THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT

CH1: Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh có trong những trường hợp sau và phân tích tác dụng của chúng:

a. Tuổi thơ chở đầy cổ tích
    Dòng xông lời mẹ ngọt ngào
    Đứa con đi cùng đất nước
    Chòng chành nhịp võng ca dao

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hớt)

b. Con nghe thập thình tiếng cối
    Mẹ ngồi giã gạo ru con

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

c. Quen thói cũ, ếch nghênh ngang đi lại khắp nơi và cất tiếng kêu ồm ộp.

(Truyện dân gian Việt Nam, Ếch ngồi đáy giếng)

d. Thỉnh thoảng, muốn thử sự lợi hại của những chiếc vuốt. tôi có cẳng lên, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ.

(Tô Hoài, Dế Miền phiêu lưu kí)

Đáp án chuẩn:

a. -Từ tượng hình: ngọt ngào

- Từ tượng thanh: chòng chành

b. - Từ tượng thanh: thập thình

c. - Từ tượng hình: nghênh ngang

- Từ tượng thanh: ồm ộp

d. - Từ tượng hình: co cẳng

- Từ tượng thanh: phanh phách

=> Gợi hình ảnh, âm thanh làm cho cảnh vật, con người hiện ra tự nhiên sinh động, đa dạng với nhiều cử chỉ, dáng vẻ âm thanh khác nhau.

 CH2: Liệt kê năm từ tượng hình gợi tả hình ảnh, dáng vẻ của con người và năm từ tượng thanh mô phỏng âm thanh của thế giới tự thiên.

Đáp án chuẩn:

- Từ tượng hình gợi tả hình ảnh, dáng vẻ của con người: móm mém, xồng xộc, vật vã, rũ rượi, xộc xệch.....

- Từ tượng thanh mô phỏng âm thanh của thế giới tự thiên: ồng ộc, róc rách, chiêm chiếp, líu lo, ríu rít, rào rào,....

 CH3: Điền từ tượng thanh, từ tượng hình phù hợp vào chỗ trồng (làm vào vở):

a. Đêm khuya thanh vắng, chỉ còn tiếng mưa rơi.,............... bên hiên nhà.

b. Mùa đông, cây bàng vươn dài những cành................. trơ trụi lá.

c. Sự tĩnh lặng của đêm tôi khiến tôi nghe rõ tiếng côn trùng kêu................ từ ngoài đồng ruộng dưa vào.

d. Ở miệt này, sông ngòi, kênh rạch bủa giăng ............. như mạng nhện.

đ. Đó là một ngôi làng đặc biệt nằm giữa những ngọn núi đá............... ở Hà Giang.

Đáp án chuẩn:

a. róc rách

b. khẳng khiu

c. rỉ rả

d. chi chít

đ. sừng sững

CH4: Tìm ít nhất hai ví dụ về việc sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh ở những văn bản mà em đã đọc và cho biết tác dụng, của chúng trong những trường hợp ấy.

Đáp án chuẩn:

- Trong bài thơ "Thu điếu" của Nguyễn Khuyến:

 + Từ tượng thanh: đưa vèo, đớp động 

 + Từ tượng hình: trong veo, sóng biếc, gợn tý, tẻo teo, vắng teo, xanh ngắt 

 => Tăng tính biểu cảm và làm miêu tả cụ thể, sinh động hơn.

- Trong bài "Cảnh ngày hè" của Nguyễn Trãi:

 + "Lao xao chợ cá làng ngư phủ / Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương"

 => Từ tượng thanh "lao xao" và từ tượng hình "dắng dỏi" miêu tả âm thanh mùa hè, làm câu thơ giàu nhạc điệu.

CH5: Phân tích nét độc đáo trong cách kết hợp từ ngữ ở các trường hợp sau (chú ý những cụm từ/ câu thơ được in đậm):

a. Khóm trúc, lùm tre huyền thoại
    Lời ru vấn vít dây trầu

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

b. Đâu những chiều sương phủ bãi đồng
    Lúa mềm xao xác ở ven sông

(Tố Hữu, Nhớ đồng)

c. Con nghe dập dờn sóng lúa
    Lời ru hóa hạt gạo rồi

(Trương Nam Hương, Trong lời mẹ hát)

Đáp án chuẩn:

a. - Người ta thường dùng "cau trầu vấn vít" nhưng ở đây tác giả lại dùng "lời ru vấn vít dây trầu"

- Dùng từ tượng thanh để thể hiện sự gắn bó giữa hai cá thể không liên quan gì với nhau

b. Dùng từ tượng thanh xao xác để làm sinh động bức tranh chiều sương, cho thấy hình ảnh những ngọn lúa mềm xao xác làm lay động không gian vắng lặng.

c. Dùng từ tượng thanh dập dờn để bổ trợ cho từ nghe, làm sinh động thêm hình ảnh sóng lúa hiện ra.

CH6: Viết đoạn văn ( khoảng 200 chữ) kể về một kỉ niệm đáng nhớ của em trong mùa hè vừa qua. Trong đoạn văn có sử dụng ít nhất một từ tượng hình hoặc từ tượng thanh.

Đáp án chuẩn:

Về chiều, vùng quê yên ả đẹp như bức tranh đa sắc và rộn ràng như bản hòa tấu. Mặt trời đỏ rực chiếu tia nắng cuối ngày qua vòm cây. Cánh đồng chuyển từ vàng tươi sang vàng ươm. Những ngôi nhà mái ngói đỏ xanh xen giữa vườn cây. Tiếng gà chíp chíp, lợn eng éc, vịt quác quác đòi ăn. Tiếng mõ trâu, bò, và tiếng nông dân bàn tán xôn xao.

Tôi gặp An vào buổi chiều đó. Sáng hôm sau, An cầm một chiếc diều đẹp. Tôi thích quá chạy sang hỏi mượn nhưng giật lấy luôn. An giành lại, tôi òa khóc. Bà tôi hỏi chuyện, An kể rồi nhường tôi chiếc diều. Tôi không biết chơi, ngó sang nhà An. An gọi tôi vào, mỉm cười dạy tôi. Chúng tôi chơi vui vẻ cả sáng. Lúc về, qua cánh đồng, thấy nông dân chăm chỉ gặt hái, mồ hôi nhễ nhại, tôi thấu hiểu sự vất vả của họ.

=> Các từ tượng thanh: chíp chíp, eng éc, quác quác, xôn xao.