VĂN BẢN. CẢNH KHUYA

CHUẨN BỊ

Câu 1:

- Đọc trước văn bản Cảnh khuya, tìm hiểu và ghi chép thêm những thông tin về Chủ tịch Hồ Chí Minh giúp cho việc đọc hiểu bài thơ này.

- Cảnh khuya là bài thơ được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết ở chiến khu Việt Bắc vào cuối năm 1947, khi quân Pháp ồ ạt tấn công lên đây nhằm tiêu diệt lực lượng chủ lực và cơ quan đầu não lãnh đạo kháng chiến của Đảng và Chính phủ. Chiến dịch Việt Bắc của quân và dân ta dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã làm thất bại âm mưu của địch.

Đáp án chuẩn:

- Hồ Chí Minh (1890 - 1969), quê quán: xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

- Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và Cách mạng Việt Nam.

- Hồ Chí Minh là một nhà thơ lớn của dân tộc và là Danh nhân văn hóa thế giới

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

Câu 1: Xác định thể loại và các câu mang vần của bài Cảnh khuya. Nêu chủ đề của tác phẩm.

Đáp án chuẩn:

- Thể loại: Thất ngôn tứ tuyệt đường luật, nhưng sử dụng nhiều yếu tố hiện đại.

- Chủ đề: cảnh trăng sáng ở chiến khu Việt Bắc trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, qua đó thể hiện tình yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy cảm, lòng yêu nước sâu nặng và phong thái ung dung, lạc quan của Bác Hồ.

Câu 2: Qua hai câu thơ đầu, cảnh khuya của núi rừng Việt Bắc hiện lên như thế nào? Cảnh khuya ấy thể hiện được điều gì trong tâm hồn nhà thơ?

Đáp án chuẩn:

- Hai câu thơ đầu mô tả vẻ đẹp của núi rừng Việt Bắc với suối, trăng và hoa. Tiếng suối được so sánh như tiếng hát xa, thể hiện sự tĩnh mịch của cảnh. Trăng, một hình ảnh tiêu biểu trong thơ Bác, hiện lên lung linh huyền ảo. Điệp từ “lồng” nhấn mạnh vẻ đẹp của ánh trăng in trên mặt đất: đầu tiên là ánh trăng lồng vào tán cây cổ thụ, sau đó là ánh trăng lồng vào mặt đất tạo thành hình bông hoa.

- Cảnh đêm khuya nơi chiến khu Việt Bắc thanh bình, êm ả với âm thanh nhẹ nhàng và ánh sáng huyền ảo, gợi sự bình yên. Nhà thơ lắng nghe và đồng điệu với tiếng suối rừng, thể hiện sự tinh tế và nhạy cảm.

Câu 3: Phân tích hai câu thơ cuối bài. Qua đó, em hiểu thêm được gì về con người tác giả? 

Đáp án chuẩn:

Hai câu thơ cuối thể hiện tình yêu say đắm của tác giả đối với vẻ đẹp thiên nhiên. Cảnh đêm trăng giữa núi rừng Việt Bắc quá đẹp khiến “người chưa ngủ” không chỉ vì cảnh đẹp mà còn vì lo nghĩ cho vận mệnh dân tộc. Điệp ngữ “chưa ngủ” ở cuối câu thứ ba và đầu câu thứ tư mở ra hai mặt của tâm trạng Hồ Chí Minh, bộc lộ vẻ đẹp và chiều sâu tâm hồn của vị lãnh tụ.

Câu 4: Tìm biện pháp tu từ so sánh trong bài thơ. Nêu tác dụng miêu tả và biểu cảm của biện pháp tu từ đó.

Đáp án chuẩn:

- So sánh: "Tiếng suối trong như tiếng hát xa" so sánh âm thanh của tiếng suối với tiếng hát, làm nổi bật sự tương đồng về âm điệu.

- Tác dụng: Âm thanh tiếng suối trở nên có âm điệu và tình cảm hơn. 

- Câu thơ “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” có hai cách hiểu:

  + Cách 1: Ánh trăng chiếu qua tán cây và bông hoa, tạo nên không gian thiên nhiên ngập tràn ánh trăng.

  + Cách 2: Ánh trăng chiếu qua tán cây cổ thụ, phản chiếu trên mặt đất tạo hình thù như bông hoa.

=> Vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên núi rừng Việt Bắc hiện lên rõ nét qua con mắt của thi sĩ.

Câu 5: Viết một đoạn văn (khoảng 6 – 8 dòng) nêu cảm nghĩ của em về lí do Bác Hồ không ngủ được thể hiện trong bài thơ Cảnh khuya.

Đáp án chuẩn:

Câu thơ giải thích lý do Bác không ngủ: vì “lo nỗi nước nhà” và sự nghiệp cách mạng, lo cho cuộc sống của nhân dân. Nỗi nhớ nhà và lo lắng cho đất nước làm trái tim Bác thổn thức, khiến nhiều đêm Bác không ngủ được. Hình ảnh sao vàng tượng trưng cho tự do, độc lập và cuộc sống ấm no của nhân dân. Bác kết hợp tâm hồn nghệ sĩ với cốt cách chiến sĩ cộng sản kiên trung.