BÀI 25 - TRUYỀN NĂNG LƯỢNG NHIỆT

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Bằng cách nào mà năng lượng nhiệt có thể truyền từ phần này sang phần khác của một vật hoặc từ vật này sang vật khác có nhiệt độ thấp hơn?

Giải nhanh:

Nhờ các hình thức dẫn nhiệt, đối lưu hoặc bức xạ nhiệt.

I. CÁC HÌNH THỨC TRUYỀN NĂNG LƯỢNG NHIỆT

1. Hiện tượng dẫn nhiệt

Câu hỏi 1: Khi chạm vào một vật có nhiệt độ cao hơn nhiệt độ của tay, em cảm thấy nóng hay lạnh? Vì sao?

Giải nhanh:

Em cảm thấy nóng vì năng lượng nhiệt truyền từ vật nóng sang tay của em. 

Luyện tâp 1: Nêu ví dụ về hiện tượng dẫn nhiệt và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Giải nhanh:

Đặt cốc nước nóng lên trên bàn, lúc sau khoảng bàn đặt cốc nước ấy nóng lên. Khi đặt cốc nước nóng lên trên bàn, các phân tử nước ở dưới đáy cốc tạo ra dao động nhiệt độ, dẫn đến truyền nhiệt từ phần dưới cốc vào bàn.

2. Hiện tượng đối lưu 

Câu hỏi 2: Nêu ví dụ về hiện tượng đối lưu và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Giải nhanh:

Khi đun nước, dòng nước bên dưới sẽ nóng lên, trọng lượng riêng giảm và chuyển động lên trên, phần nước ở trên có trọng lượng riêng lớn hơn nên chuyển động xuống dưới.

Luyện tập 2: Vì sao khi đun nấu thức ăn, phải đun từ phía dưới?

Giải nhanh:

Do nhiệt độ ở phía dưới càng cao thì càng gần nguồn nhiệt và nhiệt truyền qua dễ dàng hơn.

Luyện tập 3: Một bạn học sinh phát biểu: Năng lượng nhiệt được truyền nhờ chuyển động thành dòng của chất lỏng. Phát biểu này nói về sự dẫn nhiệt hay sự đối lưu?

Giải nhanh:

Nnói về sự đối lưu.

Câu hỏi 3: Máy điều hoà thường có dàn nóng được đặt ở phía ngoài và dàn lạnh được đặt ở trong nhà. Dàn lạnh là nơi có luồng không khí lạnh bay ra. Vì sao dàn lạnh của máy điều hoà thường treo ở sát trần nhà?

Giải nhanh:

Vì dàn lạnh được treo ở trên, không khí lạnh sẽ lưu thông xuống phía dưới giúp giảm nhiệt độ hiệu quả hơn.

Luyện tập 4: Ở hình 25.4, mũi tên màu đỏ chỉ hướng chuyển động của dòng khí có nhiệt độ cao hơn dòng khí chuyển động theo mũi tên màu xanh. Dàn lạnh của tủ lạnh này nằm ở phía trên hay phía dưới? Vì sao?

Giải nhanh:

Dàn lạnh của tủ lạnh này nằm ở phía trên, không khí lạnh được tạo ra sẽ được đẩy lên trên, và sau đó đi xuống dưới để làm mát các khu vực trong tủ lạnh, giúp không khí lạnh lưu thông tốt hơn trong tủ lạnh.

3. Hiện tượng bức xạ nhiệt

Câu hỏi 4: Nêu ví dụ về hiện tượng bức xạ nhiệt và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Giải nhanh:

Khi để tay gần ngọn lửa, một lúc sau ta thấy tay nóng lên. Khi đó, năng lượng nhiệt từ ngọn lửa truyền tới tay ta làm tay ta nóng lên.

II. TRUYỀN NĂNG LƯỢNG TRONG HIỆU ỨNG NHÀ KÍNH

Câu hỏi 5: Trong cuộc sống hằng ngày, từ “Hiệu ứng nhà kính” thường được nói đến. Hiệu ứng nhà kính là gì?

Giải nhanh:

Hiệu ứng nhà kính là hiệu ứng xảy ra khi coi Trái Đất và bầu khí quyền bao quanh nó chứa nhiều khí CO₂, như một nhà kính.

III. CÔNG DỤNG CỦA VẬT DẪN NHIỆT VÀ VẬT CÁCH ĐIỆN

1. Tính dẫn nhiệt của các chất

2. Vật dẫn nhiệt

Câu hỏi 6: Ở hình 25.9b, bộ phận nào cần dẫn nhiệt tốt, bộ phận nào cần cách nhiệt tốt?

Giải nhanh:

Thân nồi dẫn nhiệt tốt, tay cầm cách nhiệt tốt.

Câu hỏi 7: Nêu công dụng của các bộ phận trong cấu tạo phích nước ở hình 25.10. 

Giải nhanh:

• Nút phích: bảo vệ nước bên trong khỏi bụi bẩn và côn trùng.
• Lớp tráng bạc:  ngăn sự truyền nhiệt ra ngoài giữ nước nóng lâu.
• Vỏ: bảo vệ ruột phích.
• Chân không: giúp nhiệt không truyền được ra bên ngoài. 

Vận dụng: Để nóng thêm một độ, một kilôgam nước biển cần thu vào một nhiệt lượng gấp khoảng 5 lần một kilôgam đất. Ở ven biển, vào những trưa hè nóng, gió thổi từ biển vào đất liền. Vì sao?

Giải nhanh:

Vì đất liền tăng nhiệt độ nhanh hơn nước biển nên không khí ở đất liền nóng hơn ở biển, chúng nở ra, có khối lượng riêng nhẹ hơn bay lên tạo chỗ trống, không khí ở biển có nhiệt độ thấp hơn, khối lượng riêng nặng hơn nên lấp đầy chỗ trống đó, tại đất liền không khí lạnh lại được làm nóng → tạo nên dòng đối lưu.