KHỞI ĐỘNG

Câu 1: Quan sát hình 41.1, nêu tên một số loài sinh vật có trong quần xã và mối quan hệ giữa quần xã sinh vật với môi trường sống.

Trả lời:

• Voi, hươu cao cổ, nai, ngựa vằn, tê giác, cây gỗ, chim,…

• Mối quan hệ: Các sinh vật tác động qua lại với các nhân tố vô sinh của môi trường và với các sinh vật khác tạo thành một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

I. HỆ SINH THÁI

Câu 1: Quan sát hình 41.2, nêu các thành phần cấu trúc cơ bản của hệ sinh thái và mối quan hệ giữa các thành phần này.

Trả lời:

Các thành phần cơ bản:

• Môi trường sống (thành phần vô sinh): ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, đất, nước, xác sinh vật,…

• Quần xã sinh vật (thành phần hữu sinh): sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải.

Mối quan hệ: Các thành phần vô sinh và hữu sinh của hệ sinh thái tác động qua lại lẫn nhau, các sinh vật cũng luôn tương tác với nhau tạo thành một hệ thống sinh học hoàn chỉnh và tương đối ổn định.

Câu 2: Lấy ví dụ cho mỗi kiểu hệ sinh thái và cho biết các thành phần của hệ sinh thái đó theo mẫu bảng sau:

Trả lời:

II. CHUỖI THỨC ĂN VÀ LƯỚI THỨC ĂN

1. Chuỗi thức ăn

Câu 3: Vẽ chuỗi thức ăn có các loài sinh vật sau: diều hâu, cỏ, châu chấu, ếch, rắn.

Trả lời:

Cỏ => Châu chấu => Ếch => Rắn => Diều hâu.

2. Lưới thức ăn

Câu 4: Liệt kê một số chuỗi thức ăn có trong hình 41.4. Các chuỗi thức ăn đó có mắt xích nào chung?

Trả lời:

• Cây xanh => Thỏ=> Linh Miêu => Sư Tử.

• Cây xanh => Chuột => Linh Miêu => Sư Tử.

• Cây xanh => Chuột => Rắn => Linh Miêu => Sư Tử.

Mắt xích chung: Cây xanh, Linh Miêu, Sư Tử, Nấm/ Giun đất/ Vi sinh vật.

Luyện tập: Lấy ví dụ về lưới thức ăn trong tự nhiên.

Trả lời:

3. Tháp sinh thái

Câu 5: Nêu ý nghĩa của tháp sinh thái.

Trả lời:

Xem xét mức độ hiệu quả dinh dưỡng của mỗi bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái.

Câu 6: Hãy xác định tên của ba loại tháp trong hình 41.5. Giải thích vì sao?

Trả lời:

Tháp 1: số lượng, vì tháp này được xây dựng dựa trên số lượng cá thể sinh vật trên một đơn vị diện tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.

Tháp 2: khối lượng, dựa trên khối lượng tổng số của tất cả các sinh vật trên một đơn vị diện tích ở mỗi bậc dinh dưỡng.

Tháp 3: năng lượng, dựa trên số năng lượng được tích lũy trên một đơn vị diện tích trong một đơn vị thời gian ở mỗi bậc dinh dưỡng.

III. TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG TRONG HỆ SINH THÁI

Câu 6: Quan sát hình 41.6, mô tả quá trình trao đổi vật chất và chuyển hóa năng lượng trong hệ sinh thái.

Trả lời:

Quá trình xảy ra giữa các sinh vật trong quần xã và giữa quần xã với môi trường thông qua chu trình vật chất và dòng năng lượng:

• Trong hệ sinh thái, các chất vô cơ từ môi trường ngoài truyền vào cơ thể sinh vật, qua các mắt xích của chuỗi và lưới thức ăn (sinh vật sản xuất → sinh vật tiêu thụ → sinh vật phân giải) rồi trả lại môi trường.

• Nguồn năng lượng trong hệ sinh thái phần lớn được lấy từ năng lượng ánh sáng mặt trời, truyền vào quần xã ở mắt xích đầu tiên là sinh vật sản xuất, sau đó truyền theo một chiều qua các bậc dinh dưỡng, năng lượng giảm dần do sinh vật sử dụng và trả lại môi trường dưới dạng nhiệt.

IV. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC BẢO VỆ MỘT SỐ HỆ SINH THÁI ĐIỂN HÌNH CỦA VIỆT NAM

Câu 7: Quan sát hình 41.7, vận dụng những hiểu biết của bản thân, hãy nêu đặc điểm, ý nghĩa của mỗi hệ sinh thái.

Trả lời:

Vận dụng: Việc khuyến khích sử dụng các loại phân bón hữu cơ thay cho các loại phân bón hóa học có ý nghĩa gì đối với bảo vệ hệ sinh thái nông nghiệp.

Trả lời:

• Cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây trồng một cách an toàn, ít gây ngộ độc, sốc phân cho cây trồng.

• Cải tạo đất: bổ sung lượng mùn lớn cho đất, giúp cải tạo đất bạc màu, đất nghèo dinh dưỡng mà không làm mất cân bằng ph của đất; làm tăng độ tơi xốp, thoáng khí cho đất.

• Tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật đất phát triển.