A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Ứng phó với tâm lý căng thẳng

- Căng thẳng tâm lí là tình trạng mà con người cảm thấy khi phải chịu áp lực về tinh thần, thể chất. Những người trải qua mức độ căng thẳng tâm lí cao hoặc căng thẳng trong một thời gian dài có thể gặp các vấn đề về sức khỏe tinh thần và thể chất.

- Một số biểu hiện của cơ thể khi bị căng thẳng: mệt mỏi, chán ăn, khó ngủ, đau đầu, tim đập nhanh, hoa mắt, chóng mặt, đổ mồ hôi, đau bụng,...

- Nguyên nhân gây ra căng thẳng có thể đến từ bên ngoài như: áp lực học tập, các mối quan hệ bạn bè, kì vọng của gia đình,... hoặc có thể đến từ bản thân như: tâm lí tự ti, suy nghĩ tiêu cực, lo lắng thái quá, các vấn đề về sức khỏe,...

- Tâm lí căng thẳng gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hằng ngày và sự phát triển của cơ thể; kết quả học tập giảm sút, mất tập trung, đau nhức cơ thể, suy giảm trí nhớ, cáu gắt, bạo lực,... và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ trong cuộc sống.

- Khi bị căng thẳng, em cần:

+ Nhận diện được những biểu hiện cơ thể và cảm xúc của bản thân;

+ Tìm hiểu nguyên nhân gây ra căng thẳng, sau đó có cách ứng phó tích cực.

- Một số cách ứng phó tích cực khi căng thẳng là:

+ Đối mặt và suy nghĩ tích cực, vận động thể chất, tập trung vào hơi thở, yêu thương bản thân...

+ Khi cảm thấy quá căng thẳng hay mối lo quá lớn không thể tự mình xử lí được hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ những người đáng tin cậy như người thân, thầy cô, bạn bè....

2. Phòng chống bạo lực học đường 

- Bạo lực học đường có nhiều biểu hiện như: đánh đập, ngược đãi, chê bai, lăng mạ, chửi bới, đe đọa, khủng bố, cô lập, lan truyền những thông tin sai sự thật về người học, ... xảy ra trong cơ sở giáo dục.

- Nguyên nhân của bạo lực học đường:

+ Do đặc điểm tâm, sinh lí của lứa tuổi học sinh;

+ Do thiếu kiến thức, thiếu kĩ năng sống;

+ Do ảnh hưởng từ môi trường gia đình môi trường xa hội không lành mạnh;

+ Do sự thiếu quan tâm từ cơ sở giáo dục....

- Bạo lực học đường gây ra nhiều tác hại đối với học sinh, gia đình, nhà trường và xã hội.

+ Người gây ra bạo lực học đường cũng có thể bị tổn thương về thể chất, tinh thần; bị lệch lạc nhân cách; phải chịu các hình thức kỉ luật, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

+ Người bị bạo lực học đường có thể bị tổn thương thể chất, tinh thần, giảm sút kết quả học tập và rèn luyện.

+ Đối với gia đình, bạo lực học đường có thể gây ra không khí căng thẳng, bất an, tổn hại về vật chất; xã hội thiếu an toàn và làng mạnh.

* Cách ứng phó với bạo lực học đường

- Để phòng tránh bạo lực học đường, em cần:

+ Kết bạn với những bạn tốt.

+ Trang bị cho bản thân những kiến thức, kĩ năng liên quan đến bạo lực học đường;

+ Thông báo cho giáo viên hoặc những người lớn đáng tin cậy khi phát hiện ra nguy cơ bạo lực học đường;

+ Rời khỏi những nơi có nguy cơ xảy ra bạo lực học đường;...

+ Em cần tránh: kết bạn với những bạn xấu; tỏ thái độ tiêu cực với bạn bè; tụ tập ở những nơi có nguy cơ xảy ra bạo lực học đường....

- Khi gặp bạo lực học đường, em cần phải:

+ Bình tĩnh, kiềm chế cảm xúc tiêu cực; chủ động nhờ người khác giúp đỡ.

+ Quan sát xung quanh để tìm đường thoát,...

+ Em cần tránh tỏ thái độ khiêu khích, thách thức, sử dụng hành vi bạo lực để đáp trả; kêu gọi bạn bè cùng tham gia bạo lực;...

- Để xử lí hậu quả của bạo lực học đường, em cần:

+ Thông báo sự việc với bố mẹ, người thân, thầy cô, công an và nhờ họ hỗ trợ đảm bảo an toàn;

+ Nhờ sự trợ giúp từ các cơ sở chuyên môn như: bệnh viện, phòng tư vấn tâm lí học đường…

+ Tránh giấu giếm, bao che, tự giải quyết bằng các biện pháp tiêu cực,...

