Chủ đề

Nội dung

Kiến thức cần nhớ

1. Tây Âu từ thế kỉ V đến nửa đầu thế kỉ XVI

Qúa trình hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây Âu

 Từ thế kỉ III, đế quốc La Mã lâm vào tình trạng khủng hoảng, bị chia thành Đông La Mã và Tây La Mã

- Đến nửa cuối thế kỉ V, các bộ tộc người Giéc-man từ phương Bắc tràn xuống xâm chiếm lãnh thổ, đưa đến sự diệt vong của đế quốc La Mã (476).

- Đến thế kỉ IX, những vùng đất đai rộng lớn nhanh chóng bị các quý tộc biến thành khu đất riêng của mình, gọi là lãnh địa phong kiến và họ trở thành lãnh chúa.

- Từ cuối thế kỉ XI, thủ công nghiệp phát triển, hàng hoá sản xuất ra ngày càng nhiều đã thúc đẩy nhu cầu trao đổi.

- Một số thợ thủ công tìm cách thoát khỏi lãnh địa và đến những nơi có đông người qua lại để lập các xưởng sản xuất và bán hàng hoá => từ đó, các thị trấn xuất hiện, sau trở thành thành phố, gọi là thành thị trung đại.

Các cuộc phát kiến địa lí và sự hình thành quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu

- Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha là những nước tiên phong trong các cuộc thám hiểm bằng đường biển.Năm 1487, B.Đi-a-xơ - hiệp sĩ hoàng gia Bồ Đào Nha, đã dẫn đầu đoàn thám hiểm đến được mũi cực Nam châu Phi - mũi Hảo Vọng.

- Năm 1492, C.Cô-lôm-bô cùng đoàn thuỷ thủ từ Tây Ban Nha đi về phía tây, vượt qua Đại Tây Dương và đã tìm ra vùng đất mởi - châu Mỹ.

- Năm 1497, đoàn thám hiểm của V.Ga-ma gồm 4 chiếc tàu với 160 thuỷ thủ rời cảng Li-xbon (Bồ Đào Nha), cũng vòng qua điểm cực Nam châu Phi và cập bến Ca-li-cút ở phía tây nam Ấn Độ (1498). Ước mơ phát hiện tuyến đường biển sang Ấn Độ đã được thực hiện.

- Năm 1519, Ph. Ma-gien-lăng và đoàn thám hiểm từ Tây Ban Nha, đi về phía tây, hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới năm 1522.

- Sau các cuộc phát kiến địa lí, giới quý tộc và thương nhân châu Âu đẩy mạnh cướp bóc của cải, nô lệ, tài nguyên từ các nước thuộc địa châu Á, châu Phi, châu Mỹ đem về châu Âu.

- Tại châu Âu, giới quý tộc và thương nhân châu Âu dùng bạo lực và nhiều thủ đoạn đề tước đoạt ruộng đất của nông nô, tư liệu sản xuất của thợ thủ công....

=> Tư sản ở Tây Âu đã tích lũy được một nguồn vốn ban đầu và tập hợp được đội ngũ đông đảo những người làm thuê.

Phong trào Văn hóa Phục hưng và Cải cách tôn giáo

Phong trào Văn hóa Phục hưng diễn ra đầu tiên ở I-ta-li-a (thế kỉ XIV), sau đó lan nhanh sang các nước Tây Âu và trở thành một trào lưu rộng lớn.

-Phong trào Cải cách tôn giáo

Nguyên nhân bùng nổ:

- Thời trung đại, Thiên Chúa giáo là chỗ dựa vững chắc nhất của chế độ phong kiến, chi phối toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội châu Âu.

- Đến đầu thế kỉ XVI, Giáo hội Thiên Chúa giáo ngày càng có xu hướng cản trở sự phát triển của giai cấp tư sản.

=> Phong trào cải cách tôn giáo khởi đầu từ Đức sau đó lan sang các nước Tây Âu.

2. Trung Quốc và Ấn Độ thời trung đại

Trung Quốc từ thế kỉ VII đến giữa thế kỉ XIX

 Thời Đường bộ máy nhà nước được hoàn chỉnh.

- Các hoàng đế cử người thân tín cai quản các địa phương, đặt các khoa thi để tuyển chọn người đỗ đạt ra làm quan.Tiếp tục thực hiện chính sách xâm lược, mở rộng lãnh thổ như: lấn chiếm vùng Nội Mông, chinh phục Tây Vực, xâm lược Triều Tiên, củng cố chế độ cai trị ở An Nam đô hộ phủ (lãnh thổ Việt Nam thời bấy giờ),…

=> Đến thời Minh - Thanh, mầm móng kinh tế tư bản chủ nghĩa đã xuất hiện nhưng còn nhỏ bé, chưa đủ sức chi phối mạnh mẽ đối với nền kinh tế - xã hội Trung Quốc.

Ấn Độ từ thế kỉ IV đến giữa thế kỉ XIX

-Đầu thế kỉ IV, San-đra Gúp-ta I lên ngôi, thống nhất được đất nước, lập ra Vương triều Gúp-ta.

-Từ cuối thế kỉ XII, người Hồi giáo gốc Thổ Nhĩ Kỳ đã xâm nhập, chiếm miền Bắc Ấn Độ và lập nên Vương triều Hồi giáo Đê-li (1206).

- Đầu thế kỉ XVI, người Hồi giáo tự nhận là dòng dõi Mông Cổ ở Ấn Độ đã lật đổ Vương triều Đê-li, lập ra vương triều Mô-gôn.

Dưới thời Vương triều Gúp-ta, đạo Bà La Môn phát triển thành đạo Hin-đu - tôn giáo thịnh hành ở Ấn Độ cho đến ngày nay.

 Chữ Phạn đạt đến mức hoàn chỉnh, trở thành ngôn ngữ - văn tự để sáng tác các tác phẩm văn học, thơ ca, đồng thời là nguồn gốc của chữ viết Hin-đi ngày nay.

 Kiến trúc Ấn Độ chịu ảnh hưởng sâu sắc của ba tôn giáo lớn: Phật giáo, Hin-đu giáo và Hồi giáo.

3. Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ X đến nửa đầu thế kỉ XVI

Các vương quốc phong kiến Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ X đến nửa đầu thế kỉ XVI

+ Trên lưu vực sông I-ra-oa-đi, Vương quốc Pa-gan thống nhất lãnh thổ.

Vương quốc Lào

- Đất nước Lào gắn liền với sông Mê Công, chủ nhân đầu tiên là người Lào Thơng.

- Thế kỉ XIII, một nhóm người Thái di cư đến đất Lào, gọi là người Lào Lùm, sinh sống hòa hợp với người Lào Thơng

 Năm 1353, Pha Ngừm đã tập hợp và thống nhất các mường Lào, lập nước riêng, gọi tên là Lan Xang (nghĩa là Triệu Voi).

- Vương quốc Lan Xang thành lập ở thế kỷ XIV, thịnh vượng ở thế kỷ XV - XVII.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

+ Chia đất nước làm 7 mường (tỉnh).

+ Đứng đầu là vua, dưới vua là Phó vương rồi đến 7 quan đại thần kiêm tổng đốc tỉnh.

+ Quân đội gồm quân triều đình và quân địa phương

- Kinh tế:

+ Sản xuất nông nghiệp, thủ công nghiệp và chăn nuôi gia súc phát triển.

+ Việc khai thác các sản vật quý được chú trọng.

+ Hoạt động trao đổi, buôn bán vượt ra ngoài biên giới.

Vương quốc Cam-pu-chia

- Năm 802, vua Giay-a- vác-man II, thống nhất lãnh thổ, đặt tên nước là Cam-pu-chia, mở ra thời kỳ Ăng-co thịnh đạt, kéo dài từ thế kỷ IX đến thế kỷ XV.

- Đến thể kỷ XV, vương quốc Cam-pu-chia suy yếu. Người Khơ-me phải chuyển kinh đô về phía Nam Biển Hồ để tránh các cuộc tấn công của người Thái.- Chính trị:

+ Đất nước được ổn định, thống nhất, chính quyền được củng cố.

+ Tiến hành nhiều cuộc tấn công quân sự ra bên ngoài.

- Kinh tế:

+ Nông nghiệp phát triển; nhà nước cho đào nhiều hồ, kênh, máng để trữ và điều phối nước tưới, ví dụ hồ Ba-ra, Ba-ray Đông.

+ Thủ công nghiệp: phát triển đa dạng nhiều ngành nghề, đặc biệt là nghề làm đồ trang sức và chạm khắc trên đá…

4. Đất nước dưới thời các vương triều Ngô- Đinh – Tiền Lê ( 939-1009)

Đất nước buổi đầu độc lập ( 939-967)

 Năm 939, Ngô Quyền bãi bỏ chức Tiết độ sứ, xưng vương và chọn Cổ Loa làm kinh đô.

- Bộ máy chính quyền thời Ngô:

+ Ở trung ương: vua đứng đầu đất nước, quyết định mọi việc; đặt các chức quan văn, võ; quy định lễ nghi, sắc phục của quan lại các cấp.

+ Ở địa phương: vua cử các tướng có công coi giữ các châu quan trọng.

- Đất nước được bình yên, văn hóa dân tộc được phục hồi.

- Tại Hoa Lư (Ninh Bình), xuất hiện nhân vật Đinh Bộ Lĩnh. Trong 2 năm (966 - 967), bằng các biện pháp vừa mềm dẻo, vừa cứng rắn, Đinh Bộ Lĩnh đã lần lượt dẹp yên các sứ quân, thống nhất đất nước.

- Năm 968, sau khi thống nhất đất nước, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), nhà Đinh ra đời.

Đại Cồ Việt thời Đinh và Tiền Lê (968-1009)

Cuối năm 979, Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn bị ám hại, con út là Đinh Toàn nối ngôi khi mới 6 tuổi.

+ Nhân cơ hội nhà Đinh suy yếu, nhà Tống lăm le xâm lược Đại Cồ Việt.

+ Đất nước lâm nguy, tướng sĩ trong triều suy tôn Lê Hoàn lên ngôi vua, lãnh đạo kháng chiến

- Lê Hoàn lập nên nhà Tiền Lê, tiếp tục công cuộc xây dựng quốc gia độc lập.

- Tổ chức bộ máy:

+ Ở trung ương: do vua đứng đầu, nắm mọi quyền hành; giúp việc cho vua là Thái sư và đại sư; dưới vua là các quan văn, quan võ; các con vua được phong vương và trấn giữ các vùng hiểm yếu

+ Ở địa phương: cả nước chia thành 10 đạo; đến năm 1002, vua cho đổi đạo thành lộ, phủ, châu rồi đến giáp; đơn vị cấp cơ sở là xã, các quan lại địa phương chưa được sắp xếp đầy đủ

- Quân đội gồm hai bộ phận: cấm quân và quân đóng tại các địa phương.

- Triều đình chú trọng xây dựng pháp luật như định ra luật lệnh (năm 1002) và tăng cường quan hệ ngoại giao với nhà Tống.