của vật, khoảng cách từ một điểm của vật đến gương phẳng bằng khoảng cách từ ảnh của điểm đó đến gương (ảnh và vật đối xứng nhau qua gương).

- Hai cách dựng ảnh của vật qua gương phẳng:

• Cách 1: Dựa vào định luật phản xạ ánh sáng.
• Cách 2: Dựa vào tính chất của ảnh.

CHỦ ĐỀ 4: TỪ

1. Nam châm

- Nam châm là vật có từ tính (hút được các vật bằng sắt và một số hợp kim của sắt). Vật liệu bị nam châm hút là vật liệu có tính chất từ.

- Thanh nam châm được treo vào một sợi dây mảnh hoặc kim nam châm khi đặt cân bằng trên mũi nhọn luôn chỉ hướng Bắc – Nam. Một cực của nam châm hướng về phía bắc địa lí gọi là cực Bắc, cực kia hướng về phía nam địa lí gọi là cực Nam. Để phân biệt 2 cực của nam châm người ta sơn 2 màu khác nhau, màu đỏ là cực Bắc ghi chữ N (viết tắt từ tiếng Anh North), màu xanh là cực Nam ghi chữ S (viết tắt từ tiếng Anh South).

- Khi đặt hai nam châm gần nhau, hai từ cực khác tên hút nhau, hai từ cực cùng tên đẩy nhau.

- Kim nam châm (nam châm thử) đặt gần nam châm sẽ chịu tác dụng của nam châm làm cho kim nằm theo một hướng xác định.

2. Từ trường

- Vùng không gian bao quanh nam châm hoặc dây dẫn mang dòng điện có từ trường.

- Nam châm hoặc dòng điện đều có khả năng tác dụng lực từ lên kim nam châm đặt gần nó. Người ta dùng kim nam châm (gọi là nam châm thử) để nhận biết từ trường.

- Hình ảnh các đường mạt sắt xung quanh nam châm được gọi là từ phổ. Từ phổ cho ta một hình ảnh trực quan về từ trường.

- Các đường sức từ có chiều xác định. Ở ngoài nam châm chúng có chiều đi ra từ cực Bắc, đi vào cực Nam.

- Trái Đất là một nam châm khổng lồ có 2 cực địa từ không trùng với 2 cực địa lí.

- Sử dụng la bàn để xác định hướng địa lí.

3. Nam châm điện

- Cấu tạo nam châm điện bao gồm ống dây dẫn, một thỏi sắt non lồng trong lòng ống dây, hai đầu ống dây nối với 2 cực nguồn điện. Lõi sắt non trong ống dây có tác dụng làm tăng từ trường của nam châm điện.

- Từ trường của nam châm điện chỉ tồn tại trong thời gian dòng điện chạy trong ống dây; dòng điện thay đổi thì từ trường của nam châm điện thay đổi.