BÀI 41 - HỆ SINH THÁI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi. Quan sát hình 41.1, nêu tên một số loài sinh vật có trong quần xã và mối quan hệ giữa quần xã sinh vật với môi trường sống.

Giải nhanh:

Sinh vật trong quần xã: Voi, ngựa vằn, tê giác, cây gỗ, chim,… Các sinh vật trong quần xã tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường và tác động qua lại với các sinh vật khác tạo thành một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

I. HỆ SINH THÁI

Câu hỏi 1. Quan sát hình 41.2, nêu các thành phần cấu trúc cơ bản của hệ sinh thái và mối quan hệ giữa các thành phần này.

Giải nhanh:

• Các thành phần:
• Môi trường sống: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, nước, xác sinh vật,…
• Quần xã sinh vật: sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải.
• Mối quan hệ: Các thành phần vô sinh và hữu sinh của hệ sinh thái tác động qua lại lẫn nhau, đồng thời, các sinh vật trong thành phần hữu sinh của hệ sinh thái cũng luôn tương tác với nhau tạo thành một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

Câu hỏi 2. Lấy ví dụ cho mỗi kiểu hệ sinh thái và cho biết các thành phần của hệ sinh thái đó theo mẫu bảng sau:

Bảng 41.1. Thành phần của mỗi hệ sinh thái đó:

Giải nhanh:

II. CHUỖI THỨC ĂN VÀ LƯỚI THỨC ĂN

1. Chuỗi thức ăn

Câu hỏi 3. Vẽ chuỗi thức ăn có các loài sinh vật sau: diều hâu, cỏ, châu chấu, ếch, rắn.

Giải nhanh:

Cỏ → Châu chấu → Ếch → Rắn → Diều hâu.

2. Lưới thức ăn

Câu hỏi 4. Liệt kê một số chuỗi thức ăn có trong hình 41.4. Các chuỗi thức ăn đó có mắt xích nào chung?

Giải nhanh:

• Một số chuỗi thức ăn: Cây xanh → Thỏ → Linh Miêu → Sư Tử.

Cây xanh → Chuột → Linh Miêu → Sư Tử.

• Mắt xích chung: Cây xanh, linh miêu, sư tử, nấm, giun đất, vi sinh vật.

Luyện tập. Lấy ví dụ về lưới thức ăn trong tự nhiên.

Giải nhanh:

3. Tháp sinh thái

Câu hỏi 5. Nêu ý nghĩa của tháp sinh thái.

Giải nhanh:

Tháp sinh thái giúp xem xét mức độ hiệu quả dinh dưỡng của mỗi bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái.

Câu hỏi 6. Hãy xác định tên của ba loại tháp trong hình 41.5. Giải thích vì sao?

Giải nhanh:

• Tháp số 1 là tháp số lượng, vì tháp này được xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật trên một đơn vị diện tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
• Tháp số 2 là tháp khối lượng, vì tháp này được xây dựng dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.
• Tháp số 3 là tháp năng lượng, vì tháp này được xây dựng dựa trên số năng lượng được tích lũy trên một đơn vị diện tích trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng.

III. TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG TRONG HỆ SINH THÁI

Câu hỏi 6. Quan sát hình 41.6, mô tả quá trình trao đổi vật chất và chuyển hóa năng lượng trong hệ sinh thái.

Giải nhanh:

• Trong hệ sinh thái, các chất vô cơ từ môi trường ngoài truyền vào cơ thể sinh vật, qua các mắt xích của chuỗi và lưới thức ăn rồi trả lại môi trường.
• Nguồn năng lượng trong hệ sinh thái được lấy từ năng lượng ánh sáng mặt trời → sinh vật sản xuất → qua các bậc dinh dưỡng, năng lượng giảm dần.

IV. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC BẢO VỆ MỘT SỐ HỆ SINH THÁI ĐIỂN HÌNH CỦA VIỆT NAM

Câu hỏi 7. Quan sát hình 41.7, vận dụng những hiểu biết của bản thân, hãy nêu đặc điểm, ý nghĩa của mỗi hệ sinh thái.

Giải nhanh:

Vận dụng. Việc khuyến khích sử dụng các loại phân bón hữu cơ thay cho các loại phân bón hóa học có ý nghĩa gì đối với bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp.

Giải nhanh:

Cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây trồng, giúp cải tạo đất, tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật đất phát triển. Việc khuyến khích sử dụng các loại phân bón hữu cơ sẽ giúp hệ sinh thái nông nghiệp phát triển bền vững.