PHẦN CHUẨN BỊ

Câu hỏi: Chia sẻ với  bạn câu chuyện về thời niên thiếu của một nhà bác học mà em đã được đọc hoặc được nghe kể. 

Trả lời: 

Sáng Chủ Nhật ngày 18/10/1931, Thomas Edison lìa trần chỉ 3 ngày trước lễ kỉ niệm sinh nhật lần thứ 52 của chiếc bóng điện đầu tiên. Đèn điện trên toàn lãnh thổ Hoa Kỳ đều tắt trong một phút để tưởng nhớ vĩ nhân, “người bạn của nhân loại” đã mang đến cho con người một thứ ánh sáng quý giá, một “mặt trời thứ hai”. Điều lạ lùng là ở chỗ, nhà bác học nổi tiếng này chỉ được học 3 tháng ở bậc tiểu học, bị cho là thiểu năng, khả năng viết rất kém và bị điếc.

Thomas Edison sinh tại Milan, Ohio, con của Samuel Ogden Edison, Jr. và Nancy Matthews Elliott (1810–1871). Thomas là người con thứ bảy trong gia đình đông anh chị em. Năm 7 tuổi, Edison được cha mẹ cho đi học ở ngôi trường độc nhất trong vùng. Gọi là trường nhưng chỉ có một lớp học gồm 40 học sinh lớn bé đủ cả. Ông giáo dạy học sinh theo những trình độ khác nhau. Edison được xếp ngồi gần ông nhất, đó vốn là chỗ cho những học sinh kém cỏi và chậm chạp nhất. Trong khi học, Edison không chú tâm trả lời câu hỏi của thầy giáo mà ngược lại ngồi để hỏi thầy giáo những câu hỏi thực sự hóc búa. Chính vì vậy mà nhiều lúc mọi người trong lớp nghĩ Edison là một người ngớ ngẩn, có suy nghĩ và nhận thức không bình thường.

Không chịu làm theo những gì thầy giáo dạy, Edison luôn phải xếp đội sổ và thường xuyên bị bạn bè trêu trọc, chế giễu. Edison thời đó nổi tiếng là một cậu bé hiếu kì. Thường xuyên đi học muộn vì sức khỏe của Edison không bình thường. Ông được sinh ra thiếu tháng nên rất hay bị ốm. Thấy đầu óc của Edison luôn mơ mơ màng màng, lại có những câu hỏi khác xa với thực tế nên thầy giáo của Edison cho rằng, ông có vấn đề về thần kinh.

Nhưng thực tế thì trong khi bạn bè đồng lứa còn ham chơi, Edison đã không những luôn băn khoăn tìm hiểu mọi vật quanh mình mà còn muốn hiểu thấu đáo các vật đó. Một hôm, khi nhân viên thanh tra vào kiểm tra lớp học, thầy giáo của Edison chỉ vào cậu bé và nói: “Học trò này điên khùng, không đáng ngồi học lâu hơn”. Edison rất căm giận hai chữ “điên khùng” và ông đã mang chuyện này về kể với mẹ. Sau khi rõ ngọn ngành, bà Nancy vô cùng tức giận, dẫn Edison đến trước mặt thầy giáo và tuyên bố: “Ông bảo con tôi điên khùng sao? Tại sao một người thầy giáo lại có thể nói với học trò của mình như vậy? Tôi thấy trí óc của nó còn hơn cả ông đấy. Tôi sẽ giữ nó tại nhà và tự dạy cho nó những điều hay lẽ phải để ông thấy rằng sau này nó sẽ ra sao!”.

Từ đấy đã kết thúc ba tháng đi học tại trường của Edison. Mẹ ông từng là một giáo viên ở Canada và bà rất vui mừng khi đảm nhận việc dạy con mình. Bà khuyến khích và dạy Edison đọc rồi làm thực nghiệm. Sau này ông nhớ lại: "Mẹ tôi đã tạo ra tôi. Bà rất tin tưởng và chắc chắn về tôi. Tôi cảm thấy rằng tôi có một điều gì đó để sống, một ai đó để tôi không thể làm cho thất vọng”.

