THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

Câu 1: Tìm từ ghép Hán Việt trong các cụm từ dưới đây (ở Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn). Chỉ ra nghĩa của mỗi từ ghép Hán Việt tìm được và nghĩa của mỗi yếu tố cấu tạo nên các từ đó:

các bậc trung thần nghĩa sĩ, lưu danh sử sách, binh thư yếu lược.

Đáp án chuẩn:

- Trung thần: những vị quan trung thành với nhà vua.

+ Trung: Trung thành.

+ Thần: Thần tử, người làm việc dưới trướng vua.

- Nghĩa sĩ: Người vì việc nghĩa mà hy sinh giúp đỡ người khác.

+ Nghĩa: người có nghĩa khí, dám hi sinh vì nghĩa lớn.

+ Sĩ: người có học vấn.

- Sử sách: sách ghi chép về lịch sử. 

+ Sử: Lịch sử.

+ Sách: Công cụ dùng để ghi chép.

- Binh thư: Sách bàn về binh pháp.

+ Binh: binh pháp dùng để đánh trận.

+ Thư: Công cụ dùng để ghi chép.

Câu 2: Tìm các thành ngữ trong những câu dưới đây. Giải thích nghĩa của mỗi thành ngữ tìm được và nghĩa của mỗi tiếng trong các thành ngữ đó.

a. Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền, mà bổng lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ, chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão... (Trần Quốc Tuấn)

b. Muốn cho người ta tin theo thì phải có danh chính ngôn thuận. (Nguyễn Huy Tưởng)

c. Ta sẽ chiêu binh mãi mã cầm quân đi đánh giặc. (Nguyễn Huy Tưởng)

d. Dân gian ai chẳng có lòng trung quân ái quốc. (Nguyễn Huy Tưởng)

Đáp án chuẩn:

a. Bách niên giai lão: Cùng sống với nhau đến trăm tuổi, đến lúc già.

- Bách: nhiều.

- Niên: Đơn vị thời gian là năm.

- Giai: Trong câu này là chỉ tốt.

- Lão: người gia.

b. Danh chính ngôn thuận: đủ tư cách, khả năng để đảm trách công việc nào đó; được pháp luật hoặc mọi người thừa nhận.

- Danh: danh tiếng.

- Chính: là chính đáng.

- Ngôn: nói, tự mình nói ra.

- Thuận: chuyển động theo cùng một hướng.

c. Chiêu binh mãi mã: Triệu tập lực lượng, chiêu mộ quân sĩ, mua sắm ngựa; tổ chức, củng cố quân đội.

- Chiêu: kêu gọi.

- Binh: binh sĩ.

- Mãi: ở đây được hiểu là mua.

- Mã: ngựa.

d. Trung quân ái quốc: Yêu nước và trung thành với vua.

- Trung: Trung thành.

- Quân: vua.

- Ái: yêu.

- Quốc: đất nước.

Câu 3: Ghép các thành ngữ, tục ngữ (in đậm) ở cột bên trái với nghĩa phù hợp ở cột bên phải:

Đáp án chuẩn:

a - 5

b - 4

c - 2

d - 3

e - 1

Câu 4: Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) nêu cảm nghĩ của em sau khi học văn bản Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn; trong đó có dùng ít nhất hai từ Hán Việt. Chỉ ra nghĩa của hai từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn văn.

Đáp án chuẩn:

Lòng yêu nước là tình cảm thiêng liêng và vô giá, giúp nhân dân ta vượt qua sóng gió và chống lại kẻ thù mạnh nhất thế giới mà không bao giờ nao núng. Tấm lòng yêu nước của Trần Quốc Tuấn được thể hiện cảm động qua bài “Hịch tướng sĩ”. Viết trước cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên lần thứ hai (1285), bài hịch là lời kêu gọi tướng lĩnh và binh sĩ, khơi dậy ý chí chiến đấu và sự thức tỉnh trước hành động bạo tàn của kẻ thù. Qua đó, thể hiện tình yêu nước nồng nàn và lòng căm thù giặc sâu sắc, cùng quyết tâm đánh bại kẻ thù xâm lược.

− Xâm lược: Xâm phạm chiếm đoạt.

− Binh sĩ: Người lính.