KHỞI ĐỘNG

Câu 1: Vận động viên nâng được mức tạ lên đến hàng trăm kilôgam (hình 28.1) là nhờ những cơ quan nào? Em hãy nâng một vật vừa sức rồi chỉ ra sự phối hợp hoạt động của các cơ quan tham gia thực hiện động tác đó.

Trả lời:

Sự sắp xếp của xương, khớp, cơ ở tay có cấu trúc dạng đòn bẩy. Với khớp là điểm tựa, sự co cơ tạo nên lực kéo làm xương di chuyển tạo sự vận động của cơ thể

I. SỰ PHÙ HỢP GIỮA CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ VẬN ĐỘNG

Câu 1: Quan sát hình 28.2 và cho biết hệ vận động gồm những cơ quan nào?

Trả lời:

Cơ vân, khớp, xương

1. Cấu tạo của xương phù hợp với chức năng

Câu 2: Quan sát hình 28.3, cho biết sự phụ thuộc giữa cấu tạo và chức năng của xương đùi.

Trả lời:

Ở đầu xương có mô xương xốp gồm các tế bào xương tạo thành các nan xương: phân tán lực tác động

Phần thân xương có mô xương cứng gồm các tế bào xương sắp xếp đồng tâm: tăng khả năng chịu lực của xương.

Luyện tập 1: Thành phần hóa học của xương động vật cũng tương tự như xương người. Thực hiện thí nghiệm với 3 chiếc xương đùi ếch như sau:

Vận dụng kiến thức về phản ứng của acid, phản ứng cháy và thành phần hóa học của xương, giải thích kết quả thí nghiệm.

Trả lời:

• Bỏ vào acid HCl thì xương mềm, có thể uốn cong: trong xương chỉ còn lại chất hữu cơ.

• Bóp phần đã đốt thấy xương bở ra: trong xương chỉ còn lại các chất vô cơ.

=>  Xương được cấu tạo từ chất hữu cơ và các chất vô cơ (chất khoáng chủ yếu là calcium)

2. Cấu tạo của khớp phù hợp với chức năng

Câu 3: Nêu tên, vị trí một khớp trong cơ thể. Cho biết khớp đó thuộc loại khớp gì và chức năng của nó.

Trả lời:

Khớp gối - khớp động: Cho phép di chuyển theo các hướng

3. Cấu tạo của cơ vân phù hợp với chức năng

Câu 4: Quan sát hình 28.5 nêu cấu tạo của một cơ bắp từ đó chỉ ra sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng của cơ trong vận động.

Trả lời:

- Cấu tạo: nhiều bó sợi cơ, mỗi bó gồm rất nhiều sợi cơ, mỗi sợi gồm nhiều tơ cơ.

- Sự phù hợp:

+ Hai đầu bắp cơ có gân bám vào các xương qua khớp. Các tơ cơ nằm song song theo chiều dọc của sợi cơ, có khả năng thay đổi chiều dài dẫn đến sự co, dãn của bắp cơ kéo theo sự cử động của xương tạo nên sự vận động.

+ Sự thay đổi chiều dài và đường kính của bắp cơ quyết định độ lớn của lực cơ sinh ra, đảm bảo độ lớn của lực phù hợp với cử động.

II. SỰ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CƠ - XƯƠNG - KHỚP

Câu 5: Quan sát hình 19.7a trang 96 và dựa vào nguyên tắc đòn bẩy, cho biết cơ, xương, khớp phối hợp như thế nào khi ta nâng một quả tạ.

Trả lời:

Cơ bắp tạo ra lực cần thiết. Xương tạo ra nền tảng cứng chắc để chịu đựng lực tác động. Khớp giúp các cơ và xương di chuyển và xoay tròn để đưa quả tạ lên và xuống.

Điểm nâng của quả tạ được đặt tại một khoảng cách nhất định từ khớp của cánh tay. Khi nâng, cơ bắp trên cánh tay và vai sẽ co bóp lại và tạo ra lực đẩy. Với vị trí tay cố định, lực đẩy này sẽ được truyền qua khớp khuỷu tay và xương cổ tay, tạo ra một lực đòn bẩy để nâng quả tạ.

Luyện tập 2: Dựa vào nguyên tắc đòn bẩy, xác định điểm tựa, lực và trọng lực khi cơ thể ngửa đầu hoặc kiễng chân.

Trả lời:

III. BẢO VỆ HỆ VẬN ĐỘNG

1. Vai trò của thể dục, thể thao với sức khỏe và hệ vận động 

Câu 6: Quan sát hình 28.6 và cho biết tập thể dục, thể thao có ý nghĩa như thế nào đối với sức khỏe và hệ vận động. giải thích.

Trả lời:

• Hệ thần kinh linh hoạt hơn: tăng lượng tăng lưu lượng máu và O2 tới não

• Tăng sức khỏe hô hấp: tăng thể tích khí O2 khuếch tán vào máu, tăng tốc độ vận động của các cơ hô hấp

• Duy trì cân nặng hợp lý: tăng phân giải lipid

• Tăng sức bền và khối lượng cơ: kích thích tái tạo tế bào cơ, tăng hấp thụ glucose và sử dụng O2 và tăng lưu lượng máu đến cơ nên 

• Cơ tim và thành mạch khỏe hơn: tim đập nhanh hơn và máu chảy nhanh hơn

• Khớp khỏe hơn: màng dịch tiết chất nhờn đầy đủ, dây chằng vững chắc, dẻo dai hơn 

• Tăng khối lượng và kích thước xương: kích thích các tế bào tạo xương sụn ở đầu xương.

Vận dụng: Lập kế hoạch luyện tập một môn thể dục, thể thao cho bản thân nhằm nâng cao thể lực và có thể hình cân đối.

Trả lời:

Mỗi ngày dành 30 phút hoặc 1 tiếng đồng hồ để chạy bộ buổi sáng, diễn ra đều đặn và thường xuyên sẽ giúp cho chúng ta có một cơ thể khỏe mạnh.

2. Bệnh, tật liên quan đến hệ vận động và cách phòng tránh

Câu 7: Nêu nguyên nhân và cách phòng tránh một số bệnh, tật liên quan đến hệ vận động.

Trả lời:

Thoái hóa khớp

Nguyên nhân: tuổi tác, di truyền, tình trạng béo phì, chấn thương xảy ra thường xuyên tại khớp, tai nạn thể thao, tai nạn lao động, các bệnh lý khớp viêm như viêm khớp dạng thấp, gút hay nhiễm trùng khớp…

Biện pháp phòng ngừa:

• Dinh dưỡng: Thường xuyên bổ sung thực phẩm giàu canxi, các loại hạt, cá, tôm… và rau quả.

• Vận động: thực hiện những bài tập nhẹ nhàng như yoga, đi bộ, chạy bộ hàng ngày

• Sinh hoạt và làm việc: thay đổi liên tục tư thế, tránh ngồi hay đứng quá lâu, hạn chế làm việc quá sức, dành nhiều thời gian nghỉ ngơi.

• Cân nặng: điều chỉnh cân nặng hợp lý nhằm giảm bớt sức nặng lên khớp.