BÀI 46. KHÁI NIỆM VỀ TIẾN HÓA VÀ CÁC HÌNH THỨC CHỌN LỌC

Mở đầu: Trong quá trình phát sinh sự sống trên Trái Đất, nhờ đâu mà các loài sinh vật có khả năng thích nghi với điều kiện môi trường luôn thay đổi?

Giải rút gọn:

Nhờ các biến thể có lợi trong một môi trường cụ thể được chọn lọc và truyền lại trong quần thể qua các thế hệ. Điều này tạo ra sự đa dạng sinh học và khả năng thích nghi của các loài với điều kiện môi trường biến đổi.

1. TIẾN HÓA LÀ GÌ? 

Câu 1: Quan sát Hình 46.1, cho biết các đặc điểm giống và khác nhau giữa ngưa hiện đại với những tổ tiên trước đó

Giải rút gọn:

- Giống: Có cấu tạo cơ thể dài, chân có thể chạy nhanh

- Khác: 

+ Ngựa hiện đại thường có kích thước lớn hơn so với tổ tiên trước đó.

+ Ngựa hiện đại có chân chỉ còn 1 ngón

+ Cấu trúc xương và cơ thể của ngựa hiện đại có sự thay đổi để phản ánh chức năng sử dụng.

+ Ngựa hiện đại phát triển lông vùng cổ và đuôi dài hơn

2. CHỌN LỌC NHÂN TẠO

Câu 2: Đọc thông tin và trả lời các câu hỏi sau:

a) Chọn lọc nhân tạo là gì?

b) Động lực của quá trình chọn lọc nhân tạo là gì?

Giải rút gọn:

a) Chọn lọc nhân tạo là quá trình trong đó các thuật toán máy tính được sử dụng để lựa chọn các cá thể hay các giải pháp tốt nhất từ một tập hợp lớn các cá thể hoặc giải pháp.

b) Động lực của quá trình chọn lọc nhân tạo là để tối ưu hóa hiệu suất hoặc đạt được một mục tiêu cụ thể trong một hệ thống. 

Câu 3: Quan sát Hình 46.2, hãy cho biết mục đích của con người trong việc tạo ra các giống chó khác nhau bằng cách hoàn thành bảng sau

Giải rút gọn:

Câu 4: Quan sát Hình 46.3, hãy cho biết con người đã tạo ra các giống cải bằng cách chọn lọc các biến dị ở bộ phận nào của cây cải dại ban đầu bằng cách hoàn thành bảng sau

Giải rút gọn:

Luyện tập: Tại sao mỗi giống vật nuôi, cây trồng có những đặc điểm phù hợp với nhu cầu của con người

Giải rút gọn:

Vì ở mỗi giai đoạn, mỗi người có nhu cầu, điều kiện khác nhau nên qua quá trình này, chúng đã được cải tiến để có khả năng thích nghi với môi trường, từ đó đem lại lợi ích cho con người.

3. CHỌN LỌC TỰ NHIÊN

Câu 5: Đọc đoạn thông tin, hãy:

a) Cho biết chọn lọc tự nhiên là gì

b) Lấy thêm ví dụ về chọn lọc tự nhiên

Giải rút gọn:

a) Chọn lọc tự nhiên là quá trình tự nhiên mà các cá thể có những đặc điểm phù hợp với môi trường sống của họ có khả năng sinh sản và chuyển giao những đặc tính tích cực cho thế hệ sau.

b) Ví dụ về chọn lọc tự nhiên có thể là sự tiến hóa của chim kiwi tại New Zealand. Nhờ vào việc không có cánh, chúng có thể di chuyển dễ dàng trong môi trường rừng nơi cỏ cây mọc phủ kín. 

Câu 6: Quan sát Hình 46.4, hãy mô tả quá trình chọn lọc tự nhiên trong sự hình thành đặc điểm thích nghi ở bướm

Giải rút gọn:

a) Sự xuất hiện một biến dị mới trong quần thể: Xuất hiện một biến dị mới có màu nâu.

b) Sự cạnh tranh về khả năng ngụy trang giữa các cá thể có kiểu hình khác nhau: bướm màu nâu có khả năng ngụy trang tốt hơn.

c) Các cá thể sống sót và sẽ sinh sản cho ra những các thể có khả năng thích nghi tốt hơn.

d) Qua quá trình chọn lọc tự nhiên, bướm đã hình thành số lượng lớn, có đặc điểm thích nghi mới.

Câu 7: Quan sát Hình 46.5, hãy cho biết:

a) Tại sao hai loài bọ ngựa có quan hệ họ hàng với nhau nhưng lại có màu sắc và hình dạng rất khác nhau?

b) Tại sao loài rắn vua có thể tránh được sự tấn công của các loài động vật ăn thịt?

Giải rút gọn:

a) Vì chúng đã trải qua quá trình tiến hóa và thích nghi với môi trường sống khác nhau. Bọ ngựa hoa lan thường sống trong môi trường hoa lá nơi màu sắc và hình dạng của chúng giúp chúng hoà mình vào môi trường, tăng khả năng tránh bị săn mồi. Trong khi đó, bọ ngựa lá sống trong môi trường lá cây, nên chúng đã phát triển màu sắc và hình dạng phù hợp để tránh bị phát hiện và săn bắt bởi kẻ thù.

b) Vì chúng có đặc điểm sinh học và hành vi tự vệ của riêng chúng. Đầu tiên, chúng có thể sử dụng màu sắc và hình dạng để giả mạo môi trường xung quanh, làm cho địch khó phát hiện. Thứ hai, rắn vua thường có khả năng di chuyển nhanh và linh hoạt, giúp chúng tránh xa kẻ săn mồi. 

Luyện tập: Tại sao chọn lọc tự nhiên có vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của sinh vật?

Giải rút gọn:

Vì các đặc điểm mới được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khác thông qua di truyền, giúp sinh vật tiến hóa và thích ứng với môi trường sống thay đổi. Điều này đảm bảo rằng chỉ những đặc điểm có lợi sẽ được truyền lại và phát triển trong dân số, trong khi những đặc điểm không có lợi sẽ dần dần bị loại bỏ. Qua đó, chọn lọc tự nhiên giúp cải thiện sự phù hợp của sinh vật với môi trường sống của họ và tạo ra sự đa dạng sinh học, đóng góp vào sự phát triển và tiến hóa của các loài trong tự nhiên.

Vận dụng: Hiện nay, nhiều loài vi khuẩn gây bệnh có khả năng biến đổi hình thành các chủng khác nhau dẫn đến vi khuẩn có hiện tượng nhờn thuốc. Dựa vào sự tác động của quá trình chọn lọc tự nhiên, hãy giải thích vì sao các nhà khoa học thường xuyên phải cải tiến các loại thuốc kháng sinh

Giải rút gọn:

Vì trong tự nhiên, các loài vi khuẩn gây bệnh có khả năng biến đổi để hình thành các chủng mới, đối phó với các thuốc kháng sinh đã tồn tại. Quá trình này được gọi là hiện tượng nhờn thuốc. Khi vi khuẩn tiếp tục phát triển và phát triển sự kháng thuốc, các loại thuốc kháng sinh hiện tại có thể trở nên không hiệu quả.