KHỞI ĐỘNG

Câu 1: Tại sao cần bổ sung nước trong quá trình luyện tập thể dục, thể thao?

Trả lời: 

Trong quá trình luyện tập, cơ thể tăng cường tiết mồ hôi để tỏa nhiệt, mà nước lại có vai trò vô cùng quan trọng đối với hoạt động sống của cơ thể. Do đó, cần bổ sung nước để đảm bảo cơ chế cân bằng giữa lượng nước lấy vào với lượng nước cơ thể sử dụng và đào thải ra ngoài.

I. MÔI TRƯỜNG TRONG CƠ THỂ

1. Khái niệm môi trường trong cơ thể

Câu 1: Quan sát hình 33.1 và nêu các thành phần của môi trường trong cơ thể.

Trả lời: 

Tế bào, mao mạch máu, mao mạch bạch huyết, khoảng gian bào (chứa dịch mô).

Luyện tập 1: Cho biết trong trường hợp nào dưới đây có chỉ số môi trường trong mất cân bằng:

Trả lời: 

Trường hợp 1.

2. Vai trò của sự duy trì ổn định môi trường trong cơ thể

Luyện tập 2: Một người phụ nữ 28 tuổi có kết quả một số chỉ số xét nghiệm máu thể hiện ở bảng 33.2. Em hãy nhận xét về các chỉ số này. Theo em người này cần chú ý gì trong khẩu phần ăn?

Trả lời: 

Dựa vào kết quả kiểm tra, chỉ số glucose cao hơn bình thường.

Một số chú ý trong khẩu phần ăn:

• Hạn chế tinh bột (carbohydrate), các thực phẩm chứa đường đơn (bánh, kẹo, nước ngọt); sử dụng lượng chất béo vừa phải, ưu tiên acid béo không bão hòa để tránh rối loạn chuyển hóa; tăng cường rau xanh, trái cây ít ngọt để cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất.

• Cần chia nhỏ bữa ăn (5-6 bữa/ngày) 

II. HỆ BÀI TIẾT

1. Chức năng của hệ bài tiết

Câu 3: Dựa vào bảng 33.3, nêu vai trò của da, gan, phổi và thận trong hệ bài tiết.

Trả lời: 

2. Cấu tạo của hệ bài tiết nước tiểu

Câu 4: Quan sát hình 33.3 và cho biết

a) Tên các cơ quan của hệ bài tiết nước tiểu.

b) Tên các bộ phận cấu tạo của thận.

Trả lời: 

a) Thận, ống dẫn nước tiểu, bóng đái và ống đái.

b) Cầu thận và các ống thận (ống lượn gần, ống lượn xa, ống góp).

3. Một số bệnh liên quan đến hệ bài tiết nước tiểu

Câu 5: Nêu tên, nguyên nhân một số bệnh về hệ bài tiết nước tiểu mà em biết.

Trả lời: 

Luyện tập 3. Vì sao nhịn tiểu lại là thói quen gây hại cho hệ bài tiết.

Trả lời: 

Làm bệnh nhân mất khả năng kiểm soát các cơ vòng ngoài bàng quang khiến nước tiểu rò rỉ tạo thành nguyên nhân khởi nguồn cho một chuỗi các bệnh lý tại thận và ngoài thận như nhiễm khuẩn niệu đạo, bàng quang, thận.

4. Một số thành tựu trong chữa bệnh liên quan đến thận

Câu 6: Quan sát hình 33.5 và cho biết đường di chuyển của máu trong máy chạy thận nhân tạo. Theo em bộ phận nào của thận nhân tạo thực hiện chức năng của thận trong cơ thể.

Trả lời: 

• Máu chưa lọc → máy bơm máu → máy lọc máu → máy điều chỉnh áp lực → cơ thể.

• Là máy lọc máu.

Luyện tập 4: Giải thích vì sao ghép thận là một phương pháp điều trị có hiệu quả cao cho người bị suy thận giai đoạn cuối?

Trả lời: 

Ở giai đoạn cuối, cả hai quả thận của bệnh nhân không đáp ứng được chức năng lọc máu để thải các chất độc, chất dư thừa ra khỏi cơ thể. Bởi vậy, để duy trì sự sống, bệnh nhân bắt buộc phải điều trị duy trì hoặc ghép thận, các biện pháp điều trị duy trì đòi hỏi chi phí tốn kém và phải thường xuyên đến bệnh viện. Trong khi đó, nếu có nguồn tạng thích hợp, ghép thận thành công có thể giúp bệnh nhân kéo dài sự sống với cuộc sống và sức khỏe gần giống một người khỏe mạnh.

Vận dụng 1: Giải thích tại sao không nên ăn quá nhiều muối, đường.

Trả lời: 

Ăn quá nhiều muối, đường sẽ làm mất cân bằng thành phần chất tan của môi trường trong cơ thể, nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên sẽ khiến các cơ quan bài tiết tương ứng quá tải, bị suy yếu, không đủ khả năng duy trì cân bằng môi trường trong cơ thể, từ đó, dẫn đến nhiều bệnh lí nguy hiểm cho cơ thể 

Vận dụng 2: Tại sao luyện tập thể thao giúp tăng cường quá trình thải độc của cơ thể?

Trả lời: 

• Tăng tốc độ vận động của các cơ hô hấp sẽ giúp tăng cường sức khỏe của hệ hô hấp, đào thải khí CO₂ hiệu quả hơn.

• Thân nhiệt tăng lên kích thích da bài tiết mồ hôi nhiều hơn, chất dư thừa như nước, urea, muối,… được bài tiết hiệu quả hơn

• Máu tuần hoàn trong cơ thể được tốt hơn, việc lọc máu ở thận để bài tiết các chất thải, chất dư thừa hòa tan trong máu cũng hiệu quả hơn.

• Tăng cường trao đổi chất trong quá trình luyện tập thể dục thể thao cũng giúp giảm các áp lực chuyển hóa lên chức năng của gan, thực hiện quá trình chuyển hóa các chất độc và bilirubin hiệu quả hơn.

Vận dụng 3: Nêu những biện pháp phòng tránh các bệnh liên quan đến hệ bài tiết mà gia đình em thường thực hiện. Theo em, gia đình em cần thực hiện thêm những biện pháp nào khác để bảo vệ hệ bài tiết?

Trả lời: 

Biện pháp:

• Thể dục, thể thao thường xuyên.

• Giữ vệ sinh toàn cơ thể.

• Uống đủ nước.

• Không nhịn tiểu.

• Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, tránh tiếp xúc với mầm bệnh.

Cần thực hiện thêm các biện pháp:

•  Chế độ ăn uống khoa học hơn: hạn chế thức ăn chế biến sẵn, thức ăn chứa nhiều muối, nước giải khát có gas và các loại thức ăn chứa nhiều đường khác;…

• Tạo thói quen khám sức khỏe định kì và không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.