BÀI 5: TÁN SẮC ÁNH SÁNG QUA LĂNG KÍNH. MÀU SẮC CỦA VẬT

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Thực hiện thí nghiệm với lăng kính tạo được quang phổ của ánh sáng trắng qua lăng kính.

- Giải thích được một cách định tính sự tán sắc ánh sáng mặt trời qua lăng kính.

- Từ kết quả thí nghiệm truyền ánh sáng qua lăng kính, nêu được khái niệm về ánh sáng màu.

- Vẽ được sơ đồ đường truyền của tia sáng qua lăng kính.

- Nêu được màu sắc của một vật được nhìn thấy phụ thuộc vào màu sắc của ánh sáng bị vật đó hấp thụ và phản xạ.

- Vận dụng kiến thức về sự truyền ánh sáng, màu sắc ánh sáng, giải thích được một số hiện tượng đơn giản thường gặp trong thực tế.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. TÁN SẮC ÁNH SÁNG QUA LĂNG KÍNH

- Lăng kính là một khối trong suốt, đồng chất, thường có dạng lăng trụ tam giác.

- Lăng kính là một bộ phận quan trọng trong một số thiết bị dùng để phân tích ánh sáng.

- Các phần tử của lăng kính gồm: cạnh, đáy, hai mặt bên.

1. Thí nghiệm tìm hiểu quang phổ của ánh sáng trắng qua lăng kính

- Khi chiếu một chùm sáng trắng hẹp qua lăng kính, ta thu được trên màn chắn một dải màu như cầu vồng, gọi là quang phổ của ánh sáng trắng. Dải sáng này có màu từ đỏ đến tím. Hiện tượng trên gọi là hiện tượng tán sắc ánh sáng gây ra bởi lăng kính.

- Các chùm sáng có màu khác nhau khi ra khỏi lăng kính gọi là các ánh sáng màu. Người ta gọi chùm sáng có màu xác định là chùm sáng đơn sắc.

- Theo định luật khúc xạ ánh sáng, tia đổ bị lệch ít nhất và tia tím bị lệch nhiều nhất. Sau khi đi qua lăng kính, các tia sáng có màu khác nhau bị tách ra tạo thành dải các màu sắp xếp liên tục. Đó là nguyên nhân của hiện tượng tán sắc ánh sáng khi truyền qua lăng kính.

2. Giải thích sự tán sắc của ánh sáng mặt trời qua lăng kính

- Ánh sáng mặt trời là hỗn hợp của nhiều ánh sáng màu. Khi chiếu chùm ánh sáng mặt trời qua lăng kính, do chiết suất của lăng kính đối với các ánh sáng đơn sắc khác nhau là khác nhau nên lăng kính có tác dụng làm lệch các chùm sáng màu có sẵn trong chùm ánh sáng mặt trời theo các phương khác nhau. Kết quả ta thu được quang phổ của ánh sáng mặt trời là dải màu từ đỏ đến tím, trong đó chùm sáng màu đỏ bị lệch ít nhất còn chùm sáng màu tím bị lệch nhiều nhất.

II. ĐƯỜNG ĐI CỦA TIA SÁNG QUA LĂNG KÍNH

*Vẽ đường đi của tia sáng màu qua lăng kính

- Khi chiếu các chùm tia sáng hẹp đơn sắc khác nhau qua lăng kính, ta thu được kết quả chùm tia sáng hẹp đi ra khỏi lăng kính luôn lệch về phía đáy của nó.

III. MÀU SẮC CỦA VẬT

*Tìm hiểu màu sắc của vật

- Màu sắc của một vật được nhìn thấy phụ thuộc vào màu sắc của ánh sáng bị vật đó hấp thụ và phản xạ. Vật có màu nào thì phản xạ mạnh ánh sáng màu đó và hấp thụ các ánh sáng màu còn lại.