Chính vì vậy mà sau này, trong một lần tiếp kiến Tổng thống Mỹ Rutherford B. Hayes tại Nhà Trắng, Edison đã làm mọi người kinh ngạc khi trả lời câu hỏi của tổng thống về việc mình tốt nghiệp kĩ sư ở Mỹ hay tại Châu Âu? Ông đưa ra tờ giấy gấp tư trong đó có dòng nhận xét của thầy hiệu trưởng gửi về cho gia đình: "... trò T. Edison, con trai ông, là một trò dốt, lười và hư. Tốt nhất là nên cho trò ấy đi chăn lợn thì hơn vì chúng tôi thấy rằng, trò ấy có học nữa thì sau này cũng không làm được trò trống gì...”.

Edison đã từng ở trong một túp lều, cậu bé nằm sấp trên một đống cỏ tranh, đầu tóc rối bù, dưới bụng là mấy quả trứng gà. Cậu cứ thế nằm im, vẻ mặt đầy chăm chú. Khi bà Nancy đến để tìm hiểu sự việc thì cậu con trai của bà đã giải thích rằng, cậu đã nhìn thấy gà mẹ ấp trứng nở thành gà con nên tò mò muốn thử tự mình ấp xem có nở ra gà con được không. Edison khi thấy thí nghiệm khí cầu bay của bố và cậu đã miệt mài tự chế ra mấy loại chất hóa học và bảo người làm thuê của bố là Max thử uống. Sau khi uống thứ thuốc Edison đưa cho, Max gần như ngất lịm người. Nhưng Edison vẫn một mực cho rằng, không bay lên được là thất bại của anh ta chứ không phải của mình.

PHẦN ĐỌC

Bài đọc: Nhà phát minh 6 tuổi – Theo Gương hiếu học của 100 doanh nhân đoạt giải Nô-ben

Câu 1: Điều lạ mà cô bé Ma-ri-a quan sát được khi gia nhân bưng trà lên là gì?

Trả lời:

Mỗi lần gia nhân bưng trà lên, tách đựng trà thoạt đầu trượt trong đĩa. Nhưng khi nước trà rớt ra đĩa thì những tách trà kia bỗng nhiên dừng chuyển động, cứ như  bị cái gì đó ngăn lại. Đó là điều lạ mà cô bé Ma-ri-a quan sát được khi gia nhân bưng trà lên

Câu 2: Tìm trong bài đọc các thông tin về việc làm thí nghiệm của Ma-ri-a.

Trả lời:

Các thông tin về việc làm thí nghiệm của Ma-ri-a:

Mai-ri-a vào bếp, lấy một bộ đồ trà ra và tự mình làm đi làm lại thí nghiệm để quan sát hiện tượng mà cô bé thấy khi gia nhân bưng trà lên. Sau đó, cô bé nhận ra khi giữa tách trà và đĩa có một chút nước thì tách trà sẽ đứng yên. 

Câu 3: Câu trả lời Ma-ri-a tìm được sau khi làm thí nghiệm là gì?

Trả lời:

Kết quả thí nghiệm cho Ma-ri-a câu trả lời là khi giữa tách trà và đĩa có một chút nước thì tách trà sẽ đứng yên. 

Câu 4: Câu nói của người cha: “Đây sẽ là giáo sư đời thứ bảy của gia tộc tôi!' thể hiện điều gì?

Trả lời:

Câu nói của người cha: “Đây sẽ là giáo sư đời thứ bảy của gia tộc tôi!” cho thấy Ma-ri-a thực sự là cô bé thông minh, có tài năng thiên bẩm và rất tinh tường khi quan sát mọi thứ xung quanh.

Câu 5: Nêu cảm nghĩ của em về nhân vật Ma-ri-a.