* Một số quy định cơ bản của pháp luật về phòng, chống bạo lực học đường

- Việc phòng, chống bạo lực học đường được quy định trong một số văn bản pháp luật như: Nghị định số 80/2017/NĐ-CP của Chính phủ; Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017); Bộ luật Dân sự năm 2015;...

3. Quản lý tiền

- Quản lí tiền là biết sử dụng tiền hợp lí, có hiệu quả.

- Quản lí tiền hiệu quả giúp em rèn luyện thói quen chi tiêu hợp lí, tiết kiệm, biết cách kiếm tiền phù hợp với khả năng của mình,... để tạo dựng được cuộc sống ổn định, tự chủ và không ngừng phát triển.

- Quản lí tiền hiệu quả, em cần:

+ Sử dụng tiền hợp lí;

+ Đặt mục tiêu và thực hiện tiết kiệm tiền;

+ Học cách kiếm tiền phù hợp.

4. Phòng chống tệ nạn xã hội

- Tệ nạn xã hội này những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội, đạo đức và pháp luật mang tính phổ biến, gây hậu quả xấu về mọi mặt đối với đời sống xã hội.

- Có nhiều loại tệ nạn xã hội như: ma túy, mại dâm, cờ bạc, mê tín dị đoan, nghiện rượu, bia..

- Nguyên nhân của tệ nạn xã hội:

+ Do thiếu kiến thức; thiếu kỹ năng sống;

+ Do lười lao động; Ham chơi, đua đòi, thích hưởng thụ;

+ Do ảnh hưởng của môi trường gia đình, môi trường xã hội tiêu cực....

- Tệ nạn xã hội gây ra những hậu quả tiêu cực về sức khỏe, tâm lý, tính mạng, kinh tế của bản thân và gia đình; gây rối loạn trật tự xã hội; cản trở sự phát triển của đất nước

- Việc phòng chống tệ nạn xã hội được Nhà nước ta quy định trong một số văn bản luật như Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017) Luật Phòng, chống ma túy năm 2021,...

- Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm tham gia dưới mọi hình thức vào các tệ nạn xã hội ma túy, mại dâm, cờ bạc, mê tín dị đoan hành,...

- Hành vi vi phạm quy định của pháp luật về phòng chống tệ nạn xã hội sẽ bị xử lý theo nhiều hình thức như: cảnh cáo, xử phạt hành chính, phạt tù, tử hình,... tùy thuộc vào mức độ và tính chất vi phạm.

* Trách nhiệm của học sinh trong phòng, chống tệ nạn xã hội

- Chăm chỉ học tập, rèn luyện, nâng cao nhận thức, bổ sung kỹ năng, xây dựng lối sống giản dị, lành mạnh

Tuân thủ tuyên truyền phổ biến các quy định của pháp luật về phòng, chống tệ nạn xã hội

- Phê phán tố cáo các hành vi vi phạm quy định của pháp luật về phòng chống tệ nạn xã hội

- Tích cực tham gia các hoạt động phòng, chống tệ nạn xã hội ở nhà trường và địa phương.

5. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong gia đình

- Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống; quan hệ nuôi dưỡng làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ giữa họ với nhau theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình.

- Gia đình có các vai trò cơ bản; duy trì nòi giống, kinh tế, tổ chức đời sống gia đình, nuôi dưỡng, giáo dục con, cháu và góp phần phát triển xã hội.

- Theo Luật Hôn nhân và Gia đình, các thành viên trong gia đình có quyền và nghĩa vụ:

+ Vợ, chồng bình đẳng với nhau, có quyền, nghĩa vụ ngang nhau về mọi mặt trong gia đình, vợ chồng có nghĩa vụ thương yêu, chung thuỷ, tôn trọng, quan tâm, chăm sóc, giúp đỡ nhau cùng nhau chia sẻ, thực hiện các công việc trong gia đình,...

+ Cha mẹ có quyền và nghĩa vụ nuôi dạy con thành công dân tốt, bảo vệ quyền và lợi Ích hợp pháp của con, không phân biệt đối xử giữa các con, không ngược đãi, ép buộc con làm điều trái pháp luật, trái đạo đức,...

Con có bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn cha mẹ có nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng cha mẹ và tham gia công việc gia đình phù hợp lứa tuổi: giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia đình,...

+ Anh, chị, em có quyền, nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau, nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ,...

+ Ông bà nội, ông bà ngoại có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu nuôi dưỡng cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự không có người nuôi dưỡng,...

+ Cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà nội, ông bà ngoại, ...