BÀI 38 - MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi. Lấy ví dụ một sinh vật và cho biết những yếu tố ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển của sinh vật đó.

Giải nhanh: 

Các yếu tố: nước, ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, cỏ dại, động vật, con người,…

I. MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA SINH VẬT

Câu hỏi 1. Quan sát hình 38.1 và cho biết:

a) Nơi sống của các sinh vật có trong hình. Từ đó, rút ra các loại môi trường sống của sinh vật.  

b) Những sinh vật nào có cùng loại môi trường sống.

Giải nhanh: 

a)  Hình a, b: Trong lòng đất. Hình c: Trên mặt đất.

Hình d: Trong thân cây.

Hình e: Đầm lầy, đất bùn ở vùng nước mặn, nước lợ.

Hình h: Trên mặt đất. Hình i: Trong nước.

Hình g: Trong đường ruột của người.

→ Môi trường sống: Môi trường trên cạn, môi trường dưới nước, môi trường trong đất và môi trường sinh vật.

b) 

• Môi trường trong đất: Sùng đất và giun đất.
• Môi trường sinh vật: Sâu đục thân và vi khuẩn đường ruột.
• Môi trường trên cạn: Cây đước, con bò, cây gỗ, cỏ.
• Môi trường dưới nước: Cá.

Luyện tập. Kể tên các loại môi trường sống. Lấy ví dụ một số sinh vật sống trong môi trường theo mẫu bảng 38.1.

Bảng 38.1. Môi trường sống và một số sinh vật sống trong môi trường đó

Giải nhanh: 

II. CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI CỦA MÔI TRƯỜNG

Câu hỏi 2. Quan sát hình 38.2 và cho biết:

a) Có những nhân tố nào của môi trường tác động đến sự sinh trưởng và phát triển của cây?

b) Trong các nhân tố đó, những nhân tố nào là nhân tố vô sinh, những nhân tố nào là nhân tố hữu sinh?

Giải nhanh: 

a) Ánh sáng, gió, nhiệt độ, độ ẩm, con người, động vật ăn thực vật, sinh vật trong đất.

b) Nhân tố vô sinh gồm ánh sáng, gió, nhiệt độ, độ ẩm. Nhân tố hữu sinh gồm con người, động vật ăn thực vật, sinh vật trong đất.

Câu hỏi 3. Phân biệt nhóm nhân tố sinh thái vô sinh và nhóm nhân tố sinh thái hữu sinh. Cho ví dụ.

Giải nhanh: 

Câu hỏi 4. Quan sát hình 38.3, cho biết:

a) Gấu có đặc điểm gì thích nghi với nhiệt độ giá lạnh ở vùng Bắc cực?

b) Xương rồng có đặc điểm gì thích nghi với điều kiện khô hạn ở sa mạc?

Giải nhanh: 

a) Đặc điểm của gấu: Có bộ lông và lớp mỡ dày giúp giữ ấm, bộ lông màu trắng giúp chúng ngụy trang, có tập tính ngủ đông.

b) Đặc điểm của xương rồng: Lá biến đổi thành gai, thân mọng nước, thân thường xẻ rãnh dọc, rễ nông và lan rộng.

III. GIỚI HẠN SINH THÁI

Câu hỏi 5. Quan sát hình 38.4 và cho biết cá rô phi có thể:

a) Tồn tại được trong khoảng nhiệt độ nào?

b) Sinh trưởng, phát triển thuận lợi ở khoảng nhiệt độ nào?

c) Sinh trưởng, phát triển tốt nhất ở nhiệt độ nào?

Giải nhanh: 

a) 5,6^oC – 42^oC b) 20^oC – 35^oC c) 30^oC

Vận dụng 1. Cho biết ưu điểm của trồng cây trong nhà lưới hoặc nhà kính.

Giải nhanh: 

Hạn chế tác động xấu của các nhân tố sinh thái từ môi trường tự nhiên đến sự sinh trưởng và phát triển của cây trồng, chủ động điều chỉnh các nhân tố sinh thái vô sinh để giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao.

Vận dụng 2. Giải thích vì sao trong sản xuất nông nghiệp, cây trồng được gieo trồng đúng thời vụ thường đạt năng suất cao.

Giải nhanh: 

Vì khi trồng cây đúng thời vụ, cây trồng sẽ có các nhân tố sinh thái vô sinh phù hợp, giúp cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt, chống chịu tốt với các điều kiện của môi trường → năng suất cao.