BÀI 16. VÒNG NĂNG LƯỢNG TRÊN TRÁI ĐẤT. NĂNG LƯỢNG HÓA THẠCH

Khởi động: Ở lớp 7, chúng ta đã biết quang hợp ở thực vật đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa năng lượng của Mặt Trời trên Trái Đất. Vậy năng lượng mặt trời chuyển hóa như thế nào trên Trái Đất?

Giải rút gọn:

Năng lượng mặt trời được chuyển hóa thành các dạng năng lượng từ gió, năng lượng sinh khối, năng lượng từ dòng chảy,… 

I. VÒNG NĂNG LƯỢNG TRÊN TRÁI ĐẤT

Hoạt động 1: Quan sát Hình 16.1 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả vòng năng lượng giữa các vật sống trên Trái Đất. Nêu dạng năng lượng trong mỗi giai đoạn của vòng năng lượng.

2. Chứng tỏ năng lượng được chuyển hóa trong vòng năng lượng giữa các vật sống trên Trái Đất đến từ Mặt trời.

Giải rút gọn:

1.

• Thực vật hấp thụ năng lượng mặt trời, chuyển hóa năng lượng mặt trời thành hóa năng lưu trữ trong lục lạp của chúng.

• Động vật ăn thực vật để lấy năng lượng và các chất dinh dưỡng cho sự sinh trưởng, phát triển và vận động. 

2. Năng lượng Mặt Trời được chuyển thành hóa năng thông qua quang hợp của thực vật. Sau đó, năng lượng được truyền qua các bậc dinh dưỡng. 

Hoạt động 2: Quan sát Hình 16.2 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả sự chuyển hóa giữa các dạng năng lượng trong vòng tuần hoàn của nước.

2. Chứng tỏ năng lượng từ gió, năng lượng từ dòng chảy trên Trái Đất cũng đền từ Mặt Trời.

3. Từ vòng năng lượng trên Trái Đất như mô tả trong Hình 16.1 và 16.2, hãy lấy các ví dụ chứng tỏ năng lượng của Trái Đất đền từ Mặt Trời.

Giải rút gọn:

1. Ánh sáng mặt trời chiếu xuống mặt đất và biển, làm nóng nước và khí quyển, tạo ra sự chênh lệch nhiệt độ, gây ra sự chuyển động của không khí và các dòng hải lưu trong đại dương. 

2. Theo phần 1, sự chuyển động của không khí và các dòng hải lưu trong đại dương, từ đó tạo ra gió và các hiện tượng thời tiết. Như vậy, năng lượng từ gió và năng lượng dòng chảy đến từ Mặt Trời. 

3. Ví dụ: năng lượng mặt trời được sử dụng để tạo ra điện năng từ hệ thống pin mặt trời, các hiện tượng thời tiết,…

II. NĂNG LƯỢNG HÓA THẠCH

Hoạt động 1: Quan sát Hình 16.3 và thực hiện các yêu cầu sau:

1. Mô tả quá trình hình thành dầu mỏ.

2. Vì sao dầu mỏ không thể bổ sung nhanh và sẽ dần cạn kiệt trong tương lai gần?

Giải rút gọn:

1. Quá trình hình thành dầu mỏ: Từ vài trăm triệu năm trước, xác thực vật và sinh vật biển tích tụ dưới đấy đại dương tạo thành trầm tích, lớp trầm tích này bị biến đổi bởi vi khuẩn và chìm sâu hơn. Trải qua điều kiện nhiệt độ và áp suất để biến thành bùn đen, dầu mỏ. 

2.

• Dầu mỏ không thể bổ sung nhanh vì quá trình hình thành dầu mỏ cần rất nhiều thời gian, lên đến hàng triệu năm. Các hoạt động công nghiệp của con người lại cần một lượng lớn dầu mỏ và chưa có nguồn năng lượng khác thay thế nên dầu mỏ sẽ cạn kiệt trong tương lai gần.

Hoạt động 2: Nêu ưu điểm và nhược điểm của năng lượng hóa thạch.

Giải rút gọn:

• Ưu điểm: nguồn sẵn có, dễ khai thác, chế biến, dễ vận chuyển, dễ tích trữ; công nghệ khai thác và chuyển hóa năng lượng hóa thạch phổ biến, chi phí rẻ.

• Nhược điểm: thời gian tạo ra rất lâu, gây ô nhiễm môi trường,…

Hoạt động 3: Lấy ví dụ chứng tỏ việc đốt cháy các nhiên liệu hóa thạch có thể gây ô nhiễm môi trường.

Giải rút gọn:

Ví dụ: quá trình đốt cháy dầu diesel tạo ra CO, NO_x, bụi mịn,…

III. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GIÁ NHIÊN LIỆU HÓA THẠCH

Hoạt động: Tìm hiểu thông tin trên sách báo, internet, thảo luận để trả lời các câu hỏi sau:

1. Giá nhiên liệu hóa thạch phụ thuộc vào những chi phí nào?

2. Chi phí khai thác ảnh hưởng như thế nào đến giá nhiên liệu?

3. Khi tính thêm chi phí khắc phục các yếu tố ảnh hưởng đến môi trường do sử dụng nhiên liệu hóa thạch (như thuế bảo vệ môi trường,…) làm giá nhiên liệu tăng thì lợi ích là gì?

Giải rút gọn:

1. Phụ thuộc vào chi phí khai thác, nhu cầu sử dụng và cung cầu, tình hình kinh tế, chính sách của các quốc gia,…

2. Chi phí khai thác càng tăng dẫn tới giá nhiên liệu cũng tăng theo.

3. Lợi ích: Khuyến khích sử dụng nguồn năng lượng sạch, giảm ô nhiễm môi trường, tiết kiệm tài nguyên tự nhiên,...