BÀI 2: SỐNG CÙNG KÍ ỨC CỦA CỘNG ĐỒNG

ĐỌC HIỂU: ĐĂM SĂN CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Hãy nhớ lại một vài nhân vật lịch sử hoặc nhân vật văn học thường được mọi người gọi là anh hùng và cho biết do đâu mà họ được tôn xưng như thế?

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Lời văn ở đoạn này gắn với truyện hay với kịch?

CH 2: Lưu ý những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn. Những hình ảnh đó có điểm gì độc đáo?

CH 3: Chú ý sự xuất hiện của cụm từ “bà con xem...” và ý nghĩa, tác dụng của nó trong lời kể.

CH 4: Cảnh tiệc tùng trong đoạn này được miêu tả qua lời của ai? Điều đó giúp ích gì trong việc thể hiện hình tượng nhân vật Đăm Săn?

CH 5: Việc miêu tả ngoại hình nhân vật Đăm Săn có gì khác thường và có tác dụng như thế nào?

SAU KHI ĐỌC

CH 1: Tóm tắt các sự kiện chính trong văn bản trên.

CH 2: Đăm Săn đã gặp khó khăn gì vào thời điểm cuối cuộc giao chiến với Mtao Mxây? Nhờ đâu mà chàng vượt qua được khó khăn ấy để giành chiến thắng?

CH 3: Đăm Săn mà Mtao Mxây đều là những tù trưởng tài giỏi, nhưng văn bản trên đã cho thấy, người xứng đáng được xem là anh hùng của cộng đồng chỉ có thể là Đăm Săn. Hãy so sánh hai nhân vật để làm rõ điều đó.

CH 4: Trong sử thi, lời nói của nhân vật thường được góp phần quan trọng trong việc thể hiện tính cách, vị thế xã hội của mình. Hãy chọn và phân tích một số lời thoại của Đăm Săn trong văn bản trên để làm rõ điều đó.

CH 5: Cho biết:

a. Tác dụng của nói quá và cách ví von trong văn bản; nhận xét về ngôn ngữ sử thi.

b. Cụm từ “bà con xem...” trong văn bản trên là lời của ai hướng đến ai? Theo bạn, việc sử dụng những cụm từ như thế trong văn bản sử thi có tác dụng gì?

CH 6: Cảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn ở nửa sau của văn bản gợi cho bạn suy nghĩ gì về phong tục và không khí hội hè của người Ê-đê?

CH 7: Có người cho rằng văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây có đủ yếu tố của truyện, kịch và thơ. Cho biết ý kiến của bạn về nhận định trên.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

TRƯỚC KHI ĐỌC

CH 1: Họ được tôn xưng như thế là vì họ có công với cộng đồng, có những đóng góp và giúp đỡ con người

ĐỌC VĂN BẢN

CH 1: Lời văn ở đây gần với kịch 

CH 2: 

• Những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn:

+ Mỗi lần xốc tới, vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô.

+ Múa trên cao, gió như bão; múa dưới thấp, gió như lốc.

+ Múa chạy nước kiệu, núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

• Nhận xét: Những hình ảnh được sử dụng để miêu tả Đăm Săn chủ yếu mang yếu tố kì ảo nhằm đặc tả, nhấn mạnh sức mạnh kì vĩ của nhân vật Đăm Săn.

CH 3: 

Ý nghĩa, tác dụng của cụm từ “bà con xem...” trong lời kể:

- Giúp độc giả hiểu được cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây đang được kể lại từ một già làng, trưởng bản (người đứng đầu buôn làng) và đối tượng nghe là bà con buôn làng.

- Giúp CH chuyện tăng tính khách quan, chân thực.

- Giúp làm nổi bật đặc trưng của sử thi.

- Thể hiện thái độ tôn trọng người nghe của người kể chuyện, giúp người nghe chú ý đến những điều người kể đang nói đến.

CH 4: 

- Cảnh tiệc tùng trong đoạn văn này được miêu tả qua lời của một người kể chuyện (già làng, trưởng bản – những người đứng đầu buôn làng).

- Từ đó, hình tượng Đăm Săn hiện lên chi tiết, khách quan, chân thực, nhiều góc độ, giúp người đọc cảm nhận được những ấn tượng nhất định về nhân vật Đăm Săn.

CH 5: 

- Những chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật Đăm Săn:

+ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác tấm áo chiến, sát bên nghênh ngang đủ giáo gươm.

+ Đôi mắt linh lợi như mắt chim ghếch ăn hoa tre.

+ Bắp chân to bằng cây xà ngang.

+ Bắp đùi to bằng ống bễ.

+ Sức ngang sức voi đực.

+ Hơi thở ầm ầm tựa sấm dậy.

=>Tác dụng: làm nổi bật vẻ đẹp ngoại hình cường tráng, mạnh mẽ của Đăm Săn.

SAU KHI ĐỌC

CH 1: 

Các sự kiện chính trong văn bản bao gồm:

- Sự kiện 1: Hơ Nhị, vợ Đăm Săn bị Mtao Mxây bắt cóc. Biết tin, Đăm Săn cùng dân làng kéo đến nhà Mtao Mxây để cứu vợ mình.

