KHỞI ĐỘNG

Câu 1: Để đưa một vật lên cao, người công nhân có thể trực tiếp tác dụng lên vật một lực hướng thẳng đứng lên trên (hình19.1). Tuy nhiên, trong một số trường hợp, do kích thước hay khối lượng của vật lớn sẽ khó nâng trực tiếp theo cách này. Có cách nào để nâng được vật lên mà không cần tác dụng lực theo phương thẳng đứng?

Trả lời: 

Dùng một một thanh gỗ dài và một điểm tựa dùng lực đòn bẩy. 

I. ĐÒN BẢY CÓ THỂ LÀM ĐỔI HƯỚNG TÁC DỤNG CỦA LỰC 

Câu 1: Nêu một số ví dụ về dùng đòn bẩy làm đổi hướng của lực tác dụng.

Trả lời: 

• Bập bênh

• Cái mở nắp chai 

• Kìm

II. CÁC LOẠI ĐÒN BẨY

Câu 2: 

Trả lời: 

• Thước kẻ

• Cục tẩy

• Gọt bút.

Câu 3: Nêu một số ví dụ về mỗi loại đòn bẩy trong thực tiễn.

Trả lời: 

• Xà beng bẩy vật 

• Bập bênh

• Búa nhổ đinh

• Mái chèo thuyền.

III. SỬ DỤNG ĐÒN BÂY TRONG THỰC TIỄN

Câu 4: Mỗi hình trong hình 19.7a, b, c tương ứng với loại đòn bẩy nào?

Trả lời: 

19.7a) Loại 3: điểm tựa ở một đầu, vật ở đầu bên kia và lực tác dụng ở trong khoảng giữa

19.7b) Loại 1: điểm tựa ở giữa  

19.7c) Loại 2: điểm tựa ở một điểm đầu, vật ở a và lực tác dụng ở đầu bên kia.

Luyện tập: Quan sát hình 19.8 và cho biết đâu là đòn bẩy, đâu là điểm tựa và chỉ ra sự thay đổi hướng của lực trong hình.

Trả lời: 

Phần tay cầm: đòn bẩy

Phần đinh tán ở giữa cây kéo: điểm tựa. 

Tác động vào sợi chỉ một lực hướng từ trên xuống.

Câu 5: Trong hình 19.9, bộ phận nào có vai trò như một đòn bẩy?

Trả lời: 

Thân chày.

Câu 6: Chỉ ra bộ phận đóng vai trò đòn bẩy ở hình 19.10.

Trả lời: 

Tay cầm bơm nước.

Luyện tập 2:  Để nhổ một chiếc đinh ra khỏi tấm gỗ, người ta sử dụng một chiếc búa nhổ đinh hoặc một chiếc kim (hình 19.11). Em hãy:

a) Mô tả cách dùng hai dụng cụ này để nhổ đinh.
b) Vận dụng kiến thức, kĩ năng về đòn bầy để giải thích cách làm.

Trả lời: 

a) Dùng kìm kẹp vào đầu đinh nhô lên phía trên búa, giữ chặt kìm và bẩy đầu búa lên 

b) Lực $\underset{F}{\rightarrow}$ đặt vào đuôi cán búa, kìm có vai trò như một điểm tựa. Khi đó cánh tay đòn (d) của lực lớn.

Vận dụng: Nêu một số công việc trong thực tiễn có sử dụng đòn bẩy. Dùng hình vẽ để mô tả rõ tác dụng của đòn bẩy trong công việc đó.

Trả lời:

Chèo thuyền: