VĂN BẢN. VỊNH KHOA THI HƯƠNG

CHUẨN BỊ

Câu 1: 

- Đọc trước văn bản Vịnh khoa thi Hương, tìm hiểu, ghi chép lại những thông tin về nhà thơ Trần Tế Xương và bối cảnh lịch sử cuối thế kỉ XIX giúp cho việc đọc hiểu bài thơ này.

- Vịnh khoa thi Hương là bài thơ viết bằng chữ Nôm, được Trần Tế Xương sáng tác trong thời gian ông tham dự kì thi Hương tại trường thi Hà – Nam. Vợ chồng viên toàn quyền Đông Dương Pôn Du-me (Paul Doumer) và vợ chồng viên công sứ Nam Định Lơ Noóc-măng (Le Normand) có tới dự lễ xướng danh (ngày 27-12-1897).

Đáp án chuẩn:

* Tác giả:

  - Trần Tế Xương (1870 - 1907), thường gọi là Tú Xương, quê ở làng Vị Xuyên, huyện Mĩ Lộc, tỉnh Nam Định.

  - Cuộc đời ông gắn liền với thi cử, trải qua tám lần thi.

  - Thơ của Tế Xương kết hợp hài hòa giữa hiện thực, trào phúng và trữ tình, với trữ tình là chủ yếu. Bức tranh hiện thực trong thơ ông phản ánh sự thối nát của xã hội thực dân - nửa phong kiến.

* Bối cảnh lịch sử:

  - Những năm 60 của thế kỉ XIX, Việt Nam gặp khủng hoảng nghiêm trọng.

  - Các cuộc khởi nghĩa nông dân bùng nổ dữ dội trong những năm cuối thế kỉ XIX.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Hãy nêu chủ đề và bố cục bài thơ Vịnh khoa thi Hương của Trần Tế Xương.

Đáp án chuẩn:

- Chủ đề: Những cảnh chướng tai, gai mắt ở trường thi phản ánh tình trạng suy đồi của Nho học và sự xâm nhập ồ ạt của thứ văn hóa lai căng

- Bố cục theo thể thơ:

+ Hai câu đề: Giới thiệu về kì thi

+ Hai câu thực: Cảnh tượng khi đi thi

+ Hai câu luận: Những ông to bà lớn đến trường thi

+ Hai câu kết: Thái độ phê bình của nhà thơ với kì thi

- Bố cục theo nội dung:

+ Hai câu thơ đầu: Giới thiệu khoa thi năm Đinh Dậu

+ Bốn câu thơ tiếp: Thực cảnh trường thi nhốn nháo, ô hợp

+ Hai câu thơ cuối: Thái độ, tâm trạng xót xa của tác giả trước cảnh thi cử và hiện thực nước nhà.

Câu 2: Xác định các đối tượng trào phúng mà bài thơ hướng tới. Thái độ của tác giả đối với các đối tượng đó được thể hiện như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Đối tượng trào phúng: giám khảo coi thi, sĩ tử đi thi: Thí sinh không còn vẻ nho nhã trí thức thì những vị giám khảo cũng không còn vẻ nghiêm túc, đáng kính như trước nữa

- Giọng điệu mỉa mai, châm biếm nhưng đến hai câu thơ cuối, tác giả đã chuyển sang giọng điệu trữ tình để lay gọi, đánh thức lương tri mọi người.

Câu 3: Hai câu đề cho thấy kì thi có gì đặc biệt?

Đáp án chuẩn:

Cách thức tổ chức kì thức: 

- Trường Nam thi lẫn với trường Hà

- Từ "lẫn" đã thể hiện sự ô hợp, nhốn nháo trong thi cử. 

- Tác giả không dùng thi chung hoặc một cách diễn đạt khác trang trọng hơn mà dùng từ "thi lẫn"

=> Dự báo tính chất không nghiêm túc của kì thi, nhấn mạnh sự nhốn nháo, lộn xộn trường thi.

Câu 4: Phân tích ý nghĩa trào phúng của nghệ thuật sử dụng phép đối, nghệ thuật sử dụng ngôn từ ở hai câu thực và hai câu luận của bài thơ.

Đáp án chuẩn:

- Câu 3 và 4 khắc hoạ rõ rệt sĩ tử và quan trường, với sĩ tử lôi thôi và quan trường trang nghiêm.

- Câu 5 và 6 sử dụng biện pháp tu từ "đối", đối lập hình ảnh sĩ tử với quan sứ và bà đầm, làm nổi bật sự trang trọng giả tạo của trường thi.

- Kỹ thuật đảo ngữ và "đối" tạo hiệu quả đả kích, châm biếm, vừa hài hước vừa xót xa.

- Ngôn ngữ khẩu ngữ, giản dị nhưng biểu cảm.

=> Bốn câu thơ phê phán sự nhếch nhác của khoa cử và thể hiện nỗi xót xa của nhà thơ.

Câu 5: Xác định sắc thái giọng điệu của tác giả trong hai câu kết. Qua hai câu kết cũng như cả bài thơ, có thể thấy được thái độ và nỗi lòng của Trần Tế Xương trước tình cảnh đất nước như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Giọng điệu trữ tình trong bài thơ giúp lay tỉnh lương tâm các sĩ tử, thức tỉnh trách nhiệm của tri thức phong kiến.

- Lời kêu gọi thẳng thắn về thực trạng đất nước nhấn mạnh sự nhục nhã của hoàn cảnh, nhắc nhở nỗi nhục mất nước và căm ghét giặc ngoại bang.

Câu 6: Theo em, sự kết hợp giữa cảm xúc trào phúng và trữ tình đã giúp nhà thơ thể hiện được điều gì?

Đáp án chuẩn:

- Bài thơ trực tiếp thể hiện tâm tư và cảm xúc của nhà thơ về hoàn cảnh đất nước, với sự trào phúng và xót xa.

- Tác giả bày tỏ nỗi đau xót trước thực trạng đất nước và kêu gọi ý thức dân tộc, đặc biệt là những người tài có trách nhiệm cứu nước.