VĂN BẢN: LỜI TIỄN DẶN

TRƯỚC KHI ĐỌC 

CH1. Hãy chia sẻ đôi điều về một truyện thơ bạn từng biết hay từng đọc (nhan đề, tác giả, nội dung tác phẩm,...)

Tham khảo:

Nhan đề: Trăm năm không quên

Tác giả: Xuân Diệu

Nội dung tác phẩm: Truyện thơ "Trăm năm không quên" được viết vào những năm 1940, thời kỳ chiến tranh đang diễn ra gay gắt. Tác phẩm này mang một thông điệp về tình yêu và hy vọng vượt qua khó khăn trong cuộc sống.

Câu chuyện xoay quanh một cặp đôi trẻ yêu nhau, nhưng do hoàn cảnh địa chính trị khắc nghiệt, họ phải xa nhau. Trong suốt thời gian xa cách, tình yêu của họ vẫn bền vững và không phai nhạt. Dành cho nhau những lời nhắn nhủ, những tâm tư trọn vẹn qua những tấm thiếp tình. Mỗi câu thơ trong tác phẩm đều tạo ra một hình ảnh đẹp và sâu sắc về tình yêu và khát vọng sống trong thời kỳ khó khăn.

"Trăm năm không quên" là một truyện thơ rất đáng để đọc. Nó không chỉ mang lại cho người đọc những giây phút tâm hồn được bay bổng, mà còn gợi lên ý nghĩa về sự kiên nhẫn và hy vọng trong cuộc sống. Tác phẩm này trở thành biểu tượng của tình yêu mãnh liệt và khích lệ chúng ta không ngừng tin vào tình yêu và sức mạnh của con người trong những thời điểm khó khăn nhất.

CH2. Hãy nhớ lại một tác phẩm (thuộc bất kì thể loại nào) có kể một câu chuyện tình yêu đã thực sự gây ấn tượng với bạn. Theo bạn, điều gì khiến tình yêu trở thành đề tài bất tận của văn học?

Tham khảo:

Một tác phẩm "Những cánh hoa trên đá" của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Đây là một tiểu thuyết tuổi teen, nhưng câu chuyện tình yêu trong tác phẩm này rất đặc biệt và sâu sắc.

Tình yêu được coi là một đề tài bất tận của văn học bởi nó là một trạng thái cảm xúc phức tạp và đa chiều. Tình yêu không chỉ đơn thuần là một cảm giác lãng mạn, mà nó còn kết hợp nhiều yếu tố như sự hy sinh, khát vọng, và cả những thử thách và khó khăn.

Ngoài ra câu chuyện tình yêu trong văn học cũng cho phép thể hiện các yếu tố xã hội, lịch sử và văn hóa. Nó có thể là nền tảng để bàn về những khía cạnh sâu xa của cuộc sống con người, quan hệ giữa các cá nhân và xã hội, và cả những giới hạn và tự do trong tình yêu.

ĐỌC VĂN BẢN

CH1. Hình dung về bối cảnh câu chuyện.

Trả lời:

Lời người con trai dành cho người yêu mình khi chuẩn bị về nhà chồng

CH2. Chú ý cách diễn tả đầy hình ảnh về tâm trạng của cô gái. 

Trả lời:

Hình ảnh Lá ớt, lá cà, lá ngón - những loại lá độc, diễn tả tâm trạng đau đớn, buồn bã của cô gái. Báo hiệu cho một cuộc hôn nhân gượng ép của gia đình. Chứ không phải là tình yêu.

CH3. Chú ý cách cư xử khác thường nhưng hoàn toàn hợp lí của chàng trai.

Trả lời:

Chàng trai có những hành động níu kéo cho thời gian dài thêm: 

+ Cho anh kề vóc mảnh, quấn quanh vải ủ lấy hương người, lửa đượm xác hơi.

+ Anh bồng con của cô gái “con rồng, con phượng” như chính con của mình

CH 4. Cảm nhận niềm thương xót của chàng trai khi chứng kiến tình cảnh của người yêu ở nhà chồng.

