Tuần:………. Ngày……… tháng………năm……… Ngày soạn: ............... Ngày dạy: ................. Tiết số: ................. BÀI 29. BỆNH VÀ TẬT DI TRUYỀN Ở NGƯỜI Giáo án dạy học chủ đề tích hợp kiến thức các môn học: Hóa học, Địa lí, Vật lí, Tin học, Mỹ Thuật, Giáo dục công dân, giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua bài: Bệnh và tật di truyền ở người (Sinh học 9) Nội dung MỨC ĐỘ NHẬN THỨC NHẬN BIẾT THÔNG HIỂU VẬN DỤNG THẤP VẬN DỤNG CAO Bệnh và tật di truyền ở người. - Nhận biết được bệnh nhân bị bệnh, tật di truyền qua đặc điểm hình thái. - Nguyên nhân bị bệnh và tật di truyền. So sánh được sự khác nhau giữa bộ NST của người bình thường với người bị bệnh Đao và tơcnơ. - Cơ chế phát sinh bệnh Đao và tơcnơ. - Dự đoán hậu quả khi bị bệnh, tật di truyền - Phân biệt được bệnh và tật di truyền. Đề xuất các biện pháp hạn chế phát sinh bệnh và tật di truyền ở người. 1. Kiến thức *Môn Sinh học: - Học sinh hiểu rõ được các bệnh và tật di truyền theo 3 nội dung sau: + Nguyên nhân + Biểu hiện hình thái và sinh lí + Hậu quả: đối với bản thân người bệnh, với gia đình và xã hội - Nắm rõ được nguyên nhân gây ra bệnh và tật di truyền (trong đó ô nhiễm môi trường là chủ yếu) - Đề xuất được các biện pháp hạn chế phát sinh bệnh và tật di truyền ở người. - Đề ra được một số biện pháp bảo vệ môi trường sống * Môn Hóa học: - Biết được chất hóa học, các biến đổi hóa học, các quá trình hóa học ảnh hưởng đến con người, đến ô nhiễm môi trường. - Tạo sự say mê, nghiên cứu tìm tòi, yêu thích bộ môn đối với học sinh. * Môn Địa lí: Biết được ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới Trái Đất * Môn Vật lí: Biết được thế nào là tia cực tím, bức xạ ion hóa và tác hại của chúng. * Môn Giáo dục công dân: Giáo dục Luật Hôn nhân và gia đình: biết độ tuổi được kết hôn. * Môn Tin học: - Xây dựng các slie hình ảnh theo nội dung bài học. - Xây dựng băng hình về tác nhân gây ô nhiễm môi trường. * Môn Mỹ thuật: Nhận biết được hình ảnh về các bệnh và tật di truyền ở người, động, thực vật và các tác nhân gây ô nhiễm môi trường. * Giáo dục bảo vệ môi trường Có ý thức giữ gìn, bảo vệ môi trường ở trường, lớp, địa phương. 2. Kỹ năng - Rèn kỹ năng truyết trình trước lớp - Rèn kỹ năng hoạt động nhóm - Rèn kỹ năng quan sát, khái quát hóa, tổng hợp kiến thức 3. Thái độ - Giáo dục thái độ yêu thích môn học - Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường 4. Các NL hướng tới trong chủ đề - Năng lực tự học: HS tự xác định được mục tiêu học tập chủ đề là: + Nêu được các đặc điểm của bệnh và tật di truyền ở người. + Nêu được các nguyên của bệnh và tật di truyền ở người. + Giải thích được vì sao phải sử dụng hợp lí thuốc bảo vệ thực vật và bảo vệ môi trường + Trình bày được các biện pháp hạn chế phát sinh bệnh và tật di truyền ở người. - Năng lực giải quyết vấn đề: + Phát hiện vấn đề cần nghiên cứu và đề xuất các biện pháp giải quyết vấn đề đó. + Dự đoán hậu quả khi bị bệnh và tật di truyền, đề xuất các biện pháp phòng tránh bệnh và tật di truyền. - Năng lực tự quản lý: HS tự nghiên cứu thu thập thông tin về bệnh và tật di truyền ở người, tự đánh giá lẫn nhau. - Năng lực giao tiếp: Thực hiện tuyên truyền nguyên nhân phát sinh và hậu quả của bệnh và tật di truyền ở người, vận động mọi người đấu tranh và có những biện pháp phòng tránh bệnh và tật di truyền. - Năng lực hợp tác: Làm việc cùng nhau, chia sẻ kinh nghiệm trong các nhóm nghiên cứu... - Năng lực sử dụng CNTT và truyền thông (ICT): HS biết khai thác thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, viết báo cáo. - Các năng lực chuyên biệt. Quan sát: + Quan sát tranh ảnh các dấu hiệu về bệnh và tật di truyền ở người . + Quan sát thực tế về tình hình môi trường sống ở địa phương cư trú và các nơi khác nếu có điều kiện Tìm kiếm mối quan hệ: + Tìm ra mối liên hệ giữa tình trạng ô nhiễm môi trường với tình hình sức khỏe của con người. Đưa ra các tiên đoán: dự đoán hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường với tình hình sức khỏe của con người. II. Chuẩn bị phương pháp 1. Học sinh - Bài tập trình bày nhóm ở nhà, - Tư liệu tham khảo, thông tin bổ sung 2. Giáo viên - Máy tính, máy chiếu, phiếu học tập, phiếu trò chơi - Thông tin về hội chứng claiphentơ, tơcnơ, pautau, siêu nữ, siêu nam - Thông tin về nguyên nhân gây ra các khối U, ung thư - Kiến thức liên quan. - Các hình ảnh, đoạn video về: + Các bệnh và tật di truyền ở người. + Tác nhân gây ô nhiễm môi trường. - Bài giảng điện tử, các thiết bị công nghệ cần thiết cho tiết dạy: máy chiếu projecter, máy chiếu vật thể, loa, máy vi tính. - Phiếu học tập. - Tư liệu của học sinh. 3. Phương pháp thực hiện - Nghiên cứu tài liệu qua sách, báo, TV, internet… - Trao đổi trực tiếp với giáo viên… - Sử dụng các kiến thức liên quan để phân tích. - Thảo luân nhóm thống nhất ý kiến. III. Bài giảng 1. Ổn định lớp: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ: (3’) Nguyên nhân gây ra các đột gen và đột biến NST ở người và động vật, thực vật? Học sinh trả lời miệng 3. Bài mới HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG (5’) GV cho HS xem 1 đoạn video VTV PHÓNG SỰ VỀ NẠN CHÂN CHẤT ĐỘC DA CAM VIỆT NAM. Trong chương trình nghĩa tình đồng đội phát song trên VTV của đài truyền hình Việt Nam nói về nỗi bất hạnh của những người lính thanh niên xung phong trong thời kháng chiến chống mỹ, họ không may mắn như những người làm cha, làm mẹ khác khi những đứa con của họ sinh ra lại không bình thường về hình dạng cơ thể cũng như sinh lí… Nhưng họ không hiểu tại sao lại như vậy? Làm thế nào để em có thể giúp họ giải đáp các thắc mắc trên. HS: Tìm hiểu về nguyên nhân, cơ chế di truyền, biểu hiện của các bệnh và tật di truyền. GV: Đó là nội dung chính của bài học hôm nay. HOẠT ĐỘNG 1: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (25’) HĐ của giáo viên HĐ của học sinh Nội dung I. Tìm hiểu về một số bệnh và tật di truyền (17’) - Giới thiệu: Để hiểu kĩ bệnh và tật di truyền, giờ học trước cô đã giao bài tập cho từng nhóm Bài tập: Nghiên cứu SGK, đọc sách báo hoặc lên mạng lấy thông tin tìm hiểu theo 3 tiêu chí: + Nguyên nhân +Biểu hiện hình thái và sinh lí +Hậu quả: với bản thân, gia đình và xã hội - Nhóm 1. Bệnh Đao - Nhóm 2. Bệnh Tơcnơ - Nhóm 3. Bệnh bạch tạng và bệnh câm điếc bẩm sinh - Nhóm 4. Một số tật di truyền ở người Sau đó, các nhóm bốc thăm lên trình bày.Các nhóm khác nhận xét và cho ý kiến - Giáo viên chốt lại - Bổ sung thêm thông tin hội chứng: + Hội chứng patau + Hội chứng siêu nữ + Hội chứng siêu nam + Hội chứng claiphentơ Có giải thích về từ dùng “ Hội chứng” và “ Bệnh di truyền” + Thông tin về nguyên nhân gây ra các khối U, ung thư: • Tích hợp môn Vật lí: Tia cực tím (UV là sóng điện từ có bươc sóng ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy), bức xạ ion hóa gây tổn thương tế bào, gây rối loạn trao đổi chất trong tế bào • Tích hợp môn Hóa học : Các chất hóa học: khói amiăng, khói thuốc lá (chứa chất nicotin và các vòng thơm hiđrocacbon), acrylamide (có trong bim bim, khoai tây chiên) … các chất này xuyên sâu vào mô, tế bào gây đột biến gen, đứt gãy NST • Tích hợp môn Địa lí: Biến đổi khí hậu làm trái đất nóng lên, băng ở 2 cực tan ra làm diện tích đất liền bị thu hẹp, nhiều vùng bị ngập mặn, đồng thời giải phóng một lượng lớn các chất gây ung thư • Do các loại vi rút: Vi rut viêm gan A, vi rút HPV … II. Các biện pháp hạn chế phát sinh tật bệnh di truyền 1. Nguyên nhân(10’) - Nguyên nhân phát sinh tật bệnh di truyền? - Giáo viên chốt lại: 3 nguyên nhân chính: + Ô nhiễm môi trường + Sinh con ở độ tuổi lớn + Kết hôn giữa những người mang gen bệnh hay hôn phối gần (tích hợp môn Giáo dục công dân: luật hôn nhân cấm kết hôn trong vòng 4 đời và giữa những người bị bệnh di truyền. Tuổi kết hôn của nam là 20 tuổi, nữ là 18 tuổi). - Yêu cầu học sinh quan sát đoạn băng hình về các tác nhân gây ô nhiễm môi trường - Hoàn thành phiếu học tập theo nhóm bàn- 2 người (5’) - Chiếu bài làm của 2 nhóm rồi chữa - Giáo viên chốt lại, bổ sung thêm thông tin: + Bão cát + Núi lửa phun trào tạo ra các dòng dung nham làm chết thực vật và sinh ra khí metan (tích hợp môn Hóa học) + Cháy rừng: thực vật khi cháy âm ỉ có thể sinh ra các chất độc hại, đặc biệt là ancaloit, là những hợp chất hữu cơ có chứa dị vòng nitơ, có hoạt tính rất cao đối với cơ thể con người, đặc biệt là hệ thần kinh (tích hợp môn Hóa học) + Thử hạt nhân, rò rỉ chất phóng xạ làm phát tán một lượng lớn các chất phóng xạ như uranium, plutonium… ảnh hưởng đến môi trường đất, nước, không khí vág gây hậu quả nghiêm trọng đối với con người (tích hợp môn Hóa học) + Rải chất độc da cam có tên hóa học là đioxin, là các hợp chất thơm polychlorin. Ngoài ta một số quá trình khác cũng thải chất độc này vào môi trường như: núi lửa phun trào, cháy rừng, quá trình sản xuất: thuốc trừ sâu, thép, sơn, giấy … (tích hợp môn Hóa học) + Sử dụng thuốc trừ sâu không đúng cách: thuốc DDT, thuốc 6.6.6 (tích hợp môn Hóa học) + Nước thải chưa qua xử lí đã thải: kim loại nặng, dầu mỡ, các chất hữu cơ khó phân hủy vào môi trường (tích hợp môn Hóa học) + Tràn dầu ra biển + Khí thải từ các nhà máy, phương tiện giao thông chứa các khí độc hại như: SO2, NOx, CO, CO2 … (tích hợp môn Hóa học) + Xả rác bừa bãi. 2. Biện pháp bảo vệ môi trường (5’) - Nêu các biện pháp bảo vệ môi trường sống khỏi bị ô nhiễm? - Giáo viên chốt lại Tích hợp môn GDCD: GV giới thiệu luật bảo vệ môi trường, điều 13,14,15,16,19, 20, 29, 31, 34, 36 tại chương II, III. - Các nhóm cử đại diện lên bốc thăm - Từng nhóm cử đại diện lên thuyết trình bài tập của nhóm mình - Các nhóm khác quan sát lắng nghe cho nhận xét, nêu ý kiến hoặc thắc mắc những điều muốn tìm hiểu thêm - Bạn thuyết trình sẽ trả lời, nếu không trả lời được các bạn trong nhóm sẽ giúp đỡ hoặc các nhóm khác sẽ trả lời giúp - Nếu không trả lời được, cô giáo sẽ giúp đỡ - Học sinh trả lời miệng - Lớp bổ sung - Học sinh theo dõi đoạn băng hình - Thảo luận theo nhóm bàn-2 người, hoàn thành phiếu học tập - Nhóm được cô chọn sẽ trình bày - Cá nhân học sinh trả lời miệng - Tuyên truyền - Trồng nhiều cây xanh I. Tìm hiểu về một số bệnh và tật di truyền 1. Bệnh Đao 2. Bệnh tơcnơ 3. Bệnh Bạch tạng và bệnh câm điếc bẩm sinh 4. Một số tật di truyền ở người II. Các biện pháp hạn chế phát sinh tật bệnh di truyền 1. Nguyên nhân a. Ô nhiễm môi trường b. Sinh con ở độ tuổi lớn c. Kết hôn giữa những người mang gen bệnh hay hôn phối gần 2. Biện pháp hạn chế phát sinh bệnh, tật di truyền - Tuyên truyền, đấu tranh để bảo vệ môi trường sống. - Sử dụng đúng cách các loại thuốc trừ sâu, diệt cỏ, chữa bệnh. - Hạn chế kết hôn giữa những người mang gen gây bệnh. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP Câu 1. Ở bệnh nhân Đao cặp NST có 3 chiếc là cặp số Đáp án: 21 Câu 2. Bệnh nhân Tơcnơ có biểu hiện A. Lùn, cổ ngắn C. Tử cung nhỏ không có kinh nguyệt B. tuyến vú không phát triển D. Cả A, B, C đều đúng Đáp án: D Câu 3. Biểu hiện của người bị bệnh bạch tạng là: A. Da màu đen C. Tóc màu đen B. Da màu trắng D. Tóc màu trắng Đáp án: B, D HOẠT ĐỘNG 4, 5: VẬN DỤNG, TÌM TÒI, MỞ RỘNG Em hãy trình bày bằng sơ đồ cơ chế di truyền của bệnh đao? 6. BTVN: (1’) - Đọc phần ghi nhớ sgk - Học bài và trả lời câu hỏi - Đọc “ Em có biết” - Chuẩn bị bài sau: Di truyền học đối với con người * Rút kinh nghiệm bài học: …………………………………………………………………………………………………