KHỞI ĐỘNG

Câu 1: Bằng cách nào mà năng lượng nhiệt có thể truyền từ phần này sang phần khác của một vật hoặc từ vật này sang vật khác có nhiệt độ thấp hơn?

Trả lời:

Thông qua các quá trình chuyển động của các phân tử hoặc nguyên tử, gồm 3 cơ chế: dẫn nhiệt, đối lưu và bức xạ nhiệt.

I. CÁC HÌNH THỨC TRUYỀN NĂNG LƯỢNG NHIỆT

1. Hiện tượng dẫn nhiệt

Câu 1: Khi chạm vào một vật có nhiệt độ cao hơn nhiệt độ của tay, em cảm thấy nóng hay lạnh? Vì sao?

Trả lời:

Cảm giác nóng được truyền lên não thông qua các dây thần kinh nhạy cảm với nhiệt độ ở tay,. 

Luyện tâp 1: Nêu ví dụ về hiện tượng dẫn nhiệt và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Trả lời:

Đặt cốc nước nóng lên trên bàn, lúc sau khoảng bàn đặt cốc nước ấy nóng lên. Vì nhiệt độ truyền từ nơi có nhiệt độ cao đến nơi có nhiệt độ thấp, nên nhiệt của ly nước cũng được truyền tới bàn tại mặt bàn tiếp xúc.

2. Hiện tượng đối lưu 

Câu 2: Nêu ví dụ về hiện tượng đối lưu và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Trả lời:

Khi đun nước, dòng nước bên dưới sẽ nóng lên, trọng lượng riêng giảm và chuyển động dần lên phía trên, phần nước ở phía trên chuyển động xuống dưới, tạo thành dòng đối lưu.

Luyện tập 2: Vì sao khi đun nấu thức ăn, phải đun từ phía dưới?

Trả lời:

Để xuất hiện hiện tượng truyền nhiệt bằng hình thức đối lưu, giúp thức ăn chín nhanh hơn và đều hơn.

Luyện tập 3: Một bạn học sinh phát biểu: Năng lượng nhiệt được truyền nhờ chuyển động thành dòng của chất lỏng. Phát biểu này nói về sự dẫn nhiệt hay sự đối lưu?

Trả lời:

Sự đối lưu.

Câu 3: Máy điều hoà thường có dàn nóng được đặt ở phía ngoài và dàn lạnh được đặt ở trong nhà. Dàn lạnh là nơi có luồng không khí lạnh bay ra. Vì sao dàn lạnh của máy điều hoà thường treo ở sát trần nhà?

Trả lời:

Vì không khí lạnh sẽ lưu thông xuống phía dưới nhờ vào hiệu ứng hút chân không tự nhiên, giúp giảm độ ẩm và nhiệt độ trong phòng một cách hiệu quả hơn.

Luyện tập 4: Ở hình 25.4, mũi tên màu đỏ chỉ hướng chuyển động của dòng khí có nhiệt độ cao hơn dòng khí chuyển động theo mũi tên màu xanh. Dàn lạnh của tủ lạnh này nằm ở phía trên hay phía dưới? Vì sao?

Trả lời:

Phía trên, giúp cho không khí lạnh dễ dàng lưu thông và tuần hoàn tốt hơn trong cả tủ lạnh.

3. Hiện tượng bức xạ nhiệt

Câu 4: Nêu ví dụ về hiện tượng bức xạ nhiệt và mô tả sơ lược sự truyền năng lượng ở hiện tượng đó.

Trả lời:

Ánh sáng mặt trời. 

Khi tia sáng chiếu vào bề mặt, các phân tử bề mặt hấp thụ các tia sáng và phát ra năng lượng dưới dạng sóng hạt nhân, truyền đi từ bề mặt đó đến các phân tử xung quanh và làm cho chúng rung động, nâng cao nhiệt độ của chúng. Sự truyền năng lượng này được gọi là bức xạ nhiệt.

II. TRUYỀN NĂNG LƯỢNG TRONG HIỆU ỨNG NHÀ KÍNH

Câu 5: Trong cuộc sống hằng ngày, từ “Hiệu ứng nhà kính” thường được nói đến. Hiệu ứng nhà kính là gì?

Trả lời:

Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng không khí của trái đất bị nóng lên do bức xạ sóng ngắn của Mặt Trời bị xuyên qua tầng khí quyển xuống bề mặt trái đất, nơi hấp thu lại hơi nóng, sau đó bức xạ phân tán vào khí quyển và bị CO2 hấp thu, từ đó khiến cho Trái Đất bị nóng lên.

III. CÔNG DỤNG CỦA VẬT DẪN NHIỆT VÀ VẬT CÁCH ĐIỆN

1. Tính dẫn nhiệt của các chất

2. Vật dẫn nhiệt

Câu 6: Ở hình 25.9b, bộ phận nào cần dẫn nhiệt tốt, bộ phận nào cần cách nhiệt tốt?

Trả lời:

Dẫn nhiệt: thân nồi 

Cách nhiệt: tay cầm.

Câu 7: Nêu công dụng của các bộ phận trong cấu tạo phích nước ở hình 25.10. 

Trả lời:

Nút phích: bảo vệ nước bên trong khỏi bụi bẩn và côn trùng.

Lớp tráng bạc:  ngăn sự truyền nhiệt ra ngoài giữ nước nóng lâu.

Vỏ:  bảo quản ruột phích.

Chân không: giữ nhiệt không truyền được ra bên ngoài. 

Vận dụng: Để nóng thêm một độ, một kilôgam nước biển cần thu vào một nhiệt lượng gấp khoảng 5 lần một kilôgam đất. Ở ven biển, vào những trưa hè nóng, gió thổi từ biển vào đất liền. Vì sao?

Trả lời:

Vì đất liền tăng nhiệt độ nhanh hơn nước biển nên không khí ở đất liền nóng hơn không khí ở biển, chúng nở ra, có khối lượng riêng nhẹ hơn bay lên tạo chỗ trống, không khí ở biển có nhiệt độ thấp hơn nên di chuyển lấp đầy chỗ trống đó, tại đất liền không khí lạnh lại được làm nóng. Cứ như vậy, tạo nên dòng đối lưu không khí từ biển tràn vào đất liền tạo ra gió.