BÀI 36. KHÁI QUÁT DI TRUYỀN HỌC

Khởi động: Con người sinh ra có những đặc điểm giống bố mẹ và có những đặc điểm khác bố mẹ. Đó là hiện tượng gì?

Giải rút gọn:

Đó là hiện tượng di truyền.

I. KHÁI NIỆM DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Hoạt động: Một cặp vợ chồng đều có tóc xoăn, người con thứ nhất của họ có tóc xoăn, đây là một ví dụ về hiện tượng di truyền; người con thứ hai của họ có tóc thẳng; đây là một ví dụ về hiện tượng biến dị.

Đọc thông tin trên và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Cho biết di truyền và biến dị là gì.

2. Lấy thêm ví dụ về hiện tượng di truyền và biến dị trong thực tế.

Giải rút gọn:

1. 

• Di truyền học là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.

• Biến dị là hiện tượng con sinh ra có các đặc điểm khác nhau và khác bố mẹ.

2. Ví dụ: hai mèo trắng giao phối với nhau sinh ra một mèo đen và một mèo trắng.

II. MENDEL – NGƯỜI ĐẶT NỀN MÓNG CHO DI TRUYỀN HỌC

Hoạt động: Quan sát thí nghiệm trong Hình 36.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Trình bày các bước tiến hành và kết quả thí nghiệm.

2. Ở thế hệ F₁ và F₂ có xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng hay không? Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng (ở thế hệ P) có biến mất trong phép lai không?

Giải rút gọn:

1. Các bước tiến hành: 

• Bước 1: Cho các cây đậu hà lan tự thụ phấn qua nhiều thế hệ để tạo dòng thuần chủng.

• Bước 2: Cho cây hoa tím thụ phấn với cây hoa trắng. Kết quả thu được F₁: 100% cây hoa tím.

• Bước 3: Cho F₁ tự thụ phấn.

Kết quả thí nghiệm: thu được cả cây hoa tím và hoa trắng với tỉ lệ 3:1.

2.

• Ở thế hệ F₁ và F₂ không có xuất hiện dạng màu hoa pha trộn giữa hoa tím và hoa trắng.

• Yếu tố quy định tính trạng hoa trắng không biến mất.

Câu hỏi 1: Thế nào là nhân tố di truyền? Hãy chỉ ra tính trạng tương phản, tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai của Mendel.

Giải rút gọn:

• Nhân tố di truyền là nhân tố quy định các tính trạng của sinh vật.

• Trong phép lai Mendel, hoa tím và hoa trắng là tính trạng tương phản; hoa tím là tính trạng trội; hoa trắng là tính trạng lặn.

Câu hỏi 2: Vì sao ý tưởng của Mendel về nhân tố di truyền là cơ sở cho việc nghiên cứu về gene sau này?

Giải rút gọn:

Vì Mendel cho rằng đơn vị quy định sự di truyền của một tính trạng tồn tại thành từng cặp, gọi là cặp nhân tố di truyền; các nhân tố di truyền không pha trộn vào nhau. 

III. MỘT SỐ THUẬT NGỮ VÀ KÍ HIỆU DÙNG TRONG NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN

Câu hỏi 1: Lấy ví dụ về tính trạng, tính trạng tương phản, kiểu hình, kiểu gene ở đậu hà lan.

Giải rút gọn:

Ví dụ:

• Tính trạng: thân cao, quả xanh, hạt vàng, chịu hạn tốt.

• Tính trạng tương phản: hạt trơn và hạt nhăn, thân cao và thân thấp.

• Kiểu hình: A quy định màu vàng và a quy định màu xanh.

• Kiểu gene: hạt màu vàng có thể mang kiểu hình aa hoặc Aa.

Câu hỏi 2: Ở đậu hà lan, tiến hành giữa các cá thể thuần chủng thân cao với thân thấp. F₁ thu được 100% cây thân cao. F₂ thu được cả cây thân cao và cây thân thấp với tỉ lệ 3 cây thân cao : 1 cây thân thấp.

1. Hãy sử dụng các kí hiệu và thuật ngữ để mô tả thí nghiệm trên bằng sơ đồ lai.

2. Dự đoán tính trạng trội, tính trạng lặn trong phép lai trên.

Giải rút gọn:

1. Sơ đồ lai:

Quy ước: A - thân cao; a - thân thấp

P:                 AA (thân cao) × aa (thân thấp)

G:                  A                       a

F₁:                100% Aa (100% thân cao)

:                    A, a                            A, a

F₂:                1AA : 2Aa : 1aa (3 thân cao : 1 thân thấp)

2. Tính trạng trội: cây thân cao, tính trạng lặn: cây thân thấp.