- Sự kiện 2: Đăm Săn đưa ra lời thách thức đọ đao cùng Mtao Mxây. Lúc đầu, thái độ của Mtao Mxây rất hống hách, ngạo mạn. Tuy nhiên, khi thấy sự quyết tâm ngày càng mạnh cùng những lời dọa nạt sẽ phá nhà mình của Đăm Săn, hắn ta trở nên run sợ.

- Sự kiện 3: Cuộc đọ đao của Đăm Săn và Mtao Mxây diễn ra. Mtao Mxây rung khiên múa, tiếng kêu lạch xạch như quả mướp khô. Ngược lại, Đăm Săn mỗi lần rung khiên thì vượt một đồi tranh, một đồi lồ ô, chạy nhanh vun vút.

- Sự kiện 4: Khi đã thấm mệt, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho miếng trầu nhưng Đăm Săn đã đớp được và sức mạnh càng nhân lên.

- Sự kiện 5: Đăm Săn dùng cây giáo thần của mình nhằm đâm Mtao Mxây nhưng mãi không thủng. Khi chàng vừa chạy vừa ngủ thì được ông Trời báo mộng dùng cái chày mòn ném vào tai địch.

- Sự kiện 6: Đăm Săn nghe lời làm theo, kết quả Mtao Mxây thất bại.

- Sự kiện 7: Sau khi giành được chiến thắng, Đăm Săn thu về bao nhiêu của cải, cùng bản làng mở tiệc ăn mừng suốt mùa khô.

CH 2: 

- Khó khăn của Đăm Săn: Chàng dù đã dùng hết sức nhưng không đâm thủng được đùi của Mtao Mxây. Đăm Săn thấm mệt vừa chạy vừa ngủ và mơ thấy Ông Trời.

- Cuối cùng nhờ sự chỉ dẫn của Ông Trời, Đăm Săn đã chiến thắng bằng cách lấy cái chày ném vào vành tai của Mtao Mxây, làm hỏng bộ giáp của hắn.

CH 3: 

CH 4: Ơ diêng, ơ diêng, xuống đây! Ta thách ngươi đọ đao với ta đấy''

 Nhận xét: CH từ bộc lộ sự thẳng thắn, không hề run sợ của Đăm Săn khi thách đấu Mtao Mxây. Chi tiết này bộc lộ sự chính trực, thẳng thắn của Đăm Săn

"Sao ta lại đâm ngươi khi đang đi xuống nhỉ? Ngươi xem, đến cả con lợn nái của nhà ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là''

 Nhận xét: CH thoại thể hiện Đăm Săn là người trọng lời hứa, không chơi xấu kẻ thù, sử dụng cách nói thâm độc.

CH 5: 

a) 

- Tác dụng của lối nói quá và cách ví von trong văn bản:

+ Làm nổi bật vẻ đẹp ngoại hình, phong thái và hành động của người anh hùng tài giỏi, dũng cảm.

+ Thể hiện thái độ ngưỡng mộ, ca ngợi của dân làng với vẻ đẹp và sức mạnh của người anh hùng.

- Nhận xét về ngôn ngữ sử thi:

+ Đậm chất hùng tráng và giàu hình ảnh

+ Ngôn ngữ mang tính kịch

+ Sử dụng các biện pháp phóng đại, so sánh, nói quá trong ngôn ngữ để khắc họa vẻ đẹp nhân vật.

+ Ngôn ngữ giàu nhạc điệu

+ Có sự kết hợp giữa ngôn ngữ của nhân vật và người kể chuyện.

b) Cụm từ “bà con xem...” không chỉ để chỉ những người dân trong văn bản mà còn là để chỉ người đọc. Nhằm thu hút sự chú ý và thể hiện sự gần gũi, thân thuộc như đang giao tiếp.

CH 6: 

Cảnh tiệc tùng và hình ảnh Đăm Săn ở nửa sau của văn bản gợi cho em suy nghĩ: 

• Góp phần tô đậm chiến thắng vẻ vang cùng sự giàu có, thịnh vượng của người anh hùng mà cụ thể là nhân vật Đăm Săn.

• Khắc họa cuộc sống đầy đủ, thịnh vượng, ấm no của cộng đồng người Ê-đê trong thời đại sử thi.

• Phác họa sự kết nối của con người trong một cộng đồng: sự thân thiện giữa chủ và tớ, giữa các tù trưởng có quan hệ tốt với nhau, giữa con người với thiên nhiên.

CH 7: Theo ý kiến của em, văn bản Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây hội tụ đầy đủ yếu tố của truyện, kịch và thơ, bởi:

• Văn bản có yếu tố truyện bởi nó có người kể chuyện, nhân vật, sự kiện...

• Văn bản có yếu tố kịch vì văn bản có xung đột, mâu thuẫn giữa hai nhân vật, có đối thoại gay cấn; từ xung đột đó thấy được hành động và tính cách nhân vật.

• Văn bản có yếu tố thơ: lời văn của người kể chuyện thể hiện cảm xúc, các lời văn miêu tả thiên nhiên, sự vật.