BÀI 36 - DA VÀ ĐIỀU HÒA THÂN NHIỆT Ở NGƯỜI

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Nêu một số phản ứng của cơ thể khi trời nóng, trời rét. Theo em, những phản ứng đó có lợi ích gì cho cơ thể?

Giải nhanh: 

Phản ứng: Khi trời nóng, mao mạch dưới da dãn, tăng tiết mồ hôi,... Khi trời lạnh, mao mạch dưới da co lại, co cơ chân lông để giảm sự tỏa nhiệt → giúp thân nhiệt được duy trì ổn định.

I. CHỨC NĂNG VÀ CẤU TẠO CỦA DA

Câu hỏi 1. Quan sát hình 36.1, nêu tên các lớp cấu tạo của da và chức năng của mỗi lớp cấu tạo theo mẫu sau:

Bảng 36.1. Các lớp cấu tạo và chức năng các lớp cấu tạo của da

Giải nhanh: 

Câu hỏi 2. Nêu tên một số bộ phận trong các lớp cấu tạo của da.

Giải nhanh: 

• Lớp biểu bì: tầng sừng, tầng tế bào sống.
• Lớp bì: tuyến nhờn, tuyến mồ hôi, nang lông, mạch máu, cơ dựng chân lông, các thụ thể cảm giác, dây thần kinh.
• Lớp mỡ dưới da: các tế bào mỡ.

II. ĐIỀU HOÀ THÂN NHIỆT

1. Thân nhiệt

Thực hành: Dùng nhiệt kế để đo nhiệt độ cơ thể của em và các bạn khác trước và sau khi bật nhảy tại chỗ 2 phút vào bảng 36.2. So sánh và giải thích kết quả.

Bảng  36.2. Kết quả đo thân nhiệt của cơ thể (^oC)

Giải nhanh: 

• Giải thích: Trước khi vận động, nhiệt độ cơ thể ở mức bình thường. Khi vận động, tốc độ hô hấp tế bào nhanh hơn để đáp ứng nhu cầu trao đổi chất và năng lượng, một phần năng lượng sinh ra giải phóng dưới dạng nhiệt.

Câu hỏi 2: Vì sao đo thân nhiệt là bước đầu của việc chẩn đoán bệnh?

Giải nhanh: 

Vì ở người bình thường, thân nhiệt duy trì ổn định ở mức 36,3 – 37,3^oC. Khi thân nhiệt ở ngoài khoảng đó là biểu hiện trạng thái sức khỏe bất thường. 

2. Điều hoà thân nhiệt

Câu hỏi 3. Quan sát hình 36.2 và cho biết khi trời nóng và khi trời lạnh, các mạch máu dưới da, tuyến mồ hôi và các cơ dựng lông hoạt động như thế nào.

Giải nhanh: 

Khi trời nóng, mạch máu dưới da dãn, tăng tiết mồ hôi, cơ dựng lông dãn. Khi trời lạnh, mạch máu dưới da co, ngừng tiết mồ hôi, cơ dựng lông co.

Luyện tập: Viết tên các bộ phận trong cơ thể và cho biết chúng thay đổi như thế nào ở mỗi trường hợp.

Bảng 36.3. Sự thay đổi của cơ thể khi nhiệt dộ môi trường thấp hơn cao

Giải nhanh: 

3. Phương pháp chống nóng, lạnh cho cơ thể

Câu hỏi 4. Nêu nguyên nhân và phương pháp chống nóng, lạnh cho cơ thể theo gợi ý bảng 36.4.

Bảng 36.4. Biểu hiện, nguyên nhân, cách phòng chống cảm nóng và cảm lạnh

Giải nhanh: 

III. THỰC HÀNH SƠ CỨU KHI CẢM NÓNG HOẶC CẢM LẠNH

Nêu ý nghĩa của mỗi việc làm trong bước 3 khi sơ cứu người cảm nóng và sơ cứu người cảm lạnh.

Giải nhanh: 

IV. CHĂM SÓC VÀ BẢO DA

Câu hỏi 5. Nêu các biện pháp chăm sóc và bảo vệ da.

Giải nhanh: 

Giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ; uống nhiều nước; ăn nhiều rau xanh và trái cây; chống nắng đúng cách; bổ sung độ ẩm cho da; hạn chế trang điểm.

Thực hành 2. Thực hiện dự án tìm hiểu một bệnh về da tại trường em theo các bước điều tra ở bài 28, trang 135 hoặc tìm hiểu một số thành tựu ghép da trong y học.

Giải nhanh: 

Câu trả lời tham khảo:

DỰ ÁN ĐIỀU TRA TỈ LỆ HỌC SINH MẮC BỆNH MỤN TRỨNG CÁ TẠI KHỐI 8

1. Kết quả điều tra

2. Xác định tỉ lệ mắc bệnh

• Tỉ lệ học sinh mắc bệnh mụn trứng cá là: 37/213 = 17,37%.
• Nhận xét: Tỉ lệ bị mụn trứng cá khá cao, xuất hiện ở cả nữ và namì.

3. Đề xuất một số cách phòng tránh

Giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ; uống nhiều nước; ăn nhiều rau xanh và trái cây; chống nắng đúng cách; bổ sung độ ẩm cho da; hạn chế trang điểm.

Vận dụng 1. Vì sao những vết thương trên da có thể phục hồi được?

Giải nhanh: 

Nhờ lớp biểu bì của da có các tế bào sống có khả năng phân chia liên tục.

Vận dụng 2. Cần lưu ý gì trong chế độ ăn vào mùa đông và mùa hè.

Giải nhanh: 

• Mùa đông: ăn thức ăn sinh nhiều năng lượng như thức ăn giàu protein,...
• Mùa hè: Hạn chế ăn những thức ăn sinh nhiều nhiệt, đồng thời, tăng cường những loại thức ăn có nhiều nước như canh, nước trái cây, rau quả,...

Vận dụng 3. Cần làm gì khi bị bỏng?

Giải nhanh: 

Tách người bị bỏng ra khỏi tác nhân gây bỏng; sơ cứu đúng cách; trường hợp bỏng nặng hơn, nhanh chóng chuyển người bị bỏng tới trung tâm y tế gần nhất.

Vận dụng 4. Em thường bảo vệ và chăm sóc da như thế nào?

Giải nhanh: 

Em thường giữ tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ; uống nhiều nước; ăn nhiều rau xanh và trái cây; chống nắng đúng cách; hạn chế trang điểm.