BÀI 5. TÁN SẮC ÁNH SÁNG QUA LĂNG KÍNH. MÀU SẮC CỦA VẬT

Mở đầu: Một người mặc một chiếc áo màu đỏ đứng trên sân khấu. Dưới ánh sáng của đèn sân khấu luôn thay đổi màu, có phải lúc nào khán giá cũng nhìn thấy áo người này màu đỏ không?

Giải rút gọn:

Không phải lúc nào khán giả cũng nhìn thấy áo người này màu đỏ. Trong trường hợp này, ánh sáng từ đèn sân khấu chạy qua áo có màu đỏ và được phản xạ trở lại mắt khán giả. Do ánh sáng môi trường có các màu phụ khác nhau nên áo có thể hiển thị một gam màu khác nhau tùy thuộc vào điều kiện ánh sáng và môi trường xung quanh.

1. TÁN SẮC ÁNH SÁNG TRẮNG QUA LĂNG KÍNH

Câu 1: Tiến hành thí nghiệm (Hình 5.2) và cho biết chùm sáng đi vào lăng kính và đi ra khỏi lăng kính có điểm gì khác nhau

Giải rút gọn:

Chùm sáng trước khi đi vào lăng kính là một chùm sáng màu trắng còn sau khi đi ra khỏi lăng kính thì ánh sắc là một dải màu từ đỏ đến tím.

Luyện tập: Hãy kể ra các màu chính trong quang phổ của ánh sáng trắng

Giải rút gọn:

Các màu chính trong quang phổ của ánh sáng trắng là: đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.

Câu 2: a) Sự sắp xếp các màu trong quang phổ của ánh sáng mặt trời (Hình 5.3) và quang phổ của ánh sáng trắng qua lăng kính (Hình 5.2) có điểm gì giống nhau?

b) Vì sao ta có thể kết luận ánh sáng mặt trời là ánh sáng trắng?

Giải rút gọn:

a) Sự sắp xếp các màu trong hai quang phổ trên đều giống nhau là: : đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím.

b) Vì ánh sáng mặt trời  là một hỗn dải  ánh sáng liên tục có nhiều màu khác nhau.

2. ĐƯỜNG ĐI CỦA TIA SÁNG QUA LĂNG KÍNH

Câu 3: Quan sát sơ đồ đường đi của tia sáng trong Hình 5.5 và giải thích vì sao:

a) Tia khúc xạ IJ lệch gần pháp tuyến N₁N₁’ hơn so với tia tới SI.

b) Tia khúc xạ JR lệch xa pháp tuyến N₂N₂’ hơn so với tia tới IJ

Giải rút gọn:

a) Vì chiết suất của thủy tinh dùng làm lăng kính lớn hơn chiết suất không khí nên góc khúc xạ sẽ nhỏ hơn góc tới, tức là sẽ lệch xa pháp tuyến hơn so với tia tới.

b) Vì sự chênh lệch chiết suất sẽ làm cho góc tới j sẽ nhỏ hơn góc khúc xạ j’, tức là tia khúc xạ JR lệch xa hơn tia tới IJ.

Câu 4: Nêu nhận xét về phương của tia ló JR sau khi đi qua lăng kính so với tia tới SI

Giải rút gọn:

Phương của tia ló JR sau khi đi qua lăng kính so với tia tới SI sẽ bị lệch về phía bên kia của lăng kính, hướng xuống dưới mặt đáy của lăng kính.

3. MÀU SẮC CỦA VẬT

Luyện tập: Một quả bóng có màu vàng dưới ánh sáng mặt trời. Đặt quả bóng này trong phòng tối, sau đó lần lượt chiếu ánh sáng đỏ, lục vào quả bóng thì ta sẽ thấy nó có màu gì?

Giải rút gọn:

- Khi ánh sáng đỏ chiếu vào, màu vàng của quả bóng sẽ hấp thụ một phần và phản xạ một phần. Kết quả, quả bóng có thể xuất hiện một màu đỏ hoặc cam tăng cường, tùy thuộc vào đặc tính hấp thụ và phản xạ của màu vàng.

- Khi ánh sáng lục chiếu vào, quả bóng có thể phản xạ một phần ánh sáng lục và hấp thụ một phần. Kết quả, màu vàng của quả bóng có thể được tạo thành từ sự kết hợp giữa màu lục và màu vàng, tạo ra một màu mới.

Luyện tập: Trả lời câu hỏi ở phần Mở đầu bài học

Đáp án:

Không phải lúc nào khán giả cũng nhìn thấy áo người này màu đỏ. Trong trường hợp này, ánh sáng từ đèn sân khấu chạy qua áo có màu đỏ và được phản xạ trở lại mắt khán giả. Do ánh sáng môi trường có các màu phụ khác nhau nên áo có thể hiển thị một gam màu khác nhau tùy thuộc vào điều kiện ánh sáng và môi trường xung quanh.

Vận dụng: Vì sao lá cây thường có màu lục dưới ánh sáng mặt trời

Giải rút gọn:

Màu lục của lá cây thuộc dạng màu sắc hiển thị và nó có liên quan đến quá trình quang hợp. Lá cây chứa các tế bào chống nắng chứa các phân tử chlorophyll, mà chlorophyll có khả năng hấp thụ ánh sáng mặt trời trong các dải bước sóng nhất định nhưng nó không hấp thụ được ánh sáng màu xanh lá cây. Do vậy khi chiếu  ánh sáng mặt trời vào lá cây thì ánh sáng xanh được phản xạ hoặc truyền qua, tạo nên màu lục mà chúng ta quan sát được.