BÀI 7 - TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG VÀ CHẤT XÚC TÁC

KHỞI ĐỘNG

Tiến hành thí nghiệm sau để tìm hiểu về tốc độ của phản ứng hoá học:

Thí nghiệm 

Cho một thìa thuỷ tinh bột đá vôi và một mẩu đá vôi nhỏ có khối lượng bằng nhau lần lượt vào hai ống nghiệm 1 và 2, sau đó cho đồng thời vào mỗi ống nghiệm khoảng 5 ml dung dịch HCI cùng nồng độ. Quan sát hiện tượng xảy ra ở hai ống nghiệm và Giải nhanh các câu hỏi sau:

a) So sánh tốc độ tan của đá vôi trong dung dịch acid ở hai ống nghiệm.

b) Dựa vào đâu để kết luận phán ứng nào xảy ra nhanh hơn?

Giải nhanh:

a) Tốc độ phản ứng ở ống 1 nhanh hơn.

b) Dựa vào tốc độ thoát khí.

I. TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG LÀ GÌ?

Câu hỏi 1. Quan sát hình 7.1 và cho biết phản ứng nào xảy ra nhanh hơn, phản ứng nào xảy ra chậm hơn.

Giải nhanh:

Phản ứng a xảy ra nhanh hơn.

Luyện tập 1. Trường hợp nào sau có phản ứng xảy ra với tốc độ nhanh hơn trong hai trường hợp sau:

a) Để que đóm còn tàn đỏ ở ngoài không khí.

b) Đưa que đóm còn tàn đỏ vào trong bình chứa khí oxygen.

Giải nhanh:

Phản ứng b xảy ra nhanh hơn.

Vận dụng 1. Trong hai phản ứng sau phản ứng nào có tốc độ nhanh hơn, phản ứng nào có tốc độ chậm hơn?

a) Đốt cháy dây sắt trong oxygen.

b) Sự gỉ của sắt trong không khí.

Giải nhanh:

Phản ứng a có tốc độ nhanh hơn, phản ứng b có tốc độ chậm hơn.

Vận dụng 2. Kể thêm hai phản ứng, một phản ứng có tốc độ nhanh và một phản ứng có tốc độ chậm trong thực tế.

Giải nhanh:

• Phản ứng có tốc độ nhanh: tôi vôi.
• Phản ứng có tốc độ chậm: lên men rượu.

II. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÓC ĐỘ CỦA HẢN ỨNG

1. Ảnh  hưởng của diện tích tiếp xúc đến tốc dộ

Luyện tập 2. Cho cùng một lượng Zn hạt và Zn bột vào hai ống nghiệm 1 và 2. Sau đó, cho cùng một thể tích dung dịch HCl dư cùng nồng độ vào hai ống nghiệm. Dự đoán lượng Zn ở ống nghiệm nào sẽ tan hết trước.

Giải nhanh:

Zn ở ống nghiệm 2 sẽ tan hết trước.

Vận dụng 3. Nêu ví dụ trong thực tiễn có vận dụng yếu tố ảnh hưởng của diện tích bề mặt tiếp xúc đến tốc độ của phản ứng.

Giải nhanh:

Ví dụ: khi đun bếp củi người ta thường bổ các khúc gỗ lớn thành các thành khúc nhỏ hơn.

2. Ảnh hưởng của nhiệt độ

Luyện tập 3. Cho hai cốc thủy tinh đựng nước lạnh và nước nóng, thả đồng thời vào cốc một viên vitamin C (dạng sủi). Dự đoán xem cốc nào viên vitamin C tan nhanh hơn? 

Giải nhanh:

Cốc nước nóng thì vitamin C tan nhanh hơn.

Vận dụng 4. Tại sao trên các tàu đánh cá, ngư dân phải chuẩn bị những hầm chứa đá lạnh để bảo quản cá?

Giải nhanh:

Để giảm tốc độ ôi thiu, oxi hoá của cá.

3. Ảnh hưởng của nồng độ

Luyện tập 4. Đề xuất thí nghiệm cho đá vôi tác dụng với dung dịch HCl để chứng minh nồng độ có ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng.

Giải nhanh:

Chuẩn bị 2 ống nghiệm:

• Cho vào ống 1: 3 ml dung dịch HCl nồng độ 18%
• Cho vào ống 2: 3 ml dung dịch HCl nồng độ 6%

Cho đồng thời 2g đá vôi vào 2 ống nghiệm. Quan sát hiện tượng.

4. Chất xúc tác và chất ức chế

Câu hỏi 2. Trong thí nghiệm 4 cho biết MnO₂ làm thay đổi tốc độ phản ứng như thế nào.

Giải nhanh:

MnO₂ khiến tốc độ phân hủy của H₂O₂ tăng lên nhiều lần.

Luyện tập 5. Điều chế oxygen trong phòng thí nghiệm từ KclO3, phản ứng xảy ra nhanh hơn khi có MnO2. Cho biết vai trò của MnO₂ trong phản ứng này.

Giải nhanh:

MnO₂ là chất xúc tác phản ứng.