Trả lời:

Chàng trai an ủi, động viên khi cô gái bị nhà chồng hành hạ, và một lần nữa khẳng định sự chung thuỷ son sắt trong tình yêu. Tuy bây giờ nằng về nhà chồng nhưng cố tình phản kháng lại sự xếp đặt của số mệnh, giả vờ ngớ ngẩn, vụng về để cho nhà chồng chán mình mà đuổi về bàng những việc làm : “Rửa bát xóc cả rổ – Rửa ốc rửa từng con”. Đoạn đầu của phần 2 miêu tả những hành động, cử chỉ ân cần, chăm sóc, lo lắng thuốc thang của chàng trai dành cho cô gái. Lời nói của chàng thật dịu dàng, chan chứa xót thương.

CH5. Lời thề nguyện thủy chung được diễn tả như thế nào? 

Trả lời:

Kết thúc truyện thơ Tiễn dặn người yêu là một kết thúc có hậu theo truyền thống của vân học dân gian : ước mơ thành sự thật. Hai người đoàn tụ, làm lại cuộc đời với yêu bất diệt. Chàng trai đã giữ đúng lời nguyện ước của mình “Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”. Vượt lên trên số phận khắc nghiệt bởi những hành động tích cực đáng trân trọng, bởi lòng chung thuỷ, sự cao thượng và sức mạnh tình yêu chân chính.

SAU KHI ĐỌC

CH1. Qua hai lời tiễn dặn trong đoạn trích, người đọc có thể nắm bắt được điều gì về bối cảnh của câu chuyện?

Trả lời:

Bối cảnh của câu chuyện là lời tiễn biệt của chàng trai với người con gái mình yêu đi lấy chồng. Tâm trạng buồn không nỡ rời xa, lưu luyến không muốn rời của người con trai. Bối cảnh của câu chuyện thật éo le, khi hai người yêu nhau mà không đến được với nhau. Chàng trai tuyệt vọng, khi phải rời xa người mình yêu. Và càng đau đớn hơn khi chàng trai chứng kiến người con gái bị chồng đánh đập, câu chuyện thật bi thương, khi đẩy cả hai nhân vật vào hoàn cảnh như vậy.

CH2. Lời kể trong đoạn trích là của ai? So với một số tác phẩm viết bằng văn xuôi đã học, lời kể ở đây có điểm gì đặc biệt?

Trả lời:

Lời kể trong đoạn trích là lời của: người con trai.

So với các tác phẩm viết bằng văn xuôi thì lời kể ở đây đặc biệt ở chỗ là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình. Thơ nhưng lại đan xen câu truyện. Là sự kết hợp của thơ và truyện, khiến tác phẩm trở nên sinh động và cuốn hút trước những tình tiết diễn biến của câu chuyện. Đây là đặc điểm nổi bật của truyện thơ, khi thành công kết hợp được cả hai yếu tố trong cùng một tác phẩm.

CH3. Nêu nhận xét về tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng và cách thể hiện tâm trạng ấy trong lời tiễn dặn 1.

Trả lời:

• Ta có thể nhận thấy tâm trạng của cô gái trên đường về nhà chồng là đau lòng, hoài niệm và lo lắng. Cô gái không chỉ đau lòng vì sự chia ly với người yêu mà còn lo lắng về cuộc sống mới, đồng thời cô gái cũng nhớ về những kỷ niệm buồn và vui cùng người yêu đã trải qua. Điều này được thể hiện qua câu thơ như:

Vừa đi vừa ngoảnh lại,

Vừa đi vừa ngoái trông,

Chân bước xa lòng càng đau nhớ.

Trong lời tiễn dặn, cô gái thể hiện tâm trạng của mình bằng cách nhắc nhở người yêu về những điều cần phải làm khi ở nơi xa, cùng lời chúc người yêu luôn vui vẻ, may mắn và bình an. Điều này cho thấy cô gái vẫn muốn yêu thương và quan tâm đến người yêu. 

CH4. Qua toàn bộ đoạn trích, hình ảnh chàng trai hiện lên với những đặc điểm gì? Bạn thấy xúc động nhất với những biểu hiện nào của nhân vật này?

Tham khảo:

Hình ảnh chàng trai hiện lên với những đặc điểm:

• Xót xa khi tiễn biệt người yêu đi lấy chồng,

• Lưu luyến không nỡ rời xa

• Tuyệt vọng khi không còn người yêu ở bên

• Thương xót cho cô gái mình yêu bị đánh đập, hành hạ 

Xúc động nhất là khi chàng trai quyết tâm đưa cô gái trở về đoàn tụ với mình. Không chấp nhận số phận mà giám đứng lên tìm lại tình yêu của mình bằng cách đưa cô gái thoát khỏi gia đình chồng hành hạ, đánh đập. Trở về bên nhau dù có muộn màng “Không lấy nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau vào mùa xuân - Không lấy nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau thời góa phụ về già.”

CH5. So sánh nội dung lời thề nguyền thủy chung và cách thể hiện lời thề nguyền ấy trong hai lời tiễn dặn.

Tham khảo:

* Giống nhau: đều thể hiện tình cảm, lòng thủy chung son sắt của chàng trai đối với cô gái.

* Khác nhau:

- Lời thề nguyền thứ nhất “Chết ba năm hình còn treo đó… chung một mái, song song.”: Xuất phát từ tuyệt vọng và cái chết. Chàng trai khẳng định dù trong bất cứ hình dạng, thân phận hay sự vật nào, hai người vẫn sẽ mãi ở bên nhau. Cái chết dường như không còn đáng sợ bởi có sự chung đôi, cùng nhau sánh vai với cô gái. 

- Lời thề thứ hai “Lòng ta thương nhau… không ngoảnh, không nghe.”: Lời thề thủy chung đến đây trở lại bình thường. Không còn là sự chết thay vào đó là những lời hy vọng, những niềm mong ước thiết thực hơn “trọn kiếp đến già”, “bền chắc như vàng, như đá”, “trăm lớp nghìn trùng”… Từ đó làm nổi bật lên một niềm tin mãnh liệt vào một tương lai tươi sáng, đó là khi chàng trai và cô gái được ở bên nhau.

CH6. Qua tìm hiểu đoạn trích và phần giới thiệu chung về tác phẩm Tiễn dặn người yêu, hãy nêu nhận xét về sự khác nhau giữa một bài thơ trữ tình và một truyện thơ.

Tham khảo:

CH7. Đoạn trích cho biết điều gì về không gian tồn tại và đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái - chủ nhân truyện thơ Tiễn dặn người yêu?

Lời giải:

Không gian núi rừng bình dị, quen thuộc của đồng bào Thái được miêu tả trực tiếp như một tấm phông rộng lớn cùng chia sẻ, đồng cảm với lòng người.

Trong thơ ca dân gian của người Thái, người Mông hay nhắc đến cái chết. Đó là một thủ pháp nghệ thuật để biểu hiện ý chí quyết bảo vệ tình yêu đến cùng. Cái chết là giới hạn cuối cùng của thử thách, nhưng “cái chết” cũng chỉ là cách biểu hiện quyết tâm (thực chất người trong cuộc không nghĩ đến cái chết và quả thực trong truyện này hai người đã quyết sống một cách mạnh mẽ và họ đã tìm lại được tình yêu).

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một đoạn thơ trong văn bản Lời tiễn dặn đã để lại cho bạn những ấn tượng thật sự sâu sắc.

Tham khảo:

*Gợi ý: học sinh tự phát triển luận điểm theo lối hành văn của mình

    “Chết ba năm hình còn treo đó;

    Chết thành sông, vực nước uống mát lòng

    Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,

...

=>Với việc sử dụng điệp cấu trúc “Chết…” làm nổi bật lời thề nguyền của chàng trai đã lên đến tận cùng, Chàng trai khẳng định dù biến thành bất cứ hình dạng, dáng vẻ nào, hai người vẫn sẽ ở bên nhau, vai kề vai sánh đôi. 

=>Cái chết tưởng chừng như hết nhưng khi đặt trong hoàn cảnh này, nó như trở thành một sự giải thoát cho cả hai, sẽ đưa họ đến bên nhau mà không ai có thể ngăn cách. Cách nói đầy hình ảnh này nhằm nhấn mạnh tình yêu mà chàng trai dành cho cô gái, nó dường như đã vượt ra khỏi ranh giới giữa sự sống và cái chết, tìm kiếm hy vọng trong sự tận cùng, chỉ vì muốn được ở bên nhau dù trong bất cứ thân phận nào.