Trả lời:

Nhân vật Ma-ri-a là một nhân vật thông minh và có tài năng thiên bẩm, được thể hiện rõ rệt khi chỉ mới 6 tuổi. Đó là điều đặc biệt so với các bạn cùng trang lứa. Vì lẽ đó, bà sau này đã trở thành giáo sư  của nhiều trường đại học và là người phụ nữ đầu tiên và phụ nữ duy nhất vinh dự giành được hai Giải Nobel trong hai lĩnh vực vật lý và hóa học.

PHẦN LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Câu 1: Tìm trong bài đọc Nhà phát minh 6 tuổi những từ có chứa tiếng "gia”, nêu nghĩa của những từ đó.

Trả lời:

Những từ có chứa tiếng "gia”:

• gia đình: tập hợp người cùng sống chung thành một đơn vị nhỏ nhất trong xã hội, gắn bó với nhau bằng quan hệ hôn nhân và dòng máu, thường gồm có vợ chồng, cha mẹ và con cái

• gia nhân: người ở giúp việc trong nhà theo chế độ cũ

• gia tộc: tập hợp gồm nhiều gia đình có cùng một tổ tiên

Câu 2: Chuyển câu sử dụng dấu ngoặc kép sau đây thành câu sử dụng dấu gạch ngang.

"Ông nâng bổng cô con gái nhỏ lên vai, đi thẳng ra phòng khách, hân hoan nói: “Đây sẽ là giáo sư đời thứ bảy của gia tộc tôi!"

Trả lời:

Chuyển câu sử dụng dấu ngoặc kép trên đây thành câu sử dụng dấu gạch ngang như sau: 

Ông nâng bổng cô con gái nhỏ lên vai, đi thẳng ra phòng khách và hân hoan nói – hoan hô con gái yêu quý  - giáo sư đời thứ bảy của gia tộc ta!

PHẦN VIẾT

Tìm  hiểu cách viết bài văn kể lại một câu chuyện

Câu 1: Đọc bài văn dưới đây và thực hiện yêu cầu.

Em được mẹ tặng cuốn sách có nhan đề "100 câu chuyện cổ tích hay nhất thế giới". Đối với em, thú vị nhất trong cuốn sách là câu chuyện "Cô bé Lọ Lem". 

Chuyện kể rằng, đã lâu lắm rồi, ở một đất nước xa xôi, có cô bé xinh đẹp tên là Lọ Lem. Sau khi mẹ Lọ Lem mất, bố cô lấy vợ mới. Người vợ mới có hai cô con gái riêng và chẳng yêu thương Lọ Lem chút nào. Không lâu sau, bố Lọ Lem cũng qua đời, cuộc sống của cô càng khổ cực.

Một ngày nọ, vua tổ chức vũ hội. Mẹ kế và hai cô con gái đi dự hội, bắt Lọ Lem ở nhà nhặt đậu lẫn trong đống tro. Lọ Lem khóc nức nở. Thế rồi, một bà tiên xuất hiện giúp cô nhặt đậu, hoá phép cho cô váy dạ hội và đôi giày thuỷ tinh tuyệt đẹp. Bà còn biến quả bí ngô thành cỗ xe ngựa đưa Lọ Lem đi dự hội. Bà dặn Lọ Lem phải về trước 12 giờ đêm, nếu không mọi phép thuật sẽ tan biến.

Ở vũ hội, Lọ Lem xinh đẹp đến mức hoàng tử chỉ khiêu vũ với mình cô. Đến 12 giờ, vì vội ra về, Lọ Lem làm rơi một chiếc giày. Hoàng tử sai người đi khắp nơi tìm chủ nhân của chiếc giày. Hai cô chị cũng ướm thử giày nhưng không vừa. Tới lượt Lọ Lem thì vừa như in. Hoàng tử vui mừng đón cô về cung. Từ đó, họ sống bên nhau hạnh phúc đến cuối đời.

Em rất thích câu chuyện này vì cái kết thật có hậu. "Cô bé Lọ Lem" xứng đáng là một trong những câu chuyện cổ tích hay nhất thế giới.

(Nguyễn Ngọc Mai Chi)

a. Tìm phần mở bài, thân bài, kết bài của bài văn trên và nêu nội dung chính của mỗi phần.

b. Dựa vào câu chuyện được kể trong phần thân bài, nói tiếp diễn biến của các sự việc dưới đây: 

c. Trong bài văn, câu chuyện được kể lại theo cách nào ?

d. Những từ được in đậm trong bài văn có tác dụng gì ? 

Trả lời:

a. Mở bài, thân bài, kết bài và ý chính của các đoạn là:

• Mở bài là đoạn: Em được mẹ tặng cuốn sách có nhan đề "100 câu chuyện cổ tích hay nhất thế giới". Đối với em, thú vị nhất trong cuốn sách là câu chuyện "Cô bé Lọ Lem". 

• Nội dung chính: Giới thiệu câu chuyện 

• Thân bài là đoạn: Chuyện kể rằng,... hạnh phúc đến cuối đời.

• Nội dung chính: Thuật lại nội dung của câu chuyện tác giả yêu thích nhất

• Kết bài là đoạn: Em rất thích câu chuyện này vì cái kết thật có hậu. "Cô bé Lọ Lem" xứng đáng là một trong những câu chuyện cổ tích hay nhất thế giới.

• Nội dung chính: Nêu cảm xúc, suy nghĩ của bản thân về câu chuyện

b. 

Các sự việc trong câu chuyện “Cô bé Lọ Lem” là:

• Sự việc 2: cuộc sống của cô càng khổ cực.

• Sự việc 3: Mẹ kế và hai cô con gái đi dự hội, bắt Lọ Lem ở nhà nhặt đậu lẫn trong đống tro. Lọ Lem khóc nức nở. 

• Sự việc 4: Một bà tiên xuất hiện giúp cô nhặt đậu, hoá phép cho cô váy dạ hội và đôi giày thuỷ tinh tuyệt đẹp. Bà còn biến quả bí ngô thành cỗ xe ngựa đưa Lọ Lem đi dự hội. Bà dặn Lọ Lem phải về trước 12 giờ đêm, nếu không mọi phép thuật sẽ tan biến.

• Sự việc 5: Lọ Lem xinh đẹp đến mức hoàng tử chỉ khiêu vũ với mình cô. Đến 12 giờ, vì vội ra về, Lọ Lem làm rơi một chiếc giày.

• Sự việc 6: Hai cô chị cũng ướm thử giày nhưng không vừa. Tới lượt Lọ Lem thì vừa như in. Hoàng tử vui mừng đón cô về cung. Từ đó, họ sống bên nhau hạnh phúc đến cuối đời.

c. Trong bài văn, câu chuyện được kể lại theo cách sau: 

=> Theo sự việc diễn ra trong câu chuyện.

d. Những từ được in đậm trong bài văn có tác dụng liên kết chặt chẽ mạch viết của bài văn, khiến bài văn không bị rời rạc.

Câu 2: Trao đổi những điểm cần lưu ý khi viết bài văn kể lại một câu chuyện.

- Bố cục của bài văn.

- Trình tự của các sự việc.

- Từ ngữ dẫn dắt và kết nối các sự việc.

Trả lời:

Gợi ý: 

• Các em trao đổi với nhau về bố cục của bài viết gồm có những phần nào, những phần đó phải viết những gì

• Các em có thể trao đổi về cách sắp xếp các sự việc sao cho đúng nội dung, trình tự của câu chuyện 

• Trao đổi về các từ ngữ dẫn dắt, liên kết là những từ nào, sử dụng từ đó như thế nào

PHẦN ĐỌC MỞ RỘNG

Câu 1: Đọc bài thơ, bài văn viết về trải nghiệm trong cuộc sống.

Trả lời:

Các em có thể tham khảo bài thơ sau: 

BIỂN 

Như chiếc chảo rất lớn
Ông trời định nấu canh
Lỡ tay bỏ nhiều muối
Nên thôi, lại để dành!

Uống bao nước vào lòng
Biển vẫn gào vẫn thét
Ăn mặn quá phải không?
Nước nào cho đã khát

Biển reo vui ào ạt
Khi bãi có chúng em
Biển xô vai người lớn
Hắt sóng vào trẻ con

Chiều, biển trở nên buồn
Khi chúng em rời bãi
Nước dâng tận bờ dương
Muốn cùng lên xe đấy!

Biển ơi, chờ chút nhé
Hình như còn chỗ ngồi
Nhưng...biển to lớn thế
Ta đành tạm biệt thôi!

Bác tài xế nhìn biển
Nhấn vang một hồi còi...

Đặng Hấn

Câu 2: Viết phiếu đọc sách theo mẫu.

Trả lời:

Các em có thể tham khảo mẫu sau để viết phiếu đọc sách: 

• Tên bài thơ, bài văn: Biển

• Tác giả: Đặng Hấn

• Ngày đọc: 04/01/2023

• Trải nghiệm trong cuộc sống được nhắc đến: đi biển cùng với gia đình

• Suy nghĩ của em về trải nghiệm: đó là  một trải nghiệm rất nhiều kỉ niệm, đáng giá và vui vẻ

• Em đã có trải nghiệm này chưa ? Cùng với ai ?: Em đã có trải nghiệm này cùng với gia đình của mình

• Mức độ yêu thích: 5*

PHẦN VẬN DỤNG

Câu hỏi: Tìm thêm các câu chuyện về các thần đồng hoặc nhà bác học nổi tiếng trên thế giới và ở Việt Nam (Thần đồng âm nhạc Mô-da, Kể chuyện thần đồng Việt Nam, …)

Trả lời:

Các em có thể tham khảo câu chuyện sau: 

Ở độ tuổi 12, Edison bắt đầu mất khả năng thính giác. Chuyện đồn rằng ông đã bị một nhân viên bán vé tàu bạt tai vì làm cháy một toa tàu trong khi thực hiện thí nghiệm. Trong khi đó, Edison nói rằng ông bị thương khi nhân viên nhà ga xách tai ông. Một số khác lại nói ông bị điếc là do một trận sốt phát ban khi còn nhỏ. Tuy nhiên, lời giải thích hợp lý nhất có lẽ là do gen di truyền, vì cha và một trong các người anh của Edison cũng bị mất khả năng thính giác. Cho đến nay, tất cả nguyên nhân vẫn chỉ là giả thuyết, nhưng có một điều chắc chắn là Edison lại cho rằng việc bị điếc hóa ra lại là điều hay. Ông nói, bị điếc khiến ông dễ tập trung vào các thí nghiệm hơn, không bị phân tán tư tưởng bởi những tiếng ồn xung quanh.

Cuộc sống của Edison ở Port Huron vừa cay đắng vừa ngọt ngào. Ông bán kẹo và bán báo trên các chuyến tàu hỏa từ Port Huron đến Detroit. Mặc dù bị điếc nhưng ông đã trở thành một điện tín viên sau khi ông cứu Jimmie Mackenzie khỏi lao vào tàu hoả. Cha của Jimmie là nhân viên nhà ga J.U. Mackenzie ở Mount Clemens, Michigan, rất vui mừng bảo trợ cho Edison và dạy ông trở thành điện tín viên. Vì bị điếc nên Edison tránh khỏi mọi tiếng ồn ào và cũng không phải nghe nhân viên điện báo bên cạnh. Một trong những cố vấn của cha Jimmie những năm đầu tiên này là một điện tín viên già và là một nhà phát minh tên là Franklin Leonard Pope, ông đã cho phép chàng trai trẻ Edison sống và làm việc trong tầng hầm tại nhà ông ở Elizabeth, New Jersey.

Năm 1873, Edison cưới cô Mary Steppewell 16 tuổi làm vợ. Mary Steppewell là cô gái giúp việc cho Edison tại một nhà máy của ông ở New York. Ngoài những điểm giống nhau về sự nghiệp, tư tưởng, cuộc sống, gia đình, Edison còn tìm thấy ở Mary Steppewell hình bóng của người mẹ thân yêu đã quá cố. Vượt qua sự phản đối gay gắt từ phía gia đình Mary Steppewell, hai người đã tổ chức một lễ cưới giản dị. Nhưng vì mải mê thí nghiệm, Edison đã quên mất sự kiện quan trọng nhất của cuộc đời. Giờ đón dâu đã tới, nhưng chú rể biến đi đâu mất. Phải mất hồi lâu, bạn bè thân hữu mới tìm thấy chú rể tương lai trong phòng thí nghiệm. Hầu như đa số các nhà bác học thiên tài đều đãng trí, nhưng đãng trí đến mức quên cả đi đón cô dâu trong ngày cưới thì trên thế giới có lẽ chỉ có mình Edison. Cuộc sống của hai người rất hạnh phúc. Mary trở thành trợ thủ đắc lực cho chồng, sinh cho ông ba người con, cả ba đều thành đạt.

Cuộc đời của Edison là một chuỗi những ngày làm việc không ngơi nghỉ. Năm 67 tuổi ông nói: "Mặc dù tôi đã 67 tuổi rồi, nhưng chưa thể là quá già". Bảy năm sau, ông nói: "Bây giờ sức khỏe của tôi vẫn còn tốt, vậy cần phải tiếp tục phấn đấu làm việc". Đến năm 77 tuổi, ông tuyên bố: "Triết học nhân sinh của tôi là làm việc. Tôi cần phải vén bức màn bí mật của thiên nhiên, để từ đó mưu cầu hạnh phúc cho loài người". Khi đã 84 tuổi, mọi người khuyên ông nghỉ hưu, ông thẳng thắn: "Chừng nào tử thần tới thì chừng đó mới là ngày nghỉ hưu của tôi".

Bị ảnh hưởng bởi một chế độ ăn giàu chất béo vào hồi đó, trong những năm cuối đời ông không ăn gì ngoài cứ ba giờ uống một lít sữa. Ông tin rằng chế độ ăn như vậy sẽ giúp ông hồi phục sức khỏe. Trong suốt cuộc đời cống hiến tận tụy của mình, Edison đã lãnh trước sau 1907 bằng phát minh, một kỉ lục vô tiền khoáng hậu trong giới khoa học. Ông cũng đã đọc tới hơn 10.000 cuốn sách và mỗi ngày ông có thể đọc hết 3 cuốn sách. Trí nhớ siêu việt và đầu óc sáng tạo không biết mệt mỏi đã làm cho tên tuổi ông trở thành chiếc chìa khóa tuyệt vời mở ra thế kỉ 20 cho nhân loại. Vì những phát minh kì diệu của ông, một tờ báo ở Mỹ hồi đó đã gọi Edison là “thầy phù thủy ở Menlo Park” (Menlo Park là tên phòng thí nghiệm của ông).

Đến ngày 18/10/1931, nhà khoa học vĩ đại đã đi hết quãng đường của sinh mệnh, xuôi tay từ giã cõi đời. Để tưởng nhớ "vị lãnh tụ mở ra thời đại điện khí", trước khi an táng ông, người ta đã tắt điện trong một phút khiến cả nước Mỹ chìm trong bóng tối. Hậu thế kính trọng và tưởng nhớ Edison vì ông là một người biết vượt lên số phận, vượt qua những khiếm khuyết của cơ thể để trở thành chủ nhân của hơn hai ngàn phát minh, là "Napoleon" trong